Oʻzbеkiston rеspublikasi axborot tеxnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

Amaliy, taqdimot, seans sathi
Transport sathi
Tarmoq sathi
Kanal sathi
Fizik sathi
Nosozliklarni qidirish 
va bartaraf etish usuli
Foydalanish
Foydalanishga tavsiya 
etiladigan holat
Ustunliklar/
kamchiliklar
Yuqoridan pastga
Har doim amaliy 
sathdan boshlanadi va 
uzilish bo lgan sathni 
topgancha pastga 
bajariladi 
Soddaroq muammolarni 
yechish uchun ko proq 
to g ri keladi, hamda 
agar muammolar ilova 
yoki foydalanuvchi, 
ya ni yuqori sathlar 
bilan bog liq bo lsa
Agar natijada muammo 
pastki sath bilan 
bog liqligi aniqlansa, 
vaqtni va mehnatni 
yuqori yoki amaliy 
sathdagi samarasiz sarfi 
bajariladi
17.1-rasm. Muammolarni izlash usullari: “yuqoridan pastga” 

---

192 
Amaliy, taqdimot, seans sathi
Transport sathi
Tarm oq sathi
Kanal sathi
Fizik sathi
Ustunliklar/
kamchiliklar
 Ajratib ber va 
hukmronliki qil 
Vaziyat va malaka 
bog liq holda istalgan 
sathda qidiruvni 
boshlash va yuqoriga 
harakatlanish yoki OSI 
bo yicha pastga 
harakatlanish 
to g risida qaror qabul 
qilish mumkin
Ko proq muammoni 
aniq belgilari bo lganda 
malakali 
foydalanuvchilar uchun 
to g ri keladi
Boshqa usullar 
qaraganda tezroq 
nosozlik bo lgan sathga 
yetish imkonini beradi. 
Bu usulni samarali 
foydalanish uchun 
malaka kerak
Foydalanishga tavsiya 
etiladigan holat
Foydalanish
Nosozliklarni qidirish 
va bartaraf etish usuli
17.2-rasm. Muammolarni izlash usullari: “pastdan yuqoriga” 
Amaliy, taqdimot, seans sathi
Transport sathi
Tarmoq sathi
Kanal sathi
Fizik sathi
Nosozliklarni qidirish 
va bartaraf etish usuli
Foydalanish
Foydalanishga tavsiya 
etiladigan holat
Ustunliklar/
kamchiliklar
Pastdan yuqoriga
Har doim fizik sathdan 
boshlanadi va uzilish 
bo lgan sathni 
topgancha yuqoriga 
bajariladi 
Ko proq murakkab 
vaziyatlar uchun to g;ri 
keladi
BU sekin lekin ishonchli 
usul. Agar muammo 
ilova sathida paydo 
bo lsa (yoki yuqori 
sathda) unda undan 
foydalanish uzoq vaqtni 
talab qilishi mumkin
17.1-rasm. Muammolarni izlash usullari: “taqsimlash va aniqlash” 
Ushbu tuzilgan usullarning barchasi koʻp qatlamli tarmoqlarni 
oʻz ichiga oladi. Qatlamli tarmoqqa misol qilib OSI modeli keltirilgan 
boʻlib, unda barcha aloqa funksiyalari qat'iy ravishda yetti darajaga 
boʻlinadi. Ushbu modeldagi muammolarni bartaraf qilish orqali siz 
muammo lokalizatsiya qilinmaguncha har bir darajadagi barcha 
funksiyalarning ishlashini doimiy ravishda sinab koʻrishingiz 
mumkin. 

---

193 
"Yuqoridan pastga" usuli ilova darajasidan pastga oʻtishni oʻz 
ichiga oladi. Muammo foydalanuvchi va dastur nuqtai nazaridan 
oʻrganiladi. Faqat bitta dastur ishlamayaptimi yoki barcha 
dasturlarmi? Masalan, elektron pochta mavjud boʻlmaganda 
foydalanuvchi veb-sahifalarga kira oladimi? Shunga oʻxshash 
hodisalar boshqa ish stantsiyalarida ham paydo boʻladimi? 
“Pastdan yuqoriga” usuli fizik sathdan yuqori sathga oʻtishni 
oʻz ichiga oladi. Fizik sathda uskunalar va simli ulanishlar 
tekshiriladi. Kabellar rozetkasidan tushib ketganmi? Agar uskunada 
koʻrsatkichlar mavjud boʻlsa, koʻrsatkichlar yoniqmi? 
“Taqsimlash va aniqlash” usuli bilan tahlil oʻrta darajalardan 
birida boshlanadi, undan keyin yuqori yoki pastki darajalar 
tekshiriladi. Masalan, diagnostika IP-konfiguratsiyani tekshirish orqali 
tarmoq sathidan boshlanishi mumkin. 
Kamroq tuzilgan usullarga sinov, xato va komponentlarni 
almashtirish kiradi. 
Tajribali muammolarni bartaraf etuvchilar odatda oʻzlarining 
tajribalariga va kam tuzilgan usullariga ishonadilar. 
Muammolarni bartaraf etishda yordam beradigan bir nechta 
vositalar mavjud: 
–
Fizik muammolar odatda uskunalar yoki simli ulanishlar 
bilan bogʻliq. 
–
Fizik muammolar odatda tashqi vositalar va ma’murning 
jismoniy harakatlari yordamida aniqlanadi. 
–
Tarmoqdagi muammolarni aniqlashda yordam beradigan 
bir qator dasturiy vositalar mavjud. 
Simli va simsiz tarmoqlarning muammolarini bartaraf etishda 
bir nechta omillarni hisobga olish kerak: 
–
LED koʻrsatkichlari qurilmaning yoki ulanishning hozirgi 
holatini yoki faolligini bildiradi. 
–
Simli 
qurilmalar 
uchun 
fizik 
ulanish 
va 
kabel 
muammolarini tekshirish: notoʻgʻri kabel turi, yomon ulanish, 
jismoniy shikastlanish va portning joylashishi. 
–
Simsiz tarmoq mijozlar uchun A / B / G / N mosligi, 
kanallarning ustma-ust tushishi, signal kuchi va shovqin kabi ulanish 
muammolari tekshirilishi kerak. Shuningdek, SSID, autentifikatsiya 
va shifrlash sozlamalarini tekshirish. 

---

194 
–
Simli va simsiz mijozlar mijozning IP-konfiguratsiyasini, 
shu jumladan IP-manzil, pastki tarmoq maskasi, standart shlyuz va 
DNS ma'lumotlarini tekshirishlari kerak. 
–
Shuningdek, ISR va Internet-provayderingiz oʻrtasidagi 
aloqani tekshirishingiz kerak. Buning uchun Internet-provayderingiz 
IP-manzil tayinlaganligini va ulanishning toʻgʻriligini tekshirish uchun 
ISRdagi marshrutizator holati sahifasini tekshirishingiz kerak. 
Muammolarni bartaraf etishda yordam beradigan bir nechta 
ma'lumot manbalari mavjud: 
–
Hujjatlar (masalan, tarmoq topologiyasi xaritalari, tarmoq 
diagrammalari va manzillar sxemalari). 
–
Boshqa foydali manbalarga quyidagilar kiradi: ilgari 
yozilgan hujjatlar, Internetda mavjud boʻlgan tez-tez soʻraladigan 
savollar, hamkasblari va boshqa tarmoq mutaxassislari va Internetdagi 
forumlar. 
–
Qoʻllab quvvatlash xizmati - bu umumiy muammolarni 
aniqlash va tuzatish uchun bilim va vositalarga ega boʻlgan odamlar 
guruhi. 
1-darajali, 2-darajali va 3-darajali qoʻllab quvvatlash xizmatlari 
koʻpincha yuqori darajadagi protseduralar yordamida muammolarni 
hal qilishda yordam beradi. 
Muammolarni bartaraf etish jarayonida qabul qilingan barcha 
qadamlarni, shu jumladan qoʻllab-quvvatlash bilan oʻzaro aloqalarni 
hujjatlashtirish muhimdir. 
Qurilmada ma'lumot toʻplash uchun bizga ma'lum boʻlgan 
buyruqlar ishlatiladi:
ping, traceroute, telnet, show ip interface brief, 
show ipv6 interface brief, show ip route, show ipv6 route, show cdp 
neighbors, show running-config, debug, show protocols
va boshqalar. 
Amaliy qismida muammoni ajratish va muammolarni bartaraf 
etish jarayonini batafsil koʻrib chiqamiz.