O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi urganch davlat universiteti

Ta'limning raqobatbardoshligi va inqirozni oshirish: Xorijiy mamlakatlarda ta'lim sohasidagi taraqqiyotning birinchi sababi ta'limning raqobatbardoshligini oshirish va inqiroz tizimlarini rivojlantirishdir. Ta'lim muassasalari va o'qitish usullari o'zgarib turib, o'quvchilar bilimlarini oshirish va ma'lumot olish uchun yarim xil vositalardan foydalanishadi.

Teknologiyalar va innovatsiyalar: Barcha mamlakatlarda, xususan xalqaro tajribalar orqali ta'lim texnologiyalari va innovatsiyalari yanada rivojlantirilmoqda. Bu, ta'lim jarayonini o'zlashtirish, internet, ilmiy laboratoriyalar, elektron o'qitish dasturlari, virtual ta'lim muassasalari va boshqa texnologik imkoniyatlar yordamida ta'minlashni o'z ichiga oladi.

Kontentni yangi shakllantirish: Xorijiy mamlakatlarda ta'lim kontenti yangi yondashuvlarda shakllantirilmoqda. O'qitish materiallari, darsliklar, o'qitish metodiqlari va ta'lim texnologiyalari o'quvchilarni o'rganish va tarbiyalash jarayonlarini rivojlantirish uchun yangi va zamonaviy usullar bilan tuzilmokda.

Ta'limning individual va o'zlashtirilgan xususiyati: Ta'limni har bir o'quvchi uchun o'zlashtirilgan qilishga qaratilgan diqqat juda katta. Xorijiy mamlakatlarda, o'quvchilarning iste'dodlarini va qobiliyatlarni aniqlash, ularga maqsadlar belgilash va o'zlashtirilgan ta'lim rejalarini tuzish muhimdir.

Kontentli ta'lim va amaliyotni oshirish: Xorijiy mamlakatlarda ta'lim amaliyoti va ma'rifatni amalda oshirishga yordam beruvchi yondashuvlar o'zlashtirilmoqda. Teorik bilimlar amaliyotga solishtiriladi va ta'lim materiallari amaliy tajriba va amalda o'qiladi.

Xalqaro aloqalar va partnerliklar: Xorijiy mamlakatlarda ta'lim sohasida xalqaro aloqalar va partnerliklar kengaymoqda. Mamlakatlar o'rtasida ta'lim resurslari almashinish va o'quvchi almashinuvi va o'qituvchilar almashinuvi yaxshilanmoqda.

Bilim va ma'rifatning global almashinuvi: Xorijiy mamlakatlarda ta'limning raqobatbardoshligini oshirish uchun, dunyo bo'ylab yangi bilim va ma'rifatni o'rganish imkoniyatlari yaratilmoqda. Ta'lim muassasalari o'zlarining xalqaro o'qitish dasturlarini o'zlashtirib, xalqaro ta'lim tajribalarini amaliyotga oshirishga xizmat qiladi.

Xorijiy mamlakatlarda ta'lim taraqqiyoti uchun xalqaro innovatsiyalar, texnologiyalar va o'zlashtirilgan ta'limni yaxshi tashkil etishga fokus qilinadi. Bu yondashuvlar, o'quvchilarning bilimini oshirish, tarbiyalash va ma'rifatni amaliyotga oshirishda muhim ahamiyatga ega.
1.Yan Amos Komenskiy (1592‒1670) Buyuk chex pedagogi Ya.A.Komenskiy 1592 yil 28 mart “Ugorskiy Brod” degan joyda Moraviyada tegirmonchi oilasida dunyoga keladi. Uning oilasi ruhoniy “Chex qardoshlari” jamoasiga tegishli bo‘lib, bu jamoa Chexiyaning ozodligi uchun kurashuvchi vatanparvarlarni o‘z atrofiga to‘plagan edi.
Komenskiy ota-onasidan ajralib, ancha vaqt o‘qiy olmaydi, 16 yoshida “Chex qardoshlari” jamoasining yordami bilan lotin mak-tabiga o‘qishga kiradi, bu yerda u tarbiya tizimining yomonligini, o‘quv metodlarining yaramasligini ko‘radi va tushunadi. “Men o‘sha vaqtdayot tarbiya masalasida mamlakatimni orqada ekanligini ko‘rdim. Men o‘sha davrdayoq fan va tarbiya hammaga tegishli bo‘lishi kerakligini o‘yladim” ‒ degan edi Komenskiy.
Maktabni tugatgach Xorborni universitetiga (Germaniyada) o‘qishga kiradi, uni tugatgach Geydelberg universitetida ma’ruza kursini tinglaydi, bu universitetda o‘sha davrda ilg‘or professorlar ishlardi. Komenskiy Avstriya, Gollandiyada bo‘lib iqtisodiy, siyosiy va madaniy turmushni o‘rganadi. Shuningdek, o‘zining ilmi va dunyoqarashini kengaytiradi. “Chex qardoshlari” ko‘chib kelib o‘rnashgan Polshadagi Leshno shahrida Komenskiy qardoshlik maktabiga rahbarlik qiladi, u yerda gimnaziya tashkil etadi. U o‘zining qariyb 80 yillik umri davomida pedagogika, ta’lim-tarbiya, falsafa, ilohiyotga oid 250 dan ortiq asarlar, darsliklar yaratdi. Bulardan yiriklari: “Tillar va hamma fanlarning ochiq eshigi” (1631), “Buyuk didaktika” (1632), “Onalar maktabi” (1632), “Pansofiya maktabi” (1651), “Yaxshi tashkil etilgan maktab qonunlari” (1953), “Hislar vositasi bilan 430
idrok qilinadigan narsalarning suratlari” (1658) nomli asar va darsliklar. Shuningdek, logika, fizika, lotin tili, grek tili kabi kitoblar yozadi. Darsliklari hayotlik davridayoq ko‘p tillarga tarjima qilinib, Komenskiyning nomini butun dunyoga tanitadi.
Komenskiy “Kishilik jamiyati ishlarini yaxshilash haqida hammaga taalluqli maslahat” nomli 7 jildli katta asar yozdi (U hayot ekanligi vaqtida hammasi bo‘lib 2 jildi bosilib chiqdi, qolgan jildlari esa faqat 1935 yilda topildi va Chexoslovakiyada chop qilindi). Bu asarida “Hammani va hamma narsada har tomonlama tuzatish”ning insonparvarlik va demokratik dasturini belgilab chiqdi va kishilik jamiyatini isloh qilish rejasini ilgari surdi. “Buyuk didaktika” asarida “pan sofiya g‘oyasini” (pan grek-cha ‒ butun, hamma, sofiya ‒ donolik, aqllilik) hamma narsani bilish, hamma uchun bilim berish” demakdir. Pan sofiyada u tabiat va jamiyat bilimlarining yig‘indisini beradi. Maktab ‒ bu muassasa, u yerda “Hammani har narsaga o‘rgatmoq kerak” degan fikr ko‘p marta takrorlanishini ko‘ramiz.
Komenskiyning pansofiya ishi Angliyaning ilg‘or kishilari tomonidan quvvatlanib, parlament tomonidan chaqiriladi. Komen-skiy 1641 yili Angliyaga keladi, lekin grajdanlar urushi boshlanib ketib, bu ish qolib ketadi. Komenskiy dunyoga tanilgandan so‘ng hamma mamlakatlarga uni taklif eta boshlaydilar. Shvetsiyada lotin tili darsligini va til o‘qitish metodikasini tuzadi. Komenskiy chex qardoshlari jamoasiga yepiskop qilib tayinlangach, 1648 yilda Leshnoga qaytib keladi. Jamoa tarqatilgandan so‘ng u yana o‘qituvchilik faoliyatini davom ettiradi. Bir necha yil Vengriyada maktablarni boshqaradi. “Vidimo‘y mir v kartinkax”, ya’ni “His-lar vositasi bilan idrok qilinadigan narsalarning suratlari” degan asar yozib, o‘qish ishini rasmlar bilan olib borishni ilgari suradi. Bunda “Yoshlarning xulq qoidasi”, “Yaxshi tashkil topgan maktablarning qonuni” degan bir qancha pedagogikaga doir ishlari berilgan.