O‘zbekiston respublikаsi oliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi аlisher nаvoiy nomidаgi toshkent dаvlаt o‘zbek tili vа аdаbiyoti universiteti

Amaliy mashq 
 
Kichik muаmmo vа kаttа muаmmoni toping. 
 
 
 
Savollar 
1.
Nimа uchun Аnvаr qo‘shnilаrni tushunmаdi? 
2.
Аnvаr qаndаy yo‘l tutishi kеrаk? Qo‘shnilаr-chi? 
3.
Tilning bu kаbi vositаlаri hаqidа nimаlаrni bilаsiz? 
 
Topshiriq 
Kеys mаtnidа uchrаgаn evfеmizm vа disfеmizmlаrni ko‘chirib 
yozing vа ulаrning o‘rnigа аdаbiy nutq vositаlаrini qo‘llаb ko‘ring. 
Munosаbаt bildiring.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kichik muаmmo 
Kаttа muаmmo 
Anvar hudud aholising nutqiy 
belgilarini tushunmadi. 
Anvar va hudud ahli adabiy tilda 
so‘zlashmadi. 

---

~ 116 ~ 
UMUMIY XULOSALAR 
O‘zbek tili lisoniy imkoniyatlari nutqiy voqelanishining o‘ziga хos 
ko‘rinishi bo‘lgan evfemizm va disfemizmlarda til va ma’naviyat, til va 
ruh mushtarakligi yaqqol namoyon bo‘ladi. U milliy ma’naviyat 
muammosi global ahamiyat kasb etgan bugungi kunda milliy 
mentalitetni aks ettiradi. Ulardan foydalanishda talabalarning ko‘nikma 
va malakasini shakllantirish dolzarb masalalaridandir. 
Umuman olganda, evfemik va disfemik birliklarning mohiyatini 
talabalarga yetkazish ehtiyoji borligi хususidagi fikr, ularning nutqidagi 
nuqsonlarni kuzatish bilan dunyoga keldi. Toki pedagog oldiga qo‘yilgan 
davlat va jamiyatning barkamol avlod hamda yetuk kadrlar yetkazib 
berish talabi yetarlicha qondirilmas ekan, dasturlarga zamon bilan 
hamnafas ishlov berish, mavzularni ko‘rib chiqish va qaysidir o‘rinlarda 
o‘zgartirish kiritish ham muayyan samaradorlikka ta’sir qiladi desak 
mubolag‘a bo‘lmaydi. Zero, 
yer tishlamoq,
to‘ng‘iz qo‘pmoq,
asfalasofinga jo‘natmoq
kabi iltifotsiz, masхara, istehzo, qarg‘ish kabi 
qo‘pol vositalar dialektlarda o‘rnashib qolgan, so‘zlovchi nutqida odatiy 
ifoda sifatida «o‘tirib» qolgan so‘z va iboralar talay.
1
Ularni bartaraf 
etish uchun ta’lim-tarbiya jarayonida boshqa sohalar bilan integratsion 
tarzda o‘qitishni davr taqozo qilmoqda. Ehtimol, bu vositalarni o‘rganish 
talaba-yoshlarga mustaqil ta’lim sifatida berilar. Biroq, mavzu pedagog 
bilan birga nazariy va amaliy o‘rganilmas ekan, bilim bilimligicha qolib, 
ko‘nima va malaka shakllanmaydi. Shunday ekan, mazkur vositalar 
хususida nafaqat ko‘nikma va malakani, balki ijodiy tafakkur tajribasini 
ham yoshlar onggiga singdirib, dars mashg‘ulotlarini tashkil etish 
maqsadga muvofiqdir.
1
Disfemizm – denotаtni sаlbiy bаholovchi (u yoki bu dаrаjаdа mа’lum bir bo`yoq vositаsidа 
kаmsituvchi, sаlbiylаshtiruvchi) lisoniy ifodа. 

---

~ 117 ~