O„zbekiston respublikаsi oliy vа o„rtа mаxsus tа‟lim vаzirligi buxoro davlat universiteti tahirov Behzod Nasriddinovich axborot xavfsizligi asoslari

2.Code Red 
Code Red birinchi marta 2001 yilda paydo bo‗lgan va eEye Digital Security 
tashkilotining ikki xodimi tomonidan topilgan. Bu kashfiyot paytida juftliklar Code 
Red Mountain Dew nomli ichimlikni ichganligi sababli Code Red deb nomlangan. 
Tizimda bufer toshib ketish muammosidan foydalanib, Microsoft IIS veb-
serveri o‗rnatilgan kompyuterlarni nishon qilib olgan. U qattiq xotirada juda oz iz 
qoldiradi. Chunki u to‗liq xotirada ishlay oladi, hajmi 3569 baytga teng. 
Infeksiyani yuqtirganida, u yuz nusxani yaratishga kirishadi, lekin 
dasturlashdagi xato tufayli u yana ko‗payadi va ko‗plab tizim resurslarini iste‘mol 
qilib tugatadi. 
Eng esda qolarli alomat bu ta‘sirlangan veb-sahifalarda ―Xitoyliklar 
tomonidan hujum qilindi‖ deb qoldirgan xabar bo‗lib, u o‗zi ham memga aylangan. 
Keyinchalik vaksina chiqarildi va keyinchalik 2 milliard dollargacha zarar 
keltirgani hisoblangan. Jami 1-2 million serverlar ta‘sir ko‗rsatdi. Shu davrda 6 
million IIS serverlar mavjud bo‗lgan. 
3. Melissa 
Florida shtatidagi yekzotik raqqos nomi bilan 1999 yilda Devid L. Smit 
tomonidan yaratilgan. Bu virus bilan zararlangan Word hujjati, alt.sex nomi bilan 
markazlashmagan tarmoq guruhiga joylashtirilgan va pornografik saytlar uchun 
parollar ro‗yxati deb da‘vo qilingan. Bu narsa odamlarni qiziqtirdi va yuklab olib 
ochganda ishga tushadi. 
Virus o‗zini elektron pochta manzillar kitobidagi 50 ta odamga yuboradi va 
bu elektron pochta trafikining ko‗payishiga olib keladi. Bu hukumat va 
korporatsiyalarning elektron pochta xizmatlarini buzgan. Bundan tashqari, ba‘zan 
ularga Simpsons (Amerika animatsiya janri) ma‘lumotnomasini qo‗shish orqali 
hujjatlarni buzadi. 

---

104 
Oxir oqibat Smit Word hujjatini unga topshirishganida qo‗lga olindi. Fayl 
o‗g‗irlangan AOL akkauntidan foydalanib yuklangan va ularning yordami bilan 
huquqni muhofaza qilish idoralari uni avj olganidan bir haftadan kamroq vaqt 
ichida hibsga olishga muvaffaq bo‗lishgan. 
U FQB bilan Anna Kournikova virusini yaratuvchisi sifatida tanilgan boshqa 
virus yaratuvchilarini ushlashda hamkorlik qildi. Hamkorligi uchun u bor-yo‗g‗i 20 
oy xizmat qildi va belgilangan 10 yillik qamoq jazosi uchun 5000 dollar miqdorida 
jarima to‗ladi. Ma‘lum qilinishicha, virus 80 million dollar zarar yetkazgan. 
4. Sasser 
Windows OT qurti birinchi marta 2004 yilda kashf yetilgan bo‗lib, uni Netsky 
qurti yaratgan talaba Sven Jaschan yaratgan. Ushbu chuvalchang Local Security 
Authority Subsystem Service (LSASS) tizimida bufer to‗lib toshishi mumkin 
bo‗lgan zaiflikdan foydalandi. Bu esa kompyuterning buzilishiga sabab bo‗luvchi 
lokal qayd yozuvi xavfsizlik siyosatini nazoratlash imkonini bergan. Bundan 
tashqari, u tizim manbalarini Internet orqali boshqa mashinalarga tarqatish va 
boshqalarga avtomatik ravishda yuqtirish uchun foydalanadi. 
Bu virus aviakompaniyalar, axborot agentliklari, jamoat transporti, 
kasalxonalar va boshqa ko‗plab muhim infratuzilmalarga ta‘sir qilib, milliondan 
ortiq infeksiyalanish holatini qayd qildi. Umuman, zarar 18 milliard dollarga 
tushdi. Jaschen balog‗at yoshiga yetmaganlikda ayblanib, 21 oy shartli qamoq 
jazosiga hukm qilindi.