O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti asatov Nurmuhammat Abdunazarovich
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ikkinchi qoida.
- Uchinchi qoida.
| Birinchi qoida.
Terish ta’sir etuvchi kuchga perpendikulyar bo‘lgan tekis qatorlar tarzida amalga oshiriladi , ya’ni qoida terishning gorizontal qatoriga ta’sir etuvchi kuchning yo‘l qo‘yiladigan og‘ishini belgilaydi. Yo‘l qo‘yiladigan og‘ish 15...17˚ dan ortmasligi kerak, u toshning qorishma sirti bo‘ylab ishqalanish kuchiga bog‘liq bo‘ladi. Ikkinchi qoida. Yaxlit devor o‘zining tashqi sirtiga parallel (bo‘ylama chok) va perpendikulyar (ko‘ndalang chok) bo‘lgan vertikal tekisliklar (choklar) yordamida bo‘laklarga bo‘linadi. Qoida terishdagi vertikal tekisliklarning to‘shamaga nisbatan joylashishini tartibga soladi. CHoklar devorning yuz sirtiga nisbatan unga tik yoki parallel bo‘lishi kerak. Bu qoidaga amal qilmaslik terilgan qatorlardan toshlarning chiqib ketishiga olib kelishi mumkin. Uchinchi qoida. Qo‘shni qatorlardagi vertikal terish tekisliklari surilgan bo‘lishi, ya’ni mazkur terilgan qatorning har bir vertikal chokining ostida chok emas, balki tosh bo‘lishi kerak. Qoida terishning qo‘shni qatorlarida vertikal bo‘ylama va 89 ko‘ndalang choklarning o‘zaro joylashishini belgilab beradi. Yuqori qatordagi toshlarni pastki qatorga nisbatan shunday terish kerakki, bunda ular toshlar orasidagi vertikal choklarni bo‘ylama va ko‘ndalang yo‘nalishlarda ham yopib tursin, terishni qo‘shni qatorlardagi choklarni bog‘lab borish bilan amalga oshirish lozim. 4.9 rasm. G‘isht-tosh terish qoidalari: a – qiya kuchning terimga ta’siri; b – tosh terimini uzaro perpendikulyar vertikal tekisliklarining to‘g‘ri joylashuvi; v – o‘shaning o‘zi, noto‘g‘ri joylashuvi. Choklarni bunday bog‘lash terishni alohida ustunlarga ajralib ketish xavfini bartaraf etadi, bunda alohida ustunlar monolit (yaxlit) terim qarshilik ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan kuchlanishlarni qabul qilishga qodir emas. Terishda mustahkam qum-sement qorishmalaridan foydalanishda bu qoidalardan ayrim chetlanishlar bo‘lishi mumkin. Vertikal bo‘ylama choklarni beshta qo‘shni qatorlarda yoki vertikal ko‘ndalang choklarni uchta qo‘shni qatorlarda bog‘lamaslikka ruxsat etiladi. G‘isht va toshlarni qatlamlarda joylashtirish va qatlamlarni ma’lum ketma- ketlikda takrorlab terish choklarini bog‘lash tizimi deyiladi. To‘g‘ri shakldagi toshlardan teriladigan qatlamlar terish qatorlari deyiladi. Gorizontal choklar g‘isht uchun o‘rtacha 12 mm va tabiiy toshlar uchun 15 mm qalinlikka ega, vertikal choklar esa g‘isht uchun 10 mm va tabiiy toshlar uchun 15 mm qalinlikka ega. Ayrim choklarning yo‘l qo‘yiladigan qalinligi 8 dan 15 mm gacha bo‘ladi. Devor va ustunlarning qalinligini yarimta yoki butun g‘ishtning yoki toshning qalinligiga karrali qilib qabul qilinadi, bundan ¼ g‘ishtli armaturalangan pardevorlar mustasno. Ko‘pchilik hollarda g‘isht yotqizib teriladi, ya’ni to‘shamaga teriladi, ayrim hollarda masalan, karnizlarni terishda g‘isht qirrasi bilan bo‘ylama yoni bilan teriladi. 90 Yaxlit g‘isht terish qalinligini 0,5 g‘ishtga karrali qilib belgilanadi, shuning uchun devorlarning qalinligi quyidagicha bo‘lishi mumkin: yarim g‘isht − 12sm; bir yarim g‘isht − 38sm; ikki g‘isht − 51sm; ikki yarim g‘isht − 64sm; uch g‘isht − 77sm. Terish qatorlarining balandligi g‘isht yoki toshlar balandligi hamda qorishmaning gorizontal choklari qalinligi yig‘indisidan iborat bo‘ladi. Qorishma qatlamining o‘rtacha 12 mm va g‘ishtning 65 mm qalinligida terma qatorining balandligi 77 mm ni, qalin g‘ishtning 88 mm qalinligida mos ravishda 100 mm ni tashkil etadi. SHunday qilib, g‘isht qalinligi 65 mm bo‘lganda 1 m balandlikdagi terishga balandlik bo‘yicha 13 qator, g‘isht qalinligi 88 mm da esa 10 qator joylashadi. Toshlar va g‘ishtlar shaklining to‘g‘ri to‘rtburchakli bo‘lishi va ularning standartlarga muvofiq tayyorlanishi terishning yaxlitligini va monolitligini ta’minlovchi konstruksiyalarda ularning joylanishining ma’lum tartibi va o‘zaro bog‘lanishini belgilashga imkon berdi. Bunga g‘isht terishdagi bog‘lanish tizimlari deb ataluvchi terish hisobiga erishiladi. Ishlab chiqilgan va amalda qo‘llaniladigan bog‘lanish tizimlari terishni amalga oshirish qoidalariga mos keladi. Tosh terish uchun vertikal, bo‘ylama va ko‘ndalang choklarni bog‘lashlar mavjuddir. Bo‘ylama choklarni bog‘lash terilgan joy devor bo‘ylab yanada yupqa tashkil etuvchilarga ajralmasligi va terilgan joyda qo‘yilgan yuklanishidan yuzaga keluvchi kuchlanishning devorning butun eni bo‘ylab bir tekis taqsimlanishi uchun zarur. Ko‘ndalang choklar bog‘lanishi terilgan joyning qo‘shni uchastkalariga yuklamani qayta taqsimlashni va bo‘lishi mumkin bo‘lgan notekis yog‘inlar, temperatura deformatsiyalari va h.k.lardan devorning monolitligini saqlab qolishni ta’minlovchi ayrim g‘ishtlar orasidagi bo‘ylama bog‘lanish uchun zarur. Ko‘ndalang choklarni bog‘lash bo‘ylama va ko‘ndalang qatorlar bilan, bo‘ylama choklarni bog‘lash esa faqat ko‘ndalang qatorlar bilan bajariladi. Asosiy qo‘llaniladigan bog‘lanish tizimlari: bir qatorli, ko‘p qatorli va to‘rtqatorli. Yüklə 3,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|