9-chizma.
Mahsulot hosil
qilishga sarf
bo‘ladigan
quvvat
Oziqning umumiy quvvati
Nafas tarkibi bilan
chiqarilgan quvvat
(energiya)
Hazm bo‘ladigan oziq
moddalar quvvati (Q)
Siydik bilan
ajralgan quvvat
(Q)
Ichaklarda hosil
bo‘lgan yel bilan
chiqariladigan
quvvat
Almashinadigan,
ya’ni fiziologik jihat-
dan foydali quvvat
Issiqlik hosil
qiladigan quvvat
(tana haroratini
hosil qiladigan
energiya)
69
R
– yog‘,
lig
– kletchatka,
C
– azotsiz ekstraktiv moddalar.
8-§. CHO‘CHQA BOQISHDA
ALMASHINADIGAN ENЕRGIYA
MIQDORINI ANIQLASH
Cho‘chqalarni oziqlantirishda yemning yoki ratsion-
ning almashinadigan energiyasi ikki usul bilan topiladi.
1. Cho‘chqaga yedirishga mo‘ljallangan oziqning
kimyoviy tarkibiga asoslanib, shu yemning har 1 kg da
qancha hazm bo‘ladigan oziq moddalar borligi aniqla-
nishi kerak. Keyin oziq moddalar miqdori ko‘rsatkichlari
cho‘chqa me’dasida ma’lum хildagi moddaning hazm
bo‘lish koeffitsiyentlariga ko‘paytiriladi. Bunda:
Protein
78
Yog‘
60
Kletchatka
44
AEM
92
Olingan raqamlar oziq moddalar qancha hazm bo‘lishi
mumkinligini bildiradi. So‘ngra hazm bo‘ladigan oziq
moddalar miqdori ko‘rsatkichlari almashinadigan ener-
giya ekvivalentlariga ko‘paytiriladi. Ular quyidagilardir:
1 g protein uchun – 18,8 kJ (4,5 kkal),
1 g yog‘ uchun – 38,9 kJ (9,3 kkal),
1 g uglevodlar uchun – 17,6 kJ (4,2 kkal).
Olingan ko‘rsatkich hazm bo‘ladigan oziq moddalar-
ning har biri qancha energiya ajratishini bildiradi. Ana
shu ko‘rsatkichlarni hamma oziq moddalar bo‘yicha jam-
lanib, o‘rganilayotgan yemning har 1 kg da qancha al-
mashinadigan energiya bor ekani topiladi.
Masalan, O‘zbekistonda ekib yetishtirilgan makkajo‘-
хorining har 1 kg ida o‘rtacha 93,3 g хom protein, 41,1 g
70
хom yog‘, 58,7 хom kletchatka, 628,5 g azotsiz ekstrak-
tiv moddalar (AEM) bor.
Har bir oziq modda cho‘chqaning hazm qilish tizimi-
da quyidagi miqdorda hazm bo‘ladi:
Protein
– 93,3
×
0,78
=
72,8 g,
Yog‘
– 41,4
×
0,80
=
24,8 g,
Kletchatka
– 58,7
×
0,44
=
25,8 g,
AEM
– 638,5
×
0,92
=
587,4 g.
Oziq moddalarning har birining ajratadigan almashi-
nadigan energiyasi quyidagicha:
Protein
– 72,8
×
18,8
=
1368,6 kJ yoki
72,8
×
4,5
=
3276, kkal,
Yog‘
– 24,8
×
38,9
=
964,7 kJ yoki
24,8
×
9,3
=
230,6 kkal,
Kletchatka – 25,8
×
17,6
=
434,1 kJ yoki
25,8
×
4,2
=
108,4 kkal
AEM
– 587,4
×
17,6
=
10338,2 kJ yoki
587,4
×
4,2
=
2466,1 kkal
Misoldagi makkajo‘хorining 1 kg (1368,6
+
964,7
+
+
434,1
+
10338,2
=
13105,6) 13105,6 kJ yoki (327,6
+
+
230,6
+
108,4
+
2466,1
=
3132,7) 3132,7 kkal almashina-
digan energiya ajrata oladi.
2. Cho‘chqaga yediriladigan yemning almashinadigan
energiyasini topishning yana bir usuli umumiy energiya-
ning almashinadigan energiyaga nisbati bo‘yicha aniqlash-
dan iborat bo‘lib, buning uchun dastlab oziq tarkibidagi
hazm bo‘ladigan oziq moddalarning yig‘indisi topiladi. Bu
ko‘rsatkichni har 1 g oziq moddasi energiyasining kav-
shaydigan mol va cho‘chqa vujudida hosil qiladigan ener-
giyasini bildiruvchi energiya birligi sifatida qabul qi lingan
ko‘rsatkich 18,43 kJ yoki 4,41 kkal ga ko‘paytiriladi. Olin-
71
gan raqam hazm bo‘ladigan energiyaning umumiy miqdorini
ko‘rsatadi. Keyin bu raqamni koeffitsiyent 0,96 (cho‘chqalar
uchun umumiy energiyaning almashinadigan energiyaga
bo‘lgan nisbati)ga ko‘paytiriladi. Olingan ko‘rsatkich o‘rgani-
layotgan oziqning almashinadigan energiyasini bildiradi.
Cho‘chqalar uchun almashinadigan energiyani aniq-
lashning birinchi usulini yoritish uchun keltirilgan mi-
solda makkajo‘хorining hazm bo‘ladigan oziq moddalari
yig‘indisi (72,8
+
24,8
+
25,8
+
587,4
=
710,8) 710,8 g. De-
mak, shu raqamni 18,43 kJ (4,41 kkal)ga ko‘paytirib,
jami hazm bo‘ladigan energiya topiladi. Bizning misol-
da bu ko‘rsatkich (710,8
×
18,43
=
13100)
-
13100 kJ yoki
(710,8
×
4,41
=
3134,6)
-
3134,6 kkal umumiy energiyaga
teng. Almashinadigan energiyani topish uchun esa umu-
miy energiya ko‘rsatkichi umumiy energiyaning almashi-
nadigan energiyaga nisbati sifatida berilgan koeffitsiyent
0,96 ga (cho‘chqalar uchun) ko‘paytirish kerak. Bunda:
(131000
×
0,96
=
12576 kJ) yoki
(3134,6
×
0,96
=
2840 kkal)
Cho‘chqaga yediriladigan makkajo‘хorini har 1 kg
ning to‘yimliligi 12576 kJ yoki 2840 kkal almashinadigan
energiyaga teng ekanini ko‘ramiz.
Dostları ilə paylaş: |