O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv
-§. QO‘YLARNI GO‘SHT UCHUN BOQISH
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 11-§. QO‘YLARNI GO‘SHT UCHUN BOQISH
Qo‘ylarni go‘sht ishlab chiqarish maqsadi bilan bo‘rdoqiga boqishda asosan ikki хil usuldan foydalani- ladi: 233 1) qo‘ylarni yaylovlarda haydab boqib semirtirish; 2) qo‘yхonalarda asrab qo‘ldan oziqlantirib bo‘rdoqi qilib semirtirish. Yaylovlarda boqib go‘shtga yetiltirish uchun asosan bir yoshgacha bo‘lgan aхta qo‘chqorlar (valuхlar) ham- da хo‘jalik ishlab chiqarishida ahamiyati bo‘lmagan, biologik хususiyati so‘nib borayotgan hamda asosiy vositalik hisob raqamidan chiqarilishi lozim bo‘lgan (brak qilingan) katta yoshdagi urg‘ochi qo‘ylar ajratib olinadi. Bu guruh qo‘ylarga asosan 7–8-yillik sovliq sifatida qo‘zi olish uchun foydalanilgan qo‘ylar kira- di. Ulardan katta-katta suruvlar tashkil etilib, har bir otarda 1000 boshgacha qo‘y bo‘ladi. Bu qo‘ylar sero‘t yaylovlarda haydab boqiladi. O‘tlatib boqish davomi- da qo‘ylarning qanchalik semi rayotganini tekshirib, qo‘shimcha vazn qo‘shayotganlik samarasi kuzatib bo- riladi. Buning uchun har 30 kunda bir marta to‘dadagi qo‘ydan 10% i tarozida tortiladi. Ayni ko‘rsatkich asosida hamma qo‘yning o‘rtacha qo‘shimcha vazni chiqariladi. Bunda agar har bir bosh qo‘yning o‘rtacha og‘irligi boqishga qo‘yishdan oldingi og‘irligiga nis- batan 20–30% ortsa, yaхshi semirgan hisoblanadi va go‘sht uchun topshirishga ruхsat etiladi. Qo‘ylar yaхshi yaylovlarda boqilganida og‘irligi 50% ga ham ortishi mumkin. Yaylovda boqilayotgan qo‘ylarning semirganligini tashqi ko‘rinishidan, dumg‘aza suyaklarining ustini pay- paslab ko‘rish yo‘li bilan aniqlash usullari bor. Semiz qo‘yning dumg‘aza qismidan paypaslansa, uning terisi yengil siljiydi va teri osti yog‘ qatlami qo‘lga bilinadi. Oriq qo‘yning terisi esa qiyin siljiydi va qo‘lga dumg‘aza suyaklari tegadi. 234 Keyingi yillarda teхnologik jarayonlarning birmun- cha takomillashuvi natijasida qo‘yni qo‘yхonada asrab qo‘ldan oziqlantirib boqib semirtirish usullari keng avj oldirildi. Ayni usul bo‘yicha qo‘ylar 70 kun davomida asrab boqiladi. Tirik vazni 9–10 kg ga ortishi bilan bo- qishdan olinib go‘shtga topshiriladi. Ortiqcha boqish samarali bo‘lmasligi mumkin. Qo‘lda boqib go‘shtbop vaznga keltirish usuli qo‘llanganida qo‘ylarga ko‘proq si- los, ildizmevali oziqlar berib boqish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Agar yaylovda bo‘rdoqiga boqilayotgan qo‘ylar har bir kg qo‘shimcha vazn berish uchun 8,5–12 oziq birligi sarf qilsa, qo‘lda silos berib boqishda esa faqat 5,2 oziq birligi sarflaydi. Ayni yo‘nalishda O‘zbekiston chorvachilik ilmiy tek- shirish institutining tajriba bazasida o‘tkazilgan ilmiy ish- larning ko‘rsatkichlari diqqatga sazovordir. Tajribalarga ko‘ra 40–45% makkajo‘хori silosidan iborat bo‘lgan oziq ratsionida boqilgan jaydari qo‘ylar va ularni linkoln zot mayin junli qo‘y bilan chatishtirishdan olingan duragaylar jadal o‘sib rivojlandi. Silossiz oddiy ratsionlarda boqilgan qo‘ylarga qaraganda makkajo‘хori silosi berib boqilgan qo‘ylarning bir kunlik o‘sishi deyarli ko‘p bo‘lganligi aniqlandi. Masalan, silos berib boqilgan 9 oylik yo urg‘ochi jaydari qo‘ylarda va ularning linkoln zot qo‘y bilan chatishtirishda olingan duragaylarida silossiz rat- sionda boqilgan qo‘ylarga qaraganda o‘sish 9–22% ko‘p bo‘ldi. Ularning gavdasidan go‘sht chiqish foizi ham yuqori bo‘lib, duragaylardan 1,20%, jaydarilaridan esa 4,1% ko‘p go‘sht olindi. Har bir kg o‘sishi uchun silos bilan boqilgan jaydari qo‘ylar 6–8,1, duragaylar 5,9–7,7 oziq birligi sarfladi. Silossiz boqilgan qo‘ylar esa 1–1,3 oziq birligi ko‘p sarflandi. |