[28]
Vodorod bog‘lari kovalent bo‗lmaganligi sababli, ular osonlikcha buziladi va
tiklanadi. Ikki karra spiralning zanjirlari fermentlar- helikaza ta‘sirida
yoki yuqori
harorat ta‘sirida ajralib ketishi mumkin. Turli xil asosli juftliklar har xil miqdordagi
vodorod bog‘lanishlarini hosil qiladi. A-T ikkita, G-C esa uchta vodorod bog‘i bilan
bog‘lanadi, shuning uchun G-C ni uzish uchun ko‗proq energiya talab qilinadi. G-C
juftlarining ulushi va DNK molekulasining uzunligi zanjirning dissotsiyalanishi
uchun zarur bo‗lgan energiya miqdorini aniqlaydi: tarkibida G-C miqdori yuqori
bo‗lgan uzun DNK molekulalari ko‗proq chidamli bo‗ladi.
DNK molekulalarining
ushbu funktsiyalari tufayli osonlik bilan ajralishi kerak bo‗lgan qismlar, masalan,
bakterial promotorlarda TATA ketma-ketligi, odatda ko‗p miqdordagi A va T ni o‗z
ichiga oladi.
Azotli asoslarning kimyoviy modifikatsiyalari.
DNK tarkibidagi azotli
asoslar kovalent ravishda o‗zgartirilishi mumkin, bu gen ekspressiyasini
boshqarishda qo‗llaniladi. Masalan, umurtqali hayvonlar
hujayralarida sitozin
metillanishi natijasida 5-metiltsitozin hosil bo‗lishi somatik hujayralar tomonidan
gen ekspressiyasini qiz hujayralariga
yetkazish uchun ishlatiladi.
Sitozin
metillanishi DNK juft spiralidagi
asoslarning
juftlanishiga
ta‘sir
qilmaydi.
Umurtqali
hayvonlarda
somatik
hujayralaridagi
DNK
metillanishi CG ketma-ketligidagi
sitozin metillanishi bilan cheklanadi.
O‗rtacha metillanish
darajasi turli xil
organizmlarda farq qiladi, masalan,
Caenorhabditis elegans
nematodasida sitozin metillanishi
kuzatilmaydi va yuqori
metillanish darajasi umurtqali hayvonlarda uchraydi- 1% gacha. Asoslar boshqa
modifikasiyalari bakteriyalarda adenin metillanishi jarayoni va kinetoplastlarda ―J-
asoslarning‖ glikozillirlanishi uchraydi.
Dostları ilə paylaş: