O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

13-rasm. Pro mRNK 
halqasi. 
Asoslardagi 
azot 
atomlari 
ko„k 
rangda, 
fosfat 
asosidagi kislorod qizil 
rangda ta‟kidlangan 

---

[46] 
ribozaning 3 ‗uglerod atomi bilan, ikkinchisining 5‘ holatida bog‘lanish hosil qiladi. 
Fosfat guruhlari fiziologik pH ko‗rsatkichida salbiy zaryadlangan, shuning uchun 
RNK polianion xususiyatga ega. RNK to‗rt asosli – adenin (A), guanin (G), uratsil 
(U) va sitozinli (S) polimer sifatida transkripsiyalanadi. Ammo "yetuk" RNKda 
ko‗plab o‗zgartirilgan asoslar va shakar mavjud. Hammasi bo‗lib, RNK da 100 ga 
yaqin modifikasiyalangan turli xil nukleotidlar mavjud bo‗lib, ulardan 2‘-
metilriboza shakarning ko‗p uchraydigan modifikasiya variantlari hisoblanadi, 
psevdouridin esa –asoslarning modifikasiyalari hisoblanadi. Psevdouridin, riboza 
bilan C-N emas, balkim C-C bog‘lari orqali bog‘lanadi va RNK molekulasida turli 
xil xolatlarda uchraydi. Shuningdek, psevdouridin, t-RNK ning funksiyasi uchun 
muhim hisoblanadi. Ikkinchi modifikasiya turlariga gipoksantin kiradi, adeninning 
dezaminirlanishi natijasida hosil bo‗ladi, va nukleozid inozin nomi bilan ataladi. 
Inozin genetik kodnig turg‘unligini ta‘minlashda katta axamiyatga egadir. Boshqa 
ko‗plab uchraydigan modifikasiyalarning roli oxirigacha o‗rganilmagan. Masalan, 
peptid bog‘larni hosil qiluvchi ribonukleotidlar roli shular jumlasiga kiradi. 
Tuzilishi.
RNKdagi azotli asoslar sitozin 
va guanin, adenin va uratsil, shuningdek, 
guanin va uratsil o‗rtasida vodorod bog‘larini 
hosil qilishi mumkin. Lekin boshqa ta‘sirlar 
ham mavjud bo‗lib, bularga bir nechta adenin 
nukleotidlarining o‗zaro tugunlar hosil qilishi, 
yoki to‗rtta adenin o‗zaro tugunlar hosil qilib 
o‗zaro 
ta‘sirlar 
adenin-guanin 
o‗rtasida 
bo‗lishini misol keltirish mumkin (14-rasm). 
RNKning uni DNKdan ajratib turadigan 
muhim tarkibiy xususiyati ribozaning 2‘ 
holatida gidroksil guruhining mavjudligidir, bu 
RNK molekulasining B-konformatsiyasida emas, balki A konformasiyada ega 
bo‗lishiga imkon beradi, bu holat ko‗pincha DNKda kuzatiladi. DNK ning A-