O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Mantiqiy qo‟shish amali. Amalning umumiy ko‘rinishi quyidagicha
a v b 
Bunda a va b lar mantiqiy o‘zgaruvchilar yoki mantiqiy ifodalar bo‘lib, bu
amal natijasi a va b larning har ikkalasi yolg‘on bo‘lgandagina yolg‘on, qolgan
barcha hollarda rost bo‘ladi. Demak, ᴠ belgisi yoki so‘zinini almashtiradi yoki
matematik mantiq elementlaridagi dizyunksiya amaliga mos keladi.
Masalan : (3>7) ᴠ (2*18=37) – ifodaning qiymati yolg‘on(false)
(25-14 11) ᴠ (45/9=5) – ifodaning qiymati rost(true)
true ᴠ (29-19=10) – ifodaning qiymati rost(true)
Byndan tashqari mantiqiy ifodaning qiymatini mantiqiy o‘zgaruvchiga qiymat
sifatida berish ham mumkin. Masalan,
a:=13-5>12; b:=(56/8-7<2) ᴠ true; c:=false ᴠ a; bo‘lsa, a ᴠ b ᴠ c ᴠ 
(64/8>10) mantiqiy ifodaning qiymati rost bo‘ladi.

2.
Mantiqiy ko‟paytirish amali. Amalning umumiy ko‘rinishi

quyidagicha
a ᴧ b 
Bunda a va b lar mantiqiy o‘zgaruvchilar yoki mantiqiy ifodalar bo‘lib, bu
amal natijasi a va b larning har ikkalasi chin bo‘lgandagina chin, qolgan barcha
hollarda yolg‘on bo‘ladi. Demak, ᴧ belgisi va so‘zinini almashtiradi yoki
matematik mantiq elementlaridagi konyuksiya amaliga mos keladi. Masalan:
(3>7) ᴧ (2*18=37) ifodaning qiymati yolg‘on
(25-14 11) ᴧ (45/9=5) – ifodaning qiymati rost
(13>-12) ᴧ (2*18=37) ifodaning qiymati yolg‘on
3.
Mantiqiy inkor amali. Amalning umumiy ko‘rinishi quyidagicha
┐a
Bunda a mantiqiy o‘zgaruvchi yoki mantiqiy ifoda bo‘lib, bu amal natijasi a
ning qiymati yolg‘on bo‘lganda rost, rost bo‘lganda yolg‘on bo‘ladi, ya‘ni bu amal
a mulohazani inkor qiladi. Demak, ┐ belgisi emas so‘zinini almashtiradi. .
Masalan:
1)
(3>7) ᴧ ┐(2*18=37) ifodaning qiymati yolg‘on

---

---

21

2)
┐(25-14 11) ᴧ (45/9=5) ifodaning qiymati yolg‘on
3)
(13>-12) ᴧ ┐(2*18=37) ifodaning qiymati rost
4)
┐true ᴠ ┐false ᴧ ┐true ᴧ ┐false ifodaning qiymati yolg‘on

Eslatma: Biz bilgan amallar ifodada aralash holda kelsa, ularning
birinchi bajarilishi nuqtai nazaridan ustunlik darajasi quyidagicha:
┐, (*, /), ᴧ, (+, -), ᴠ, (=, ), (>, <,
) 
Bunda qavsga olingan amallar bir bosqich amallari hisoblanadi. Tabiiyki,
matematikada bo‘lgani singari ifodadagi qavslar amallar bajarilish tartibina buzadi.
Masalan,
14 1 2 3 11 4 5 13 10 6 7 12
8 9
┐ ((13*5-25=40) ᴧ (13-3=10) ᴠ ┐ (5+7=12) ᴧ (2*9=20));