28
Kriptosistemada simmetrik kriptografiya ishlatiladi. Xabar jo‘natuvchi
va qabul qiluvchi
incryption va decryption ikkita bir xil namunali kalit ishlatadi. Kalitlarning ikkita vazifasi bor. Bular
incryption va decryptionni ko‘zatish yoki boshqarish bo‘lishi mumkin.
Simmetrik kalitlar maxfiy kalitlar ham deyiladi. Chunki bular foydalanuvchi tomonidan maxfiy
va himoyalangan bo‘lishiga asoslangan. Agar buzib kiruvchi kalitlarga ega bo‘lganida u xabarni
deshifrlay olardi. Simmetrik incryption kaliti ma’lumot almashuvchi har bir juft foydalanuvchi ikkita
bir xil namunali kalitga ega bo‘lishi kerak.
Bu shuni bildiradiki, A va B ma’lumot almashishni
xoxlasa ularning ikkalasi ham ikkita bir xil kalitga ega bo‘lishi shart. Agar A- B va C bilan
ham shu
usulda muloqat qilmoqchi bo‘lsa, ularning barida ikkita bir xil kalit bo‘lishi kerak.Bu qisqa vaqt
ichida yuzlab do‘stlar bilan muloqat qila olish imkoniyatini kamaytiradi.
Kerakli odamga zarur
kalitlarni saqlash qiyin vazifa to‘g‘diradi
6
.
Agar 10 ta odam bir-biri bilan maxfiy muloqat qilmoqchi bo‘lsa, ularning har biri 45 tadan
kalitga ixtiyoj sezadi. Agar bu 100
ta odamni tashkil qilsa, bu ko‘rsatkich 4950 taga yetadi. Bu
raqamlarni quyidagi formula bilan topish mumkin
1
.
N= n *(n-1)/2.
An’anaviy (klassik) shifrlash usullariga o‘rinlarini almashtirish shifrlari, oddiy va murakkab
almashtirish shifrlari va ularning kombinatsiyalari va modifikatsiyalari kiradi. Ta’kidlash joizki,
o‘rinlarini almashtirish shifrlari va almashtirish shifrlarining
kombinatsiyalari amaliyotda
qo‘llanilayotgan har xil turdagi simmetrik shifrlarni tashkil etadi.
O‘rinlarini almashtirish shifrlarida shifrlanadigan matnning harflari shu matn bloki ichida
ma’lum qoidalar bo‘yicha o‘rin almashtiriladi. O‘rinlarini almashtirish shifrlari
eng sodda va eng
qadimiy hisoblanadi.
Shifrlovchi jadvallar.
Tiklanish (XIV asr oxirlari) davrining boshlarida o‘rinlarini almashtirish
shifrlarida shifrlovchi jadvallardan foydalanilgan. Shifrlovchi jadvallarning kaliti sifatida: jadvalning
o‘lchami; o‘rin almashtirishni belgilovchi so‘z yoki jumla; jadval tuzilishining xususiyati
Dostları ilə paylaş: