O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent tibbiot akademiyasi

8.4.Vaksinalar Tayyorlash Va Talabalar 
Autovaksinalar. 
Bular kasal organizmdan ajratib olingan mikroorganizmlardan 
tayyorlanadi, faqat shu bemor uchun davolash maqsadida ishlatiladi. 
Autovaksinalar ko‘pincha surunkali kasalliklardan davolashda foydalaniladi, 
masalan: surunkali stafilokokkli infeksiyalarni davolashda. 
Vaksinalar monovaksina, divaksina, chin chechak, sil, qutirish, 
bo‘g‘ma-qoqshol anatoksini polivaksina ko‘rinishida bo‘ladi. AKDS 
vaksinalar organizmga: 
1. Teri ostiga-(qorin tifi).
2. Og‘iz orqali-(poliomielit). 
3. YUqori nafas yo‘llari orqali (gripp). 
4. Teri ustiga (Perke). 
5. Muskul orasiga. 
6. Aerazol yuboriladi. 
Emlash bir marta, ba’zi kasalliklarda bir necha marta qayta yuborilishi 
mumkin - buni revaksinatsiya deyiladi. Vaksinalar odam organizmida sun’iy 
aktiv immunitetni doimiy qoldirsa, bazilari qisqa muddatga qoldirishi 
mumkin. Emlash quyidagi xolatlarda mumkin emas. 
1. Tana xarorati yuqori bo‘lgan bemorlarda. 
2. YAqin orada yuqumli kasallik bilan kasallangan bo‘lsa. 
3. Og‘ir kechadigan surunkali infeksiyada. 
4. YUrak xastaligida. 
5. Xomiladorlik vaqtida. 
6. Boshqa a’zolar xastaligida. 
7. Immun tanqislik xolatlarida. 
1974 –yilda Butun dunyo Sog‘liqni Saqlash tashkiloti rezolyusiya 
qabul qiladi, bunda immunizatsiyani keng qo‘llash dasturini ishlab chiqdi. 
SHuni aniqlashdiki, agarda emlashni qo‘llanilmasa har yili 5 mingdan ortiq 
bola nobud bo‘lar ekan. 1990 yildan immunizatsiyaning kengaytirilgan 

---

74 
dasturi asosida 1 yoshgacha bolalar albatta quyidagi kasalliklarga qarshi 
emlanishi kerak: sil, qizamiq, ko‘kyo‘tal, qoqshol, poliomielit, difteriya. 
Immunoterapiya. 
Immunoterapiya immun zardoblar va vaksinalar yordamida infeksion 
kasalliklarni maxsus davolash usulidan biri hisoblanadi.