O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti

R = A*A` = Q*<sub>m</sub><sup>1/2</sup> * (Q*<sub>m</sub><sup>1/2</sup>)` = Q*_m*Q`, (9.33)

va demak, bu holda, (9.30) shart kabi, (9.7) shart ham, bajariladi (misol 9.3-jadvalda keltirilgan).

Shunday qilib, amalda BOU bilan yechim olishda, oldin tanlangan korrelyatsion matritsaning diagonalida 1 ga teng bo‘lgan sonlar qaralib, bosh komponentalar yechimi (9.32) olinadi, keyin ulardan m tasi ajratilib, (O‘ХQlar, _p > 1 lar) uchun umumiyliklar aniqlanib, yana “omillashtiriladi” va h., to bu umumiyliklar (h_j²) ma’lum aniqlikda “barqarorlashguncha”. Iteratsiyalar natijasida - bosh omillar yechimi olinadi va nihoyat, zarur bo‘lsa, oxirgi yechim “o‘zgartirilib yoki, aniqrog‘i, soddalashtirilib”, uchinchi o‘zgartirilgan yechim olinadi, masalan, varimaks-usul bilan.

Varimaks-usul - talqin etish osonroq bo‘lgan o‘zgartirilgan yechimlar olishning analitik usullaridan biridir. BOU - ortogonal omillarning yagona tizimini beradi va ularning “vaznlari” kamayish tartibida keladi. Lekin, shu bilan birga, mazmuniy jihatdan, oson va qulay “talqin etiluvchi” yechim ham qaralishi mumkin. Bunday “o‘zgartirilgan sodda tarkibli” yechimlar olishning turli usullari bo‘lib, kompyuterdan foydalanilganda eng qulayi - aniq mezonli analitik usuldir. Bunday mezonlardan biri - har bir parametr uchun omillar koeffitsiyentlari “kontrast” bo‘lishi, ya’ni 0 va 1 ga yaqin koeffitsiyentlar ko‘proq, oralik koeffitsiyentlar esa, kamroq bo‘lishi talab qilinadi. Parametrlar standartlashtirilgani uchun, - buni “sodda tarkib qoidasi” tarzida ifodalash mumkin: imkoni bo‘lsa, har bir parametrning “murakkabligi” birga teng bo‘lsin, ya’ni har bir parametr faqat bitta (yoki bir necha) umumiy omil bilan ifodalansin. Albatta, bu - ideal hol.

Umuman, birlamchi (BOU bilan olingan) va o‘zgartirilgan (varimaks) yechimlar o‘zaro quyidagidek bog‘langan. Ortogonal omillar uchun: (9.12) va (9.13) shartlar va (9.14) shart ham bajarilgani uchun, har bir satrning o‘zini-o‘ziga ko‘paytmasi, yoki bu holda, parametrlar umumiyligi o‘zgarmaydi:

^m_p=1b_jp² = ^m_p=1a_jp² = h_j² (j = 1n). (9.34)

Bu - ularning kvadratlari yig‘indisi ham o‘zgarmay qoladi degani:

ⁿ_j=1(^m_p=1b_jp²)² = ⁿ_j=1^m_p=1b_jp⁴ + 2*ⁿ_j=1^m_{pbjp² bjq² = const.(9.35)}

Ikkita sonlar yig‘indisining o‘zgarmay qolishi, bulardan biri oshganda, ikkinchisining kamayishini bildiradi. Demak,

ⁿ_j=1 ^m_p=1 b_jp⁴ = max (9.36)ⁿ_jq1

va ⁿ_j=1 ^m_{p bjp² * bjq² = min (9.37)ⁿjq1}

mezonlari aynan bir xildir.

Bulardan birinchisiga mos yechim - kvartimaks-yechim bo‘lib, uni varimaks-yechimning xususiy holidek qarash mumkin [106]. Amalda, varimaks-mezonda koeffitsientlar umumiyliklarga nisbatan “vaznlashtiriladi”:

Var = ^m_p=1ⁿ_j=1(b_jp/h_j)⁴ - 1/n*ⁿ_j=1^m_{p(bjp²/hj²)² = max. (9.38)}

Bu funksionalning qiymati yuqoridan cheklangandir, standartlashtirilgan ko‘rsatkichlar uchun u doim n dan kichik. Shuning uchun, funksionalning izlanayotgan maksimal qiymati va unga mos yechim doim mavjuddir. Yechim iterativ tarzda izlanadi, har bir iteratsiyada omillarning faqat bir jufti qaraladi: 1 va 2, 1 va 3, ..., 1 va m; 2 va 3, ..., m-1 va m; jami m*(m-1)/2 ta juftlik qaraladi. Iteratsiyalar natijasida (9.38) mezon qiymati oshib boradi va oxiri u barqarorlashib, maksimumga erishadi. Iteratsiyalar, masalan, (9.38), Var_i - Var_i-1 <= 10^-7 bo‘lganda, to‘xtatiladi.

Varimaks-yechimning, oddiy tarkiblilikdan tashqari, yana bir afzalligi bor, u - “omillar invariantliliga” egadir, ya’ni, masalan, parametrlar to‘plami o‘zgargan holda ham, u - “general to‘plam uchun barqaror” tarkibga egadir. Deylik, n-chi parametrdan boshqalari qoldirilib, uning o‘rniga yangi ko‘rsatkich tahlilga kiritildi, oldingi ko‘rsatkichlar uchun “tarkib” (1 va 0 lar joylashuvi) o‘zgarmaydi. Qandaydir yangi turg‘un va barqaror qonuniyatlar ochish uchun, buning amaliy jihatdan muhimligi - tushunarlidir.

Endi, omillar tahlilidagi ikkinchi muammoga qisqacha to‘xtaymiz. “omiliy tahlilning to‘g‘ri (birlamchi) masalasining yechimi” asosida, “omiliy tahlil teskari (ikkilamchi) masalasining yechimi”, ya’ni omillarni, indikatorlarni o‘zining baholari qanday topiladi? Buni o‘zaro korrelyatsiyasiz omillar sistemasi uchun umumiy tarzda qaraymiz.

Omillarning parametrlar orqali ifodasi:

F_p^b = _p1*z₁ + _p2*z₂ + ... + _pn*z_n (p=1m), (9.39)

tarzida, yoki matritsaviy ko‘rinishda: