O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent Moliya instituti
Yüklə 3,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.2. Hayot sug„urtasi bozorini davlat tomonidan tartibga solinishi Mamlakatda hayot sug‗urtasi bozorini samarali tashkil etishda davlatning sug‗urta jarayonlarini nazorat qilishi va tartibga solishi ko‗zda tutiladi. Bunda davlat sug‗urta jarayonlarida sug‗urta faoliyatini qonunchilik bilan ta‘minlash, 37 majburiy sug‗urta turlarini joriy etish, maxsus soliq siyosatlarini o‗tkazish, sug‗urta faoliyatini nazorat qilish, raqobatlilikni ta‘minlash orqali monopoliyadan chiqarish orqali sohani rivojlanishiga o‗z ta‘sirini o‗tkazishi mumkin. Bularning barchasi mamlakat sug‗urta bozorini istiqbolli rivojlanishi ta‘minlaydi. Bugungi kunda O‗zbekiston Respublikasining 2000 yil 14 dekabrdagi ―O‗zbekiston Respublikasining me‘yoriy-huquqiy xujatlari to‗g‗risida‖gi qonuniga muvofiq sug‗urta qonunchiligi quyidagicha ko‗rinishda aks etgan: Qonunchilik xujjatlari, O‗zbekiston Respublikasi qonunlari: - O‗zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksi (52-bob ―Sug‗urta‖ 914-961- moddalar); - O‗zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi (130, 132, 150, 151-moddalar); - O‗zbekiston Respublikasining 2002 yil 5 aprelda qabul qilingan ―Sug‗urta faoliyati to‗g‗risida‖gi qonuni; - O‗zbekiston Respublikasining 2008 yil 22 apreldagi ―Transport vositasi egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‗urta qilish to‗g‗risida‖gi qonuni; - O‗zbekiston Respublikasining 2009 yil 16 apreldagi ―Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‗urta qilish to‗g‗risida‖gi qonuni; - O‗zbekiston Respublikasining 2015 yil 25 maydagi ―Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‗urta qilish to‗g‗risida‖gi qonuni. Qonun osti xujjatlari: - O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 27 noyabrdagi 413-sonli ―Sug‗urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi qarori; - O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006 yil 17 apreldagi PQ-325- sonli ―O‗zbekiston Respublikasida 2006-2010 yillarda xizmat ko‗rsatish va servis sohasini rivojlantirishni jadallashtirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi qarori; - O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 10 apreldagi PQ-618- sonli ―Sug‗urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirish chora- tadbirlari to‗g‗risida‖gi qarori; 38 - O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 21 maydagi PQ-872- sonli ―Sug‗urta xizmatlari bozorini yanada islohqilish va rivojlantirishga oid qo‗shimcha chora-tadbirlar to‗g‗risida‖gi qarori; - O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2008 yil 8 sentyabrdagi qarori (O‗zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining Xalqaro sug‗urta nazorati assotsiatsiyasiga a‘zo bo‗lishi to‗g‗risida); - Moliya Vazirligining buyruqlari va qarorlari, O‗zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi huzuridagi Sug‗urta nazorati davlat inspeksiyasining normativ xujjatlari. Hayot sug‗urtasining jamg‗arma turlari bo‗yicha faoliyatni tartibga solish va zamon talablari asosida boshqarish sohani barqarorlashuviga va tez sur‘atlarda rivojlanishiga ta‘sir ko‗rsatuvchi omil bo‗lib, mamlakat iqtisodiyotda muhim o‗rin tutadi. Sug‗urtaning bu turida Sug‗urtalovchining ijtimoiy jihatdan javobgarligi darajasining yuqoriligi bilan hayot sug‗urtasi faoliyati ustidan davlat nazorati o‗rnatilishini talab etadi. Soha faoliyatda davlat nazoratining zarurligi hayot sug‗urtasining mazmun-mohiyatidan ma‘lum. Qoidaga ko‗ra, jamg‗arib boriladigan hayot sug‗urtasi shartnomalari 5-10-15-20 va undan yuqori bo‗lgan muddatlarga tuziladi. Hayotni sug‗urtalovchi sug‗urta tashkilotlari sug‗urta qildiruvchilardan olingan sug‗urta mukofotlari evaziga sug‗urta xodisasi yuz berganda, bir necha o‗n yillardan keyin o‗z majburiyatlarini bajarishiga qat‘iy ishonch bo‗lishi lozim. Hayot sug‗urtasi shartnomasi tuzilishi bilan sug‗urtalovchi va sug‗urta qildiruvchi o‗rtasida uzoq muddatli munosabatlar o‗rnatiladi. Bunda sug‗urta qildiruvchilarning manfaatlarini himoya qilishda davlat ko‗magi zarur bo‗ladi. Hayot sug‗urtasi faoliyati bo‗yicha davlat nazorati sug‗urtalovchilarni moliyaviy holatini va tuzilgan shartnomalar doirasida olingan majburiyatlarini bajara olishini, ya‘ni to‗lov qobiliyatlilik darajasini muntazam kuzatib borish va tartibga solishda namoyon bo‗ladi. Sug‗urtalovchida olingan majburiyatlari bo‗yicha javobgarlikni bajarish uchun yetarlli mablag‗ning bo‗lmasligi nafaqat shartnoma bo‗yicha 39 sug‗urtalovchiga, balki butun sug‗urtaga bo‗lgan ishonchni yo‗qolishiga olib keladi. Aholining sug‗urta bo‗lgan ishonchi yo‗qolishi natijasida ularning davlat moliya institutlariga bo‗lgan shikoyatini keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun ham davlat sug‗urtalovchilarni moliyaviy barqarorligini nazorat qilish bilan birga sug‗urta qildiruvchilarning manfaatlarini himoya qilish va shu bilan mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini rag‗batlantirishi lozimdir. Hayot sug‗urtasi faoliyatini tartibga solish mexanizmlarini shakllantirishning ahamiyatga molik yo‗nalishlari – sug‗urtalovchilarni moliyaviy barqarorligini va to‗lovga qobiliyatlilik darajasini oshirish hisoblanadi. Bularni amalga oshirish yo‗lida mamlakat sug‗urta qonunchiligida quyidagi ko‗rsatmalar berilgan: a) litsenziya olish majburiyligi; b) ustav kapitalning shakllantirilganligi; c) sug‗urta zahiralarini shakllantirish va ularni joylashtirish tartibi; d) qayta sug‗urtaga berish. O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011 yil 31 maydagi PQ-1544- sonli ―Sug‗urtalovchilarning moliyaviy barqarorligini yanada oshirishga oid chora- tadbirlar to‗g‗risida‖gi qaroriga muvofiq sug‗urta faoliyatini yanada takomillashtirish, sug‗urtalovchilarning kapitallashuvi va moliyaviy barqarorligini oshirish, shuningdek sug‗urta xizmatlaridan foydalanuvchilarning huquqlari himoya qilinishini ta‘minlash maqsadida sug‗urta faoliyati turlariga qarab, sug‗urtalovchilarning ustav kapitali minimal miqdorlarini yillar mobaynida bosqichma-bosqich, tabaqalashtirilgan tarzda oshirib borilmoqda. Yüklə 3,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|