O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

Muammo 
Muammo yechimi 
 
 
 
 
 
Glossariy 
Innovatsion korxona
– innovatsion mahsulotni ishlab chiqarish bilan 
shug‘ullanuvchi tashkilot. 
Nou – xau
– mahsulotni ishlab chiqarishning yangicha texnologiyasi; 
yangilik. 
Patent
– yangilkni ubu insonga tegishligini aniqlashtiruvchi hujjat. 
The Boston Consulting group 
– xalqaro konsalting tashkiloti, asoschisi 
D.Xenderson. 
Tadbirkorlik 
– har qanday qonuniy tijorat faoliyati. 
27
Enabling Factors, Strategies July 11, 2016 

---

42 
 2-BOB. INNOVATSION MENEJMENTNING USULLARI VA 
VAZIFALARI 
2.1.Innovatsion menejment vazifalari va usullarining xususiyatlari. 
2.2.Innovatsion menejmentning vazifalari. 
2.3.Innovatsion menejmentni tashkil etish. 
2.4.Innovatsion menejmentning kommunikatsiyalar jarayoni. 
2.5.Innovatsion menejmentda nazorat. 
2.6.Innovatsion menejmentda qarorlar qabul qilinishi. 
2.7 Innovatsiyalarni rivojlantirishiga ta‘sir e‘tuvchi omillar 
2.1. Innovatsion menejment vazifalari va usullarining 
Xususiyatlari 
 
Innovatsiyani insonlar muloqoti jarayonida paydo bo‘ladigan ma‘lumotlar deb 
ta‘riflashadi. Henry Сhesbrough ―Open innovation. The new imperative for 
Creating and Profiting From Technology‖ nomli kitobida biznesni bozor 
iqtisodiyotiga ko‘nikish paytida shunday argument taqdim etdiki, innovatsiya 
jarayonida o‘zgarishlar bo‘lib o‘tdi, ya‘ni yopiq tizimdan, tashkilot ichida ish olib 
borgan, ochiq, nafaqat tashkilot ichidagi balki tashqaridan ham ishtirokchilar 
tashkil qiladigan, tizimga aylandi. Сhesbrough bayonatiga asoslanib ko‘pgina 
mutaxassislar, dunyoning o‘zgaruvchanligida va globalizatsiya zamonida 
tashkilotlar uchun xorijiy tashkilotlar bilan hamkorlik qilish va ularning tajribasini 
olish lozim deb ta‘kidlashadi. Bu yondashuv kam xarajatli hisoblanadi, chunki siz 
boshqa tashkilotlar tajribasini faoliyatingizda ishlatasiz bu esa tezroq va kam 
xarajatli innovatsion mahsulotni yaratishga yordam beradi. 
Ilmiy izlanishlar ta‘kidlashicha, ochiq innovatsilar yangi mahsulotlarning 
sonini va sifatini oshishga yordam beradi. Bunday fikrning sababi, hozirgi kunda 
ko‘pgina tashkilotlar hamkrlarining tajribasini o‘z faoliyatida sinamoqda, yoki 
qo‘shma korxonalar tashkil qilishmoqda. 

---

43 
Ilmiy ishlar mualliflari Thomke Meyer, Schrange Michael va Dogson et al 
tajribalar asosida o‘qishga katta ahamiyat berishdi, boshqa so‘zlar bilan aytganda 
ishlab chiqaruvchilar nafaqat izlanishlari lozim, ular turli xil vaziyatlarni 
o‘rganishlari shart. Bunday fikr Nonaka ishida ham kuzatilgan, uning aytishicha 
boshqa tashkilotlar tajribasini o‘rganish paytida, korxona 3 sohaga ahamiyat 
berishi lozim. 
Bu sohalar: 
- yangiliklar yaratishga yordam beruvchi texnologiyalar 
- kommunikatsiyalar rivojlantirishga yordam beruvchi texnologiyalar 
- ishlab chiqarishda yordam beruvchi texnologiyalar 
20 asrni innovatsiyalar va ishlab chiqarish asri deb atash mumkin, chunki 20 
asrda Genri Ford tarixni o‘zgartirgan birinchi konveyrini barpo qilgan. Bundan 
tashqari insoniyat telefonlar, internet va kompyuterlar biznes uchun ahamiyati 
kattkligini tushunishdi. Texnologiyalar rivoji turli xil tashkilotlarni o‘zaro 
bog‘lanib mahsulotni yaxshilash haqidagi fikrlar bilan almashishga yordam berdi. 
Ishlab chiqarish sohasida esa texnologiyalar ishlab chiqarish harajatlarini 
kamaytirishga yordam berdi.
28
Innovatsion faoliyatning maqsadlari, tavsifi va mazmuni innovatsion 
menejmentning o‘ziga xos xususiyatlarini va uning an‘anaviy turlaridan ahamiyatli 
darajadagi farqlarini belgilab beradi. Iyerarxiyaning turli darajalari (kichik 
innovatsion korxonadan tortib davlat darajasigacha) ga tegishli har qanday 
innovatsion tizimlarning innovatsion rivojlanishdan ko‘zlagan maqsadi uzoq 
muddatli iqtisodiy o‘sish va oliy toifali raqobat ustuvorliklarini ta‘minlashdir. 
Raqobat nazariyasidan kelib chiqqan holda aynan fanni rivojlantirish va yangi 
texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha innovatsion salohiyat oliy toifali raqobat 
ustunliklarini vujudga keltiradi. 
Innovatsion menejmentning asosiy funksiyalarini amalga oshirishda o‘ziga 
xos uzviy bog‘liqlik va mantiqiy izchillik yuzaga keladi. Chunonchi, 
menejmentning kommunikatsiyalar, motivatsiyalash, vakolat berish kabi 
28
Paul Trott «Innovation Management and New Product Development», 2011- p. 50-59.

---

44 
protsessual va ijtimoiy-psixologik funksiyalarining ahamiyati keskin oshadi. 
Innovatsion jarayonlarni tashkil etishda shaxslar o‘rtasidagi munosabatlarga, 
guruhiy dinamika va h.k. ga tayanadigan norasmiy (noformal) turdagi usullar 
ko‘proq qo‘llanmoqda. 
Nazoratning har xil turlari o‘rtasidagi nisbat o‘zgarmoqda. Ularning barchasi 
o‘z-o‘zini nazorat qilishga, innovatsiyalarni strategik nazorat qilishga, shuningdek, 
nazoratning 
moliyaviy-iqtisodiy 
turlariga 
yo‘naltirilgan. 
Innovatsion 
jarayonlarning borishini nazorat qilish bilan bog‘liq bo‘lgan kommunikatsiyalar 
alohida ahamiyat kasb etmoqda. Ularda protsessual xususiyat va uzluksiz axborot 
almashinish jarayoni kuchayib bormoqda. 
Xodimlarni innovatsion boshqarishda menejmentning funksiyalari va 
uslublariga alohida o‘zgarishlar kiritilmoqda. Yangiliklarning ishlab chiqilishi va 
joriy etilishi, yangi texnologiyalarning paydo bo‘lishi xodimning tegishli malakaga 
ega bo‘lishini taqozo etmoqda. Innovatsion tuzilmalarda ishlovchilarning umumiy 
ma‘lumot darajasining ancha yuksalishi ro‘y bermoqda. Xodimlarning 
shakllanayotgan tipi mas‘uliyatni o‘z zimmasiga olishga va qaror qabul qilishga 
qodir bo‘lgan ishlovchilarni talab qilmoqda. Vakolatlar berilishi va shunga bog‘liq 
holda tashkilot iyerarxiyasi oliy darajalarining vakolatlari qisqartirilishi 
xodimlarning tashabbuskorligi, individual (shaxsiy) erkinligi va bilimdonlik 
darajasining o‘sishi bilan uzviy bog‘liq. 
Innovatsion menejmentda xodimning innovatsion jamoaning va umuman 
butun innovatsion korxonaning xulq-atvori (xatti-harakatlari) o‘zgarib bormoqda. 
Innovatsion menejmentda boshqaruv uslublarining tarkibi, tuzilishi va 
mazmunining turlari ham ancha o‘zgarmoqda: tahlil va bashoratga, miqdoriy 
modellashtirish uslublariga, ijtimoiy - psixologik ta‘sir o‘tkazish turlariga 
an‘anaviy menejmentda nisbatan ko‘proq joy ajratilgan, iqtisodiy va evristik 
yondashuvlarning mazmuni boyitilmoqda, ma‘muriy dastaklarni qo‘llash 
imkoniyatlari doirasi torayib bormoqda. 

---

45