O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Boshqaruv haqidagi fanning har xil maktablar va yondashishlar ta‟siri ostidagi evolyutsiyasi asosiy bosqichlari 52
|
Boshqaruvning maktablari va yondashuvlar 1885 1920 1930 1940 1950 1960 Hozirgi davr Boshqaruv maktablari Ilmiy boshqaruv Administrativ yondashuv Inson munosobatlari yondashuvi xulq-atvorli yondashuvi Miqdoriy usullar yondashuvi Jarayonli yondashuv Tizimli yondashuv Vaziyatli yondashuv 4.1-rasm. Boshqaruv haqidagi fanning har xil maktablar va yondashishlar ta‟siri ostidagi evolyutsiyasi asosiy bosqichlari 52 52 Yo‘ldoshev N.Q. va boshqalar. ―Innovatsion menejment‖. Darslik. T:.TDIU, 2012. 99 Ilmiy fan sifatidagi boshqaruv evolyutsiyasining xususiyati shundan iboratki, u boshqaruv fikrining bir necha maktablari asosida rivojlangan, ular ko‘pincha mos kelganlar, qisman esa bir birlarini to‘ldirganlar, takomillashtirganlar. Bu shuning bilan izohlanadiki, ham an‘anaviy va ham innovatsion menejmentda har xil maktablarning bilimlari va usullaridan foydalanilgan, boshqaruv jarayoni esa ham menejmentning nazariy konsepsiyalariga va ham har xil nazariy maktablar va ilmiy yondashishlarga suyangan. Bu boshqaruv obyektining yuqori murakkabligi va kamroq determinatsiyalanganligi (asoslanganligi) bilan izohlanadi. Aslida ilmiy, texnik, texnologik, sotsial va aralash tizimlarni muvofiq boshqarishning algoritmini ishlab chiqish zarur bo‘lgan. Menejment fan sifatida sotsiologiya, psixologiya, mantiq, pedagogika, fanshunoslik, matematika va kibernetika, har xil texnik va iqtisodiy fanlar usullarining keng turli tumanliklaridan foydalanuvchi fanlararo tadqiqotdir. Boshqaruv fanining evolyutsiyasi boshqaruvning mazmuni va tamoyillarini boyitish, hamda uning vazifalari, usullari va yo‘llarini takomillashtirishga asoslanadi. Ilmiy yondashuv muayyanratsional shartlarga rioya qilinganda esa maqbul qarorlarning qabul qilinishini ta‘minlaydi. Oqilona qaror intuitiv qarordan shunisi bilan farq qiladiki, u obyektiv analitik jarayonga asoslanadi va muayyan rasmiy-mantiqiy talablarni hisobga oladi. Boshqaruv qarorlariga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilardan iborat: -maqsadga yo‘naltirilganlik: qarorlar ma‘lum bir innovatsion maqsadlarga erishishga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak; -iyerarxik subordinatsiya: menejerning qarorlari unga berilgan vakolatlarga mos kelishi kerak; -asoslanganlik: qarorlar oqilona qabul qilinganligi obyektiv asoslab berilgan bo‘lishi kerak; -manzillilik: qarorlar makon va zamonda yo‘naltirilgan bo‘lishi, ya‘ni aniq ijrochiga yo‘naltirilishi kerak; -ta‘minlanganlik: qarorlar zarur resurslarni ko‘zda tutishi va ularni olish manbalari belgilangan bo‘lishi kerak; 100 -direktivlik: qarorlarning bajarilishi majburiy bo‘lib, rejali xususiyat kasb etishi kerak; Menejment uslublari IKda boshqaruv tizimlarining tuzilishiga muayyan tartiblanganlik, asoslanganlik va samarali tashkil qilish xususiyatlarini kiritadilar. Innovatsion menejment faoliyatning barcha sohalari (ishlab chiqarish, savdo, ta‘lim, madaniyat va boshqalar) da qo‘llanadigan umumiy uslublardan va innovatsion sohaning o‘ziga xos jihatini aks Ettiruvchi maxsus uslublardan foydalanadi. Innovatsion menejmentning fundamental asosi ilmiy yondashuvdan foydalanishdir. Tizimli yo‘naltirishda ilmiy yondashuv o‘zining eng to‘liq va izchil ifodasini topadi. Menejmentning tizimli yo‘naltirilganligi IKga o‘zaro bog‘liq bo‘lgan va atrof-muhit bilan o‘zaro faol ta‘sirlashuvchi elementlardan tashkil topgan murakkab ochiq tizim sifatida qaraydi. Tizimli yo‘naltirilganlik boshqaruv vazifalarini tarkiblashtirish va innovatsion menejmentning yaxlit tizimi doirasida IK da ularni hal qilish uslublarini tartiblash uchun imkon yaratadi. Aynan tizimli yo‘naltirish menejmentning ilmiy maktabi doirasida innovatsion jarayonlarni amaliy modellashtirish konsepsiyasini muvaffaqiyatli rivojlantirish imkonini beradi.Ilmiy menejment o‘zigacha mavjud bo‘lgan menejment maktablarining eng sara jihatlarini mujassam etib, uning elementlari 4.2-rasmda aks ettirilgan. So‘nggi o‘n yilliklarda modellashtirish innovatsion menejmentning samarali tizimlarini tuzishning asosiy konsepsiyasiga aylandi. Bugungi kunda innovatsiyalarni boshqarishga tegishli har qanday xususiy yoki majmuaviy vazifa ularni hal qilishning qator modelli variantlariga ega. Modellar murakkab innovatsion jarayonlarni soddalashtirish, ulardagi eng ahamiyatli komponentlar va aloqalarni ajratish, boshqaruvga xos vaziyatlarni eksperimental ishlab chiqish va yuqori darajadagi noaniqlik hamda chuqur ogohlantirish sharoitida bashoratlash bo‘yicha hisoblashlarni amalga oshirish imkonini beradi. Innovatsion menejmentda modellarning uch xil: fizik, analogli va matematik bazaviy usullaridan foydalaniladi. Amaliyotda keng qo‘llanilayotgan fizik modellarga IK, uning sex va xizmatlarini, uskunalarni joy-joyiga qo‘yib chiqish, materiallarni va xodimlarning ish o‘rinlarini joylashtirish uchun foydalaniladigan makonli reja qilish misol bo‘la 101 oladi. Analogli modellar modellashtirilayotgan obyektning xatti-harakatlari (xulq- atvori) ni yoki tarkibiy tuzilmasini illyustratsiyalaydi, masalan grafik, gistogramma yoki tuzilmaviy sxema ko‘rinishida ifodalaydi. Boshqaruv qarorlarini maqbullashtirish uchun eng katta imkoniyatlar matematik modellarni qo‘llash bilan bog‘liqdir. Adabiyotlarda ko‘proq o‘yinlar nazariyasi, navbatlar nazariyasi, zahiralarni boshqarish, chiziqli dasturlash, imitatsion va iqtisodiy innovatsion menejmentning uslub va modellarini sanash va tizimlashtirishga bo‘lgan har qanday urinish ular sonining ko‘pligi va xilma-xilligi tufayli cheklangan va g‘oyatda shartli bo‘ladi. Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|