kuchli ekanligini va ulardan imtiyozlisini ajratish mumkin emasligini
ifodalaydi.
Darhaqiqat, bir-biriga nisbatan
v tezlik bilan harakatlanayotgan
K va
K inersial sanoq sistemalarining koordinata o‘qlari boshi bir joyda bo‘lgan paytda koordinatalar boshida yorug‘lik
qisqa muddat
chaqnadi, deb faraz qilaylik.
t vaqt ichida sistemalar bir-biriga nisbatan
ct masofaga suriladi, sferik to‘lqin sirt esa
ct radiusga ega bo‘lib qoladi.
K va
K sistemalar bir xil, yorug‘lik tezligi esa ikkala
sistemada ham teng (73- rasm).
Binobarin,
K sanoq sistemasi bilan
bog‘liq kuzatuvchi nuqtayi nazaridan sferaning markazi
O nuqtada,
K sanoq sistemasi bilan bog‘liq bo‘lgan kuzatuvchi nuqtayi nazaridan sferaning markazi
O1 nuqtada bo‘ladi. Ammo bir sferik
sirtining o‘zi
O va
O1 markazlarga ega bo‘la
olmaydi-ku, axir! Aqlga sig‘maydigan bu ziddiyat nisbiylik nazariyasi postulatlariga asoslangan mulohazalardan kelib chiqadi.
Haqiqatan ham, bu yerda ziddiyat bor. Biroq bu ziddiyat nisbiylik nazariyasining o‘zidagi ziddiyat emas. Fazo hamda vaqt to‘g‘risidagi klassik tasavvurlar bilan bo‘lgan ziddiyatdir, xolos; fazo hamda vaqt to‘g‘risidagi klassik tasavvurlar esa harakat tezliklari g‘oyat katta bo‘lganda noto‘g‘ri bo‘lib qoladi.
Relativistik mexanika, maxsus nisbiylik nazariyasining pos- tulatlari asosida Eynshteyn o‘tkazgan matematik analizdan ma’lum bo‘ldiki, Galiley almashtirishlari bu postulatlarga to‘g‘ri kelmas ekan. Shunday qilib, Eynshteynning ko‘rsatishicha, relyativistik mexanikada Lorens almashtirishlari o‘rinlidir. Bu almashtirishlarni yozish uchun ikkita:
K(
x, y, z, t) va
K (
x,
y ,
z,
t ) inersial sanoq sistemalari berilgan bo‘lib, ularning mos o‘qlari o‘zaro par- allel va
X va
X o‘qlari esa ustma-ust tushsin.
K sitstema
tinch holatda turgan K sistemaga nisbatan
X o‘qining musbat yo‘nalishi bo‘yicha o‘zgarmas
v tezlik bilan harakatlansin (74- rasm).
8 5