O‘zbekiston respublikasi qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti «Qishloq xo‘jalik gidrotexnik melioratsiya»

Ma’lumotlarni taqdim etishning boshqa usullari:
Ma’lumotlarni taqdim etishda har xil usullardan foydalaniladi. Bunday usullardan
birisi Esse shaklida ma’lumotlarni bayon qilishdi.
ESSE
Esse – taklif etilgan mavzuga 1000 dan 5000 gacha so‘z hajmidagi insho.
Esse – bu muallifning ta’kidlab o‘tadigan individual jihatdan erkin ifoda etish
shakli; qandaydir predmet bo‘yicha umumiy yoki dastlabki dunyo qarashni o‘z ichiga
oladi.

---

---

13
Besh daqiqalik esse

Besh daqiqali esse – o‘rganilayotgan mavzu bo‘yicha olingan bilimlarni
umumlashtirish, mushohada qilish maqsadida o‘quv mashg‘ulotida oxirida 5 daqiqa
oralig‘ida olib boriladi.
O‘qituvchi taklif etishi mumkin:
-“Men bu haqida nimani o‘ylayman” yoki “Nima uchun, mening fikrimga ko‘ra”
savollariga javob bering;
-o‘quv mashg‘ulotida berilgan talabalar uchun yangi sanalgan g‘oyani tavsiflash
va sharhlab berish;
-olingan bilm, ko‘nikmalar qaerda amaliyoda ko‘llanilishni tavsiflash.
Ushbu ko‘rinishdagi esse baholanmasligi ham mumkin. Ammo, o‘qituvchi
juftliklarga ajralishi, ishlar bilan o‘zaro almashish va yozilganlarni muhokama qilish
taklifini berish mumkin. Ushbu holda o‘qituvchi 2-3 ta esseni tanlab tekshirishi mumkin,
ularni ovozini chiqargan holda sharhlashi, talabalar bilan muhokama qilishi va xulosa
qilishi mumkin.
Asoslangan esse
Asoslangan esse – qo‘yilgan savolga asosli javob keltirilgan yozma ishdir. Muallif
ma’lum bir pozitsiyani egallaydi va uni himoya qiladi, bunda o‘zning pozitsiyasini
qo‘llab-quvvatlash uchun bir qancha asoslangan isbotlarni keltirilgan. Maqsad-muallif
lozim topadigan qarashlarni boshqalarning ham qabul qilishiga ishontirish.
Asoslangan samarali esseni yozish yengil bo‘ladi, qachonki siz kitobxonlarga
o‘zingizning essengizni yozish jarayonida uni fikriy jihatdan taqdim etsangiz va ular
bilan fikriy muloqatni o‘rnata olsangiz.
Asoslangan esse tarkibi
(1) Savol bo‘yicha nisbatan muallif nuqtai nazarining bayon etilishi (1 xat boshi)
(2) Bayon etilgan pozitsiyani asoslash – ushbu pozitsiyani qo‘llab-quvvatlashni
muallifning ishonarli dalillari, ushbu pozitsiyani qabul qilishga ishontirish.
(3) Xulosa-rezyume
Asoslangan esseni baholash ko‘rsatkichlari va mezonlari
*mavzu mazmuniga mos kelishi;
*mazmuni, fikri;
*unga taalluqli muammoni oldindan ko‘ra bilish, shaxsiy nuqtai nazari, ma’lumotlar
yetarliligi;
*uslub: ifoda aniqligi, muayyanligi;
*orfografiya
Quyida “O‘rta Osiyo daryolari” mavzusida asoslangan Esse namunasi keltiriladi.