O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi tоshkеnt aхbоrоt tехnоlоgiyalari univеrsitеti mustaqil ish

Saytda zararli kod mavjudligini tekshirish:

• 
  Shuni yodda tutingki, bu hiyla-nayrang tuzilmalar nafaqat faol mavzudagi, balki har qanday resurs faylida ham paydo bo'lishi mumkin. Ularni topishning bir necha yo'li mavjud:
  
• 
  Qo'l bilan. Buning uchun barcha mavjud fayllarning tarkibini zaxira nusxasini yuqtirilmagan versiyalari bilan taqqoslash kerak. Har qanday narsani olib tashlash kerak.
  
• 
  Xavfsizlik plaginlaridan foydalanish. Xususan, WordPress Wordfence Security plaginini taklif qiladi. Unda sahifa fayllarini begona kod tarkibi uchun skanerlash imkoniyati mavjud.
  
• 
  Xosting yordamidan foydalanish. Sayt egasi o'z antiviruslari yordamida resursni skanerlash so'rovi bilan ular bilan bog'lanish huquqiga ega. Natijada, ular virusli fayllar mavjudligini ko'rsatadigan hisobotni taqdim etadilar. Ushbu fayllarni oddiy matn muharriri yordamida begona tuzilmalardan tozalash mumkin.
  

Zararli kodlardan himoya

• 
  Saytda zararli kod paydo bo'lishining oldini olish uchun bir qator profilaktika choralarini ko'rish kerak.
  
• 
  Faqat tasdiqlangan dasturlardan foydalaning:
  
• 
  Tarqatishni faqat ishonchli manbalardan yuklab oling.
  
• 
  O'sha paytda server dasturiy ta'minotini yangilashni ishga tushiring.
  
• 
  Muntazam ravishda server xavfsizligini tekshirishni amalga oshiring.
  
• 
  Eskirgan disk raskadrovka skriptlarini olib tashlang.
  
• 
  Server dasturiga kuchli parollarni o'rnating:
  
• 
  Turli xil holatlarda raqamlar va harflarni o'z ichiga olgan 12 ta belgidan iborat konstruktsiyani ishlab chiqing.
  
• 
  Xizmatlarning har biri uchun o'zingizning noyob parolingizni yarating.
  

• 
  Parollaringizni har 3 oyda bir marta o'zgartiring.
  

Zararli kodga qarshi kurashish oqibatlari.
Zararli kodlar bilan kurashishning bir qancha usullari va choralari mavjud. Zararli kodga qarshi umumiy chora-tadbirlardan ba'zilari:

• 
  Joriy dasturiy ta'minot va tizimlar: Dasturiy ta'minot va operatsion tizimlar doimiy ravishda yangilanib turishi kerak. Yangilanishlar zaifliklarni tuzatadi va yangi tahdidlardan himoya qiladi. Shuning uchun tizimlar va dasturiy ta'minotni yangilab turish muhimdir.
  
• 
  Faervollar: Xavfsizlik devorlari zararli kodlarning tizimlarga kirishini nazorat qiladi va zararli trafikni bloklaydi. U tarmoqdagi kirish va chiqishni kuzatib boradi va zararli dasturlarning tarqalishini oldini oladi.
  
• 
  Antivirus dasturi: Antivirus dasturi zararli kodlarni aniqlash va o'chirish uchun ishlatiladi. Ushbu dasturlar ma'lum zararli kodlarning imzolari va xatti-harakatlarini skanerlaydi va zararli dasturlarni bloklaydi.
  
• 
  Xavfsizlik bo'yicha trening: Foydalanuvchilarning xavfsizlik haqida xabardorligini oshirish muhimdir. Ular zararli elektron xatlarni bosish, shubhali veb-saytlarga kirish kabi xatti-harakatlarni tan olishlari va xavfsizlik choralariga rioya qilishlari kerak.
  
• 
  Faylni zahiralash: fayllarni muntazam zaxiralash zararli koddan himoya qiladi. Agar tizim zararli hujumga duchor bo'lsa, tizimni zaxiralangan ma'lumotlardan tiklash mumkin bo'lishi mumkin.
  
• 
  Xavfsizlik siyosati va ruxsatnomalari: Tizimlarda xavfsizlik siyosati va ruxsatnomalarini to'g'ri sozlash muhimdir. Foydalanuvchilarga faqat kerakli ruxsatlarni berish va xavfsizlik siyosatlarini to'g'ri qo'llash zararli kod ta'sirini kamaytirishga yordam beradi.
  
• 
  Xavfsizlik tekshiruvi va monitoringi: Tizimlarning muntazam monitoringi va xavfsizlik tekshiruvlarini amalga oshirish zararli kodlarni aniqlashga yordam beradi. Voqealar jurnallaridan xavfsizlik tahdidlarini kuzatish va ularga javob berish uchun foydalanish mumkin.
  

Ushbu choralar zararli kodga qarshi kurashda samarali bo'lishi mumkin. Biroq, zararli dasturlar doimo rivojlanib borayotganini va yangi tahdidlar paydo bo'lishini unutmang. Shuning uchun xavfsizlik dasturlarini doimiy ravishda yangilash va yangi tahdidlardan ehtiyot bo'lish muhimdir.
Salbiy tomonlari :

• 
  Zaiflikni skanerlash: tizimlardagi zaif nuqtalarni aniqlash uchun ishlatiladi. Zararli kodlar odatda tizimdagi zaif nuqtalardan foydalanish orqali tarqaladi. Zaiflikni skanerlash ushbu zaif nuqtalarni aniqlash orqali hujum yuzasini kamaytirishga yordam beradi.
  
• 
  Xavfsizlik devorlari va antivirus dasturlari: Xavfsizlik devorlari va antivirus dasturlari zararli kodni bloklash yoki aniqlashga yordam beradi. Ushbu dasturiy ta'minot zararli kodni aniqlash va bloklash uchun imzo yoki xatti-harakatlarga asoslangan tahlildan foydalanishi mumkin.
  
• 
  Yangilanishlar va yamoqlar: Dasturiy ta'minot va tizimlardagi zaifliklarni tuzatish uchun chiqarilgan yangilanishlar va yamalar zararli kodning tarqalishi va ta'sirini kamaytirishga yordam beradi. Shuning uchun tizimlarni muntazam yangilash va xavfsizlik yamoqlarini qo'llash muhimdir.
  

Zararli kodlar bilan kurashish va himoya qilish uchun saqlashni oldini olish mumkin:
Eng so'nggi antivirus dasturi. Antivirus dasturini muntazam ravishda ravish qiling fire and system scans.

Ishonchli manbalardan dasturiy ta'minotni yuklab oling: Dasturiy ta'minotni yuklab olayotganda ishonch manbalaridan foydalaning. Internetda sayohat qilayotganda, noma'lum manbalardan dasturlarni yuklab olishdan saqlaning.
E-postga e'tibor qarating: Unknown yoki shubhali yuborilganlar e-mail attachments ochishdan xavfsizlikdan saqlaning. Ochish antivirus dasturi yordamida elektron pochta qo'shimchalarini skanerlang.
Protseduradagi kuchli parollar: Kuchli va murakkab parollardan foydalanish. Parollaringizni muntazam ravishda himoya qiling va ushbu turdagi parollarning har qandayida ularning buzilishiga yo'l qo'ymang.
Yangi operatsion tizim va boshqaruvni ta'minlash tizimi: Kompyuteringizda yangi operatsion tizim va ta'minotni ta'minlash. Ravish-da ishlab chiqaruvchilar tomonidan chiqarilgan xavfsizlik yangilanishlarini muntazam ravishda o'rnating.
To unknown e-mails yoki bog'lanishlarga tiqilishdan saqlaning: Unknown yoki shubhali e-mailsni ochmang va ichkariga bog'lanishga kirishing. Noma'lum veb-saytlarga har qachongidan ham kirish mumkin.
Ehtiyotkorlik bilan va ongli ravishda ko'rib chiqish: Internetda o'tirganda ehtiyot bo'ling. Noma'lum manbalardan kelgan xabarlar, yuklab olishlar yoki fayllarga ishonmang.
Zaxiralang: Muhim maʼlumotlaringizni muntazam ravishda zaxiralang. Agar sizda ma'lumotlarning zaxira nusxalari bo'lmasa, qimmatli ma'lumotlaringizni tiklashingiz mumkin.
Education and Knowledge: Against zararli kodlar, educated bo'lgan va nazorat masalalari bo'yicha ma'lumotingizni oshiring. Current narsalarni kuzatib boring va eng yaxshi yordam dasturlaridan kelib chiqadi regarding security.

Xulosa:
Xulosa qilib shuni aytish mumkinke zararli kodlarni oldini olishning chora-tadbirlari tizim uchun foyda keltiradi ya’ni uni xavfdan xalos etadi lekin shu bilan bir qatorda salbiy tomonlari bu usullardan noto’g’ri foydalanish natijasida kerakli fayllar hamda ma’lumotlar yo’qotilishi mumkin. Shuningdek ushbu chora-tadbirlar zararli kodni aniqlash va hujumlarning oldini olish uchun ishlatiladigan keng tarqalgan usullardir. Shu bilan birga, zararli kodlar doimo rivojlanib borayotgani va yangi tahdidlar paydo bo'lishini unutmaslik kerak. Shu sababli, xavfsizlik bo'yicha xabardorlikni doimiy ravishda oshirish va joriy xavfsizlik amaliyotlariga rioya qilish muhimdir.

Foydalangan adabiyotlar

Asoasan internet resurslari

1. http://www.ziyonet.uz - milliy axborot ta`lim tarmog`i
2.http://www.Wikipedia.uz
4. http://www.edu.uz - O`zbekiston ta`lim portali
5. http://www.aci.uz - O`zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi portali
6. http://www.uza.uz - O`zbekiston milliy axborot agentligi
7. ChatGpt
8. Va boshqa google websitelari