Oʻzbekiston respublikasi
Moliya bozorini tartibga solish amaliyoti
Yüklə 5,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
17.2. Moliya bozorini tartibga solish amaliyoti Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat tomonidan tartibga solishi moliya bozori amaliyotida ham muhim ahamiyatga ega. Mamlakatlar kesimida moliya bozorini tartibga solishda xilma-xillik kuzatilsada, davlat tomonidan tartibga solish amaliyoti maʼlum darajada umumiylik kasb etadi. Shundan kelib chiqqan holda quyida xalqaro va milliy ama- liyotda moliya bozorini tartibga solish amaliyotini koʻrib chiqamiz. Moliya bozorini tartibga solishda davlat barcha mamlakatlarda hattoki bozor iqtisodiyoti yuqori darajada rivojlangan davlatlarda ham hal qiluvchi ahamiyatga ega. Bunda moliya bozorini tartibga solishda davlatning ishtiroki qonun ijodkorligi faoliyati, meʼyoriy-huquqiy tartibga solish, bevosita tartibga solish mexanizmlari hisoblangan faoliyatni litsenziyalash, attestatsiyadan oʻtkazish kabi amaliyotlardan foydalanish, qonunchilikka rioya qilinishi boʻyicha nazorat kabilar vositasida amalga oshiriladi. Moliya bozorining tarkibiy qismi sifatida qimmatli qogʻozlar bozorini davlat tomonidan tartibga solish boʻyicha turli tashkilotlar faoliyat yuritishi asosida mamlakatlarni beshta yirik guruhga ajratish mumkin. Har bir guruh haqida quyida toʻxtalib oʻtamiz. 109 109 Закиров Э. Зарубежный опыт регулирования рынка ценных бумаг. //Бизнес-эксперт. Т., 2015, №8. 303 Birinchi, guruh mamlakatlarida fond bozorini davlat tomonidan tartibga solish organlari bevosita qonunchilik hokimiyatiga yoki davlat yuqori mansabdor shaxslariga boʻysunuvchi nisbatan mustaqil institut- lardir. Bunga bevosita mamlakat prezidentiga boʻysunuvchi AQSH Qimmatli qogʻozlar va fond birjalari boʻyicha komissiyasi misol boʻladi. Avstraliyada fond bozori faoliyatini tartibga solish Avstraliya Qimmatli qogʻozlar va investitsiyalar komissiyasi hamda Avstraliya prudensial nazorat kengashi, Polshada Qimmatli qogʻozlar va birjalar komissiyasi tomonidan amalga oshiriladi. Vengriya moliyaviy nazorat boshqarmasi Vengriyada moliya bozori regulyatori hisoblanadi. Ikkinchi, guruh mamlakatlarda davlat tartibga solish funksiyalarini moliya vazirliklari bajaradi. Bunda moliya vazirligi tarkibida milliy fond bozorini boshqarishga javobgar maxsus boʻlinmalar belgilanadi. Angliyada moliyaviy xizmatlar va moliya bozori ishtirokchilari tizimi moliya bozori yagona regulyatori – Buyuk Britaniya moliya vazirligi tarkibiga kiruvchi Moliyaviy xizmatlar idorasi nazorat zonasiga kiradi. Bunday holat Shvetsiyada ham mavjud boʻlib, Shvetsiya moliya vazirligi huzuridagi mustaqil agentlik sifatida faoliyat koʻrsatuvchi Davlat moliya inspeksiyasi moliya bozorini tartibga solishni amalga oshiradi. Niderlandiyada fond bozorini tartibga solish funksiyalari Moliya bozori boshqarmasiga yuklatilgan. Uchinchi, guruh mamlakatlarda fond bozorini tartibga solish bilan markaziy banklar shugʻullanadi. Niderlandiyada Moliya bozori boshqarmasi fond bozorida professional faoliyat ustidan bevosita nazoratni amalga oshiradi. Umumiy holda mamlakat moliya bozorining barcha sektorlarini nazorat qilish Niderlandiya Markaziy banki vakolatlariga kiradi. Rossiya Federatsiyasida yaqin vaqtlargacha fond bozorini federal tartibga solish Moliya bozori federal xizmati va boshqa davlat organlari tomonidan amalga oshirilardi, lekin 2013 yil 1 sentyabrdan bunday tuzilma bartaraf etilib, ularning funksiyalari moliya bozorining yagona megaregulyatoriga oʻtkazilgan. Rossiyada megaregulyator rolini bajarish Rossiya bankiga yuklatildi. Toʻrtinchi, guruh mamlakatlarda fond bozorini tartibga solish boʻyicha nazorat va boshqa funksiyalar tartibga soluvchi yagona organdan tashqari mahalliy hokimiyat organlari maxsus boʻlinmalariga ham yuklatilgan. Bunday amaliyot Germaniyada qoʻllaniladi. |