«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

4.5.3. Qatlamni ochish, quvurlarni perforatsiyalash va quduqni 
o’zlashtirish 
Qatlamni ochish
.
Neft va gaz qatlamlarini ochish (burg’ilash jarayonida 
qatlamning quduq bilan kesishuvi) metodikasini tanlash quduqni o’zlashtirish va 
keyinchalik ishlatishda muhim ahamiyatga ega. Mahsuldor qatlamni muvaffaqiyatli 
ochish quduqqa neft yoki gaz oqimining kirib kelishiga qulay sharoitlar yaratuvchi 
neft-gazli jinslar joylashgan intervallarni va burg’ilash texnologiyasini to’g’ri 
tanlashga hamda burg’ilash ishlarini ishonchli va falokatsiz bajarishni ta’minlovchi 
texnik vositalarga bog’liq. Qatlamni ochishda qo’llaniladigan texnik vosita va 
burg’ilash texnologiyasini tanlashda flyuidlar bilan to’yingan qatlamning fizik-
kimyoviy xususiyatlari va geologik-fizik tavsifi hisobga olinadi. 
Quduqlar bilan ochiladigan hamma mahsuldor qatlamlar ikki asosiy guruhga 
bo’linadi: birinchisiga ― yuqori bosimli, yuqori darajada neftga to’yingan, 
ochilganda va o’zlashtirilganda favvoralanadigan qatlamlar; ikkinchisiga ― 
ochilganda past qatlam bosimiga ega bo’lgan, ko’pgina hollarda avvalroq 
ishlatilganda drenajlangan va zaiflashgan qatlamlar mansub. 
Birinchi guruhga tegishli qatlamlar mavjud bo’lganda quduq og’zining 
mustahkamligini oshirish va mahsuldor intervallarni qazishda va quduqni 
o’zlashtirishda burg’ilash ishlarini falokatsiz bajarishni ta’minlaydigan uskunalar 
o’rnatish zarur. Ikkinchi guruhga mansub qatlamlarni burg’ilashda esa mahsuldor 
gorizontdan neft va gaz oqimining quduqqa kirib kelishini ta’minlaydigan 
sharoitlarni yuzaga keltirish lozim bo’ladi. 
Neft va gazli jinslarni burg’ilashda, odatda gil eritmasidan foydalaniladi. 
Eritmadagi suv quduq devoridagi qatlamga singiydi (ya’ni gil eritmasidagi suvning 
qatlamga infiltratsiyasi kuzatiladi), natijada quduq devorida gilli qobiq hosil bo’ladi. 
Mahsuldor qatlamga singigan suv uning kollektorlik xususiyatlariga salbiy ta’sir 
etadi, ya’ni jinslarning g’ovakli muhitida suv kapillyar kuchlar bilan tutib qolinadi va 
ular quduqda bosimlar keskin o’zgarganda ham g’ovaklardan chiqib ketaolmaydi. 
Bundan tashqari, qatlamga chuchuk texnik suvning singishidan jinslardagi ko’p 
miqdordagi gil zarralar bo’kib, hajmi kattalashadi, bu hodisa quduq tubi zonasidagi 
qatlamlarning suyuqlik o’tkazish qobiliyatini keskin kamaytiradi va quduqni 
o’zlashtirishni qiyinlashtiradi. 
Mahsuldor qatlam g’ovaklaridagi burg’ilash eritmasi zardobi bilan qatlamdagi 
yuqori darajada minerallashgan qatlam suvlarining o’zaro ta’siridan erimaydigan 

---

50 
cho’kindilarning to’planishi quduq devoridagi jinslarning o’tkazuvchanligini 
pasaytirib yuboradi. 
Demak, mahsuldor qatlamlarni ochishdagi eng asosiy masalalardan biri 
burg’ilash eritmasidagi chuchuk suvni qatlamga singishining oldini olishdir. Buning 
uchun qatlamni ochishda burg’ilash eritmasiga sirt-faol moddalar qo’shib, uning suv 
beruvchanligini pasaytirish, neft asosida tayyorlangan yuvuvchi suyuqlikdan, 
gazsimon omillardan, ikki va uch fazali ko’piklardan foydalanish va boshqa chora-
tadbirlar o’tkazishdir. Mahsuldor qatlamlarni ochishda qo’llaniladigan gil 
eritmasining suv beruvchanligi juda past bo’lishi va o’z navbatida yupqa va 
mustahkam qobiq hosil qilishi lozim. Bunday xususiyatlarga turli reagentlar bilan 
ishlov berilgan va bentonitli gil qo’shib tayyorlangan yuqori kolloidli eritmalar 
egadir. 
Burg’ilash korxonalaridagi geologik xizmat xodimlarining eng muhim 
vazifalariga yangi quduq qazilayotgan uchastkalarda hamda ishlanayotgan konlarda 
ochiladigan mahsuldor qatlamlar bosimini tahlil qilish va nazorat o’rnatish kiradi. 
YUqori va anomal yuqori bosimli qatlamlar ochiladigan bo’lsa, zichligi yuqori 
yuvuvchi suyuqlik tanlanadi, natijada u burg’ilash ishlarining mo’’tadil bajarilishini 
ta’minlashi va otqinlarning oldini olishi lozim. Qatlam bosimi past bo’lganda asosiy 
diqqat gil eritmasi sifatiga qaratiladi, ya’ni mahsuldor qatlamga suv singishiga va 
uning gillanishiga imkon bermaslik lozim. 
Quduqning mukammaligini oshirish maqsadida mahsuldor qatlam to’liq 
ochilishi kerak. Lekin quduq suv-neft (gaz-suv) zonasida qazilayotgan bo’lsa, u 
qatlamning suvga to’yingan qismini ham to’liq ochadi. Bunday hollarda quduqning 
tezda suvlanishining oldini olish uchun burg’ilash neft-suv (gaz-suv) tutash 
yuzasidan yuqorida to’xtatiladi. Agar suv-neft zonasida haydash qudug’i 
burg’ilanayotgan bo’lsa, mahsuldor qatlam, shu bilan birga uning suvga to’yingan 
qismi ham to’liq ochiladi. Agarda neft uyumi gaz qalpog’iga ega bo’lsa, u holda 
burg’ilash quvurlari birikmasi boshmog’ini mumkin qadar gaz-neft tutash yuzasidan 
pastga o’rnatish lozim, shunda gazni quduqqa yorib o’tishining oldi olinadi. 
Qatlamning flyuidlarga to’yinish parametrlarini ishonchli baholash uchun 
burg’ilanayotgan baholash quduqlaridagi mahsuldor qatlamni ochishda neft asosida 
(ohak-bitumli) tayyorlangan yuvuvchi suyuqlikdan foydalaniladi.