Ozenka Prosvetov qxd

 
4-masala.
2-masalada davr oxiridagi zaxiralarning qiymatini zaxiralarni 
baholashning o‘rtacha o‘lchangan qiymat usuli bilan aniqlang.
 
3.3. Turli zaxiralarni baholash usullarining foydani hisoblashga ta’siri
 
Yalpi foyda quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
Yalpi foyda 
= 
sotuvlar hajmi (sotish narxlari 
bo‘yicha) 
- 
sotilgan mahsulotning 
tannarxi 
, 
bu yerda
Sotilgan mah-sulot 
tannarxi 
+ 
davr boshidagi 
zaxira 
- 
xaridlar (xarid narxi 
bo‘yicha 
- 
davr oxirida zaxira 
(baholash qiymati) 

---

26 
Narxlarning o‘zgarishi davrida zaxiralarni baholashning uchala usuli davr 
oxiriga kelib zaxiralarning turli qiymtini ko‘rsatadi. Demak, bu usullarning har biri 
uchun yalpi foydaning qiymati turlicha bo‘ladi.
 
5-misol.
2-4 misollardagi yalpi foydani aniqlaymiz.
Misollarning har birida sotuvlar hajmi 400 x 20 + 200 x 21 + 100 x 21,5 = 
14350 so‘mga teng, davr boshiga kelib zaxiralar 0 ga teng, xaridlar esa 500 x 100 + 
300 x 11 + 150 x 11,5 = 10025 so‘mga teng. Quyidagi jadvalni to‘ldiramiz. 
FIFO, so‘m 
LIFO, so‘m 
O‘rtacha o‘lchangan 
qiymat usuli, so‘m 
Sotuvlar hajmi
14350 
14350 
14350 
Mart boshidagi zaxiralar 
0 
0 
0 
Xaridlar 
10025 
10025 
10025 
Avgust oxiridagi zaxiralar 
2825 
2575 
2715 
Sotilgan mahsulot tannarxi 
7200 
7450 
7310 
Yalpi foyda 
7150 
6900 
7040 
Jadvalning qanday to‘ldirilishini tushuntiramiz. Avgustning oxiridagi 
zaxiralar 2-4 misollarda topilgan.
Har bir ustunda 2 va 3-satrlardagi sonlar yig‘indisidan (mart boshidagi 
zaxiralar + xaridlar) 4-satrdagi sonni (avgustning oxiridagi zaxiralar) ayiramiz
 
va 
natijasini 5-satrda yozamiz (sotilgan mahsulotning tannarxi).
Har bir ustunda 1-satrning sonidan (sotuvlar hajmi) 5-satrning sonini 
(sotilgan mahsulotning tannarxi) ayiramiz va natijasini 6-satrda yozamiz (yalpi 
foyda). 
Biz narxlar oshib borishi sharoitida FIFO zaxialarni baholash usuli 
qo‘llanganda yalpi foydaning qiymati yuqoriroq bo‘lishini ko‘ramiz.