-22-
ndaj goditjeve të jashtme, si dhe shqyrtojmë formën e shpërndarjes
së parashikimit stokastik. Në këtë model, Pbb-ja përcaktohet nga
ana e kërkesës, kështu që zhvillimi i aktivitetit ekonomik është
funksion i konsumit total, investimeve totale (private dhe publike),
si dhe i eksporteve neto.
Duke përdorur teknikën Monte Carlo, ne gjeneruam rreth 1000
variabla të rastit, veçanërisht për Pbb-në, konsumin total real,
investimet private reale, eksportet reale dhe importet reale. Kështu
në total, ne kemi një matricë të numrave të rastit me përmasa
5x1000. Duke qenë se nuk kemi një numër të mjaftueshëm
projeksionesh (vetëm 8 tremujorë parashikime kryesisht për Pbb-
në) për të analizuar karakteristikat e gabimit të parashikimit, ne
kemi supozuar se këto terma gabimi kanë një shpërndarje normale
me mesatare zero dhe me devijim standard të barabartë me
devijimin standard të mbetjeve të tyre historike. Ky supozim bazohet
në informacionin e dhënë në variablat e paracaktuar. Duhet të
nënvizojmë se vlerësimi i lidhjeve ekonomike dhe zgjidhja e modelit
është bërë për periudhën 1996-2006, ndërsa performanca e
modelit është vlerësuar jashtë kësaj periudhe. Kjo nënkupton që
pjesa tjetër e burimeve të mundshme të pasigurisë trajtohet si fikse,
thënë ndryshe, ne supozojmë koeficientë realë ose fiks të vlerësimit,
si dhe një strukturë të saktë të specifikimit të modelit. Pra, ne kemi
një parashikim të kushtëzuar nga ecuria e variablave ekzogjenë të
përfshirë në model, parametrat e ekuacioneve dhe në specifikimin e
saktë të modelit. Kjo do të thotë që gabimi i pritshëm i parashikimit,
vjen si rezultat i goditjeve ose “zhurmave” në termin e gabimit të
secilit prej ekuacioneve (bianchi dhe Calzolari (1982)).
Rezultatet e eksperimentuara me anë të modelit MEAM janë të
paraqitura në tabelën 1, e cila përmban informacion lidhur me
anshmërinë në përqindje të rezultateve, e matur si diferencë midis
mesatares së parashikimit stokastik dhe mesatares së parashikimit
deterministik, e shprehur në përqindje të këtij të fundit. Një diferencë
e madhe midis mesatares së parashikimit stokastik dhe mesatares
deterministike është tregues për një shkallë të lartë jolineariteti të
modelit, duke dëshmuar kështu se parashikimi i marrë nga vlerësimi
stokastik është më i mirë sesa parashikimi deterministik.
Një rezultat tjetër që paraqitet në tabelë është koeficienti i
variacionit të parashikimit stokastik, i matur si devijim standard i
-23-
parashikimit në përqindje ndaj mesatares së parashikimit stokastik.
Përmes kësaj statistike, ne mund të llogarisim devijimin e serive tona
të parashikimit krahasuar me parashikimin mesatar. Sa më e madhe
të jetë shpërndarja e parashikimit stokastik përreth mesatares së tij,
aq më i ndjeshëm është modeli ynë kundrejt goditjeve të jashtme.
Periudha e simulimit të modelit përfshin gjithsej 3 vite (ose 12
tremujorë). Rezultatet e lidhura me përqindjen e anshmërisë dhe me
koeficientin e variacionit paraqiten për Pbb-në, konsumin, investimet
private dhe totale, eksportet, importet, të gjitha në terma realë, si
dhe për IÇK-në dhe inflacionin. Çdo rezultat tregohet për periudhën
e parë, të mesme dhe të fundit, me qëllim që të evidentohet se si
ndryshojnë këto statistika gjatë periudhave më të gjata të parashikimit.
Tabelë 1. Përmbledhje e rezultateve për simulimet stokastike me mbetje
rastësore të shtuara në ekuacionin e konsumit privat (1000 simulime).
Emri i variablit
Anshmëria në përqindje
1
Koeficienti i
variacionit
2
, %
I
II
III
I
II
III
Pbb reale
0.0043
-0.0745
-0.1419
2.41
4.27
4.63
Konsumi total në
terma realë
0.0055
-0.0918
-0.1833
2.87
5.35
6.18
Investimet totale në
terma reale
-0.0001
-0.0235
-0.0854
0.26
1.94
3.05
Investimet private
në terma realë
-0.0001
0.0145
-0.0992
0.30
2.33
3.60
Eksportet në terma
reale
-0.00001 -0.00002 0.00002
0.23
0.28
0.27
Importet në terma
realë
0.0005
-0.0288
-0.0946
0.79
2.37
3.41
Norma e inflacionit
0.0048
0.0145
-0.0139
2.17
3.77
4.80
1
Anshmëria në përqindje = (mesatarja e parashikimit stokastik/parashikimi deterministik -1).
2
Koeficienti i variacionit = (devijimi standard i parashikimit stokastik/mesatarja e
parashikimit stokastik).
burimi: Llogaritje të autorëve.
Disa nga rezultatet e përftuara tregojnë se parashikimet (ose
projeksionet) e marra nga modeli MEAM janë përgjithësi lineare
bazuar në vlerat e ulëta të koeficientit të anshmërisë në përqindje, i
cili tregon se diferenca midis mesatares së parashikimit deterministik
dhe mesatares së parashikimit stokastik është mjaft e vogël. Nga
ana tjetër, kjo do të thotë se parashikimi deterministik i përftuar
nga modeli MEAM është një parashikues i saktë i mesatares. Nëse
ne analizojmë akumulimin e gabimit në kohë, do të vërejmë se