FERMENTLAR
1.
Fermentlarning umumiy xususiyatlari
2.
Tasniflash
3.
Hazm qiluvchi fermentlar
4.
«Mikrazim» preparati bilan o’rnini bosuvchi davolashning ahamiyati
Har qanday organizmning hayoti undagi kechayotgan modda almashininish
jarayonlarining natijasidir.Bu ta'sirlanishlarni tabiiy katalizator,yoki fermentlar
boshqaradi. Bu moddalarning boshqa nomi-enzimlar. «Ferment» atamasi lotincha
fermentum,ya'ni «achitqi» degan ma'noni bildiradi.Tushuncha
tarixiy tarzda,achish
jarayonlarini o'rganilganda paydo bo'lgan.
1-rasm- Hamirturushni qo'llash yo'li bilan achitish- fermentativ ta'sirning odatiy
misoli
Insoniyat bu fermentlarning foydali xususiyatlaridan ancha vaqtdan beri foydalanib
kelmoqda.Masalan,asrlar davomida shirdon fermenti yordamida sutdan pishloq
ishlab chiqariladi.
Fermentlarning katalizatorlardan farqi shundaki, ular tirik organizmda tа'sir
qiladi,katalizatorlar esa-jonsiz tabiatda.Biokimyoning,hayot uchun o'ta
muhim
bo'lgan bu moddalarni o'rganuvchi yo'nalishi, enzimologiya deb ataladi.
Fermentlarning umumiy xususiyatlari
Fermentlar,turli xil moddalar bilan o'zaro ta'sirlashib,ularning ma'lum yo'l bo'yicha
kimyoviy o'zgarishini tezlashtiruvchi,oqsil tabiatli molekulalardir.Bu
holda ular
sarflanmaydi.Har
bir fermentda,oziqlantiruvchi muhitga qo'shiluvchi,faol markaz
va bu yoki boshqa kimyoviy ta'sirlanishni ishga tushiruvchi katalitik qismi bor.Bu
moddalar organizmda kechadigan biokimyoviy ta'sirlanishlarni haroratni
ko'tarmagan tarzda tezlashtiradi.
Fermentlarning asosiy xususiyatlari:
•
o'ziga xosligi: fermentning faqat o'ziga xos ozuqa muhitiga ta'sir qilish qobiliyati,
masalan, lipazalar-yog'larga;
•
katalitik samaradorligi: fermentativ oqsillarning biologik ta'sirlanishlarni yuz va
ming baravar tezlashtirish qobiliyati;
•
tartibga solish qobiliyati: har bir hujayradagi fermentlarning ishlab chiqarilishi va
faolligi,bu oqsillarning qayta sintezlanish qobiliyatiga ta'sir
qiluvchi, o'ziga xos
o'zgarishlar zanjiri bilan aniqlanadi.
Fermentlarning inson organizmidagi o'rnini ortiqcha baholab yuborishning iloji
yo'q. DNKning tuzilishi endi aniqlangan paytda,bir gen,qandaydir
aniq bir
alomatni aniqlashtiruvchi,bitta oqsilning sintezi uchun javob beradi,deb
aytishardi.Hozirgi kunda bu so'zlar bunday tarzda aytiladi: «Bir gen – Bir
ferment
– bir alomat».Ya'ni hujayradagi fermentlarning faolligisiz,hayot mavjud bo'la
olmaydi.
Tasniflanishi
Kimyoviy ta'sirlanishlardagi tutadigan o'rniga qarab,fermentlarning quyidagi
turlari ajratiladi: