«o‘rgimchak»lami birga ishlashga «o‘rgatish» ustida bosh
qotirmoqdalar. Uzoq istiqbolda bunday nanorobotlar eng mayda
kapillarlarni tozalash va tirik organizmda rak hujayralami yo'qotish
maqsadida ishlatilishi mumkin.
6. DNK asosida sun’iy nanomateriallar Transplantatsiyani (ko‘chirib o‘tkazish) tezkorlik bilan rivojlanib
ketishi, donor organlami va biologik to‘qimalami yetishmasligiga olib
keldi. Shuning uchun ham, xususiyatlari maksimal darajada tabiiyga
yaqinlashgan mukammal sun’iy biologik to‘qimalar yaratish juda
dolzarb muammo bo‘lib qoldi. Bu muammoni yechishda, tirik
organizmlarga
ko‘chirib
o‘tkazilishga
moMjallangan
organlami
(implantlami) yuqori darajada mustahkamligini va egiluvchaniigini
ta’minlash asosiy vazifaga aylandi. Elastiklik (egiluvchalik) implantatga
yuqori darajada mexanik ta’sir o‘tkazilganda, paydo boMadigan
shamollash jarayonlarini oldini olishga moMjallangan. Bugungi kunda,
tirik organizm to'qimalariga xos boMgan mustahkamlik bilan
egiluvchanlik xususiyatlarini sun’iy materiallarda bir vaqtni o‘zida
paydo qiiish, umuman mumkin boMmagan muammo hisoblanadi.
D. Spinks rahbarligida Avstraliyada va Koreyada faoliyat olib
borayotgan olimlar, bu muammoni yechimidan bir variantini topishga
erishdilar. Ular transplantatsiya qiiish maqsadida, mexanik xossalari
biologik to‘qimalami xossalariga o‘xshagan yangi material yaratishga
erishdilar. Yaratilgan material
DNK spirallari bilan uglerodli
nanotrubkalami mustahkam kompozit sistemasidan iborat (58-rasm).
Uglerodli nanotrupkalar DNK spirali bilan butunlay «o‘rab»
chiqiladi va ulami kalsiy ioni saqlagan maxus suyuqlikka joylashtiriladi.
Bunday
suyuqlikda
DNK
spirallari
bilan
o'ralgan
uglerodli
nanotrubkalardan gelsimon massa shakllanadi. Hosil boMgan gelni xuddi
sintetik tolaga o'xshatib cho'zish, o'rash va to‘qish mumkin.
Nanotmbkalar va DNKdan
hosil boMgan tola qurigandan keyin,
qalinligi 50 nm boMgan nanotolalardan to‘qilgan tarmoq shakliga kirib
qoladi. Bunda, har bir tola g'ovak strukturaga ega boMadi.
93
58-rasm. Uglerodli nanotrubkalar va DNK molekulasidan (rasmda chapda) tayyorlangan sun 'iy nanotolani (rasmda о ‘ngda) olish chizmasi. Ammo tibbiyot amaliyoti uchun yanada mustahkamroq va qalinroq
nanotolalar kerak.