Va energiya tejamkorligi

Ozuqa energiyasi
. U boshqa energiya turlariga nisbatan qimmatroqdir: 
bug’doy Joulga qayta hisoblanganda, ko’mirdan ancha qimmat. Ozuqa tana haroratini 
ushlab turish uchun issiqlik, uning harakati uchun, aqliy va jismoniy mehnatini 
amalga oshirishi uchun energiya beradi; 
2) 
Uylarni isitish va ovqat tayyorlash uchun issiqlik ko’rinishidagi energiya.
U 
turli iqlim sharoitlarida yashash va inson oziq ovqatini turlicha bo’lishi imkonini 
beradi;
3) 
Jamiyat ishlab-chiqarishini yuritishini ta`minlaydigan energiya. 
Bu energiya 
tovar va xizmat ko’rsatish, inson va yuklarni fazodagi shaxsiy harakati, 
kommunikatsiyaning 
barcha tizimlarini ishlash qobiliyatini ushlab turishi uchun 
kerak. Bu energiyaning aholi jon boshiga bo’lgan sarfi, ozuqaga sarf etiladigan 
energiyadan sezilarli darajada yuqoridir. 
Yevropaning turli davlatlarida energiyadan foydalanish va iste`mol qilishning 
samaradorligi 
XX asrda bizning sayyoramiz davlatlari iqtisodiyotining jadallik bilan 
rivojlanishi, issiqlik energetika resurslarini yanada ko’p sarfini talab qildi. Yildan-
yilga neft, gaz va ko’mir qazib chiqarish o’sib bordi. Bir qaraganda ushbu manbalar 
bitmas tuganmas bo’lib-ko’ringandek edi. 1973-1974 yillardagi energetika taqchilligi, 
ko’p mamlakatlarni muqobil energiya manbalaridan foydalanish kerakligi to’g’risida 
o’ylab ko’rishga va issiqlik energetika resurslaridan tejab-tergab foydalanishga 
2
Xoshimov Foziljon Abidovich “Energiya tejamkorlik asoslari” voris-nashriyot Toshkent 2014 
"Science and Education" Scientific Journal
October 2020 / Volume 1 Issue 7
www.openscience.uz
83

---

majbur qildi, bu esa ko’p davlatlarni o’z-o’zini energiya resurslari bilan ta`minlash 
darajasini oshirdi(1.2-jadval). Lekin, hozirda barcha yevropa davlatlari uchun 
energetika muammosi dolzarb bo’lib qolmoqda, chunki yevropaning ayrim 
davlatlarida o’z resurslari bilan ta`minlash darajasi 20-50 % ni tashkil etadi.
1.2. – jadval 
Ba`zi davlatlarda o’z-o’zini energiya resurslari bilan ta`minlash dinamikasi 2007-
yilgacha % larda 
Davlat 
2002 
2003 
2004 
2005 
2006 
2007 
Belgiya 
8 
14 
28 
23 
20 
22 
Daniya 
0 
1 
25 
50 
59 
57 
Frantsiya 
14 
21 
44 
44 
45 
44 
Germaniya 
53 
49 
55 
55 
45 
44 
Buyuk Britaniya 
48 
94 
- 
97 
96 
95 
Fenlyandiya 
16 
27 
37 
37,2 
44,1 
41,6 
Shvetsiya 
21 
33 
55,2 
61,8 
62,6 
64,4 
Shveytsariya 
21 
32 
38 
39 
40 
39 
Energiya tejamkorligi O’zbekiston Respublikasi davlat siyosatining birinchi va 
barcha xo’jalik sub`ektlari faoliyatida ahamiyatli yo’nalish bo’lib kelmoqda. 
Energiya tejamkorligining uchta asosiy yo’nalishlari mavjud. 
1.
Yoqilg’i va energiyadan oqilona foydalanish bo’yicha kam sarfli tadbirlar, bu 
elektr iste`molini 10-12 % ga qisqartirish imkonini beradi. 
2.
Katta kapital mablag’lari talab qiladigan tadbirlarni tatbiq etish: energiya 
tejovchi texnologiyalar, jarayonlar, apparatlar va jihozlar. Bu energiyaga bo’lgan 
talabni 25-30% ga kamaytirishga olib keladi. 
3.
Yalpi ichki mahsulot
 
ishlab chiqarishda ko’p energiya sarf qilmaydigan soha 
ulushini oshirish bilan bog’liq bo’lgan iqtisodiyotni tuzilmaviy qayta qurish. 
2017 yil 19 mayda O‘zbekiston Respublikasi prezidentining «Elektr 
energiyasi va tabiiy gaz yetkazib berish hamda iste’mol qilish sohasida to‘lov 
intizomini yanada mustahkamlash, shuningdek, ijro ishi yuritish tizimini tubdan 
takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi farmoni qabul qilindi. 
Energiya tejamlash siyosatining umumiy yo’nalishlari va ustunliklari 
Chiqarilayotgan mahsulotning energiya sig’imdorligini pasaytirish maqsadida 
Respublikada energiya tejamlash doirasida davlat siyosatini o’tkazish uchun asos 
hisoblangan energiya tejamlashning ustuvor yo’nalishlari ishlab chiqilmoqda. 
Energiya tejamlash sohasida ustuvor yo’nalishlarga quyidagilar kiradi: 
Tashkiliy – iqtisodiy yo’nalishlar: 
1.
Noan`anaviy va tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish to’g’risidagi 
qonunni ishlab-chiqish va qabul qilish; 
2.
Yoqilg’i-energetika resurslarini ishlab chiqish va foydalanish doirasida 
me`yoriy huquqiy bazani takomillashtirish; 
"Science and Education" Scientific Journal
October 2020 / Volume 1 Issue 7
www.openscience.uz
84

---

3.
Davlat sektorida energiya tejamlashni moliyalashning yangi bozor 
mexanizimlarini rivojlantirish;
3
. 
Texnik yo’nalishlar: 
1.
Iqtosodiyotning barcha sohalarida mahsulot ishlab-chiqarishning yangi 
energo samarador texnologik jarayonlarini tatbiq etish; 
2.
Elektr 
generatsiya 
qiluvchi 
manbalarning 
modernizatsiyalash. 
Qozonxonalarda elektr generatsiya qiluvchi jihozlarni harakatga keltirish, mini (mitti) 
IEM yaratish; 
3.
Yuqori va o’rta haroratli ikkilamchi issiqlik resurslarini issiqlik ta`minoti 
sxemalarida ishlatib, maqsadga muvofiq iqtisodiy samara olishni amalga oshirish;
4
.
Xulosa qilib shuni aytsak,biz ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasidan oqilona 
va samaralik foydalanishimiz maqsadga muvofiq bo’lar ekan,sababi elektr energiyasi 
bizga yetib kelguncha qanchadan-qancha insonlar qiyinchilik bilan boshqa turdagi 
energiyalarni bizga elektr energiyasiga aylantirib berishar ekan.