88
Hizbi-Tudənin firqəmizə mülhəq olması öz-özlüyündə çox
böyük bir məsələ idi. Onun içərisində bizim şüarımıza tərəfdar
olmayan adamlar az olmadığından, ilhaq tərəfdarı olanlar çox
ağır müşkülat ilə ruberu (üz-üzə) olmuşdular. Bunlardan bəzisi
bizim milli şüarlarımızın mənasını düşünə bilmirdilər. Məsələn,
Mir Qasım Çeşmazər bu iş də şəxsi bir qərəzi ola bilməzdi. O
fəqət Hizbi-Tudədən əl çəkib, müxtəlif təbəqələrdən təşkil
tapmış demokrat firqəsinə mülhəq olub milli azadlıq şüarı
altında mübarizə aparmağa razı ola bilmirdi. Çünki təbəqati
mübarizəni yaxşı başa düşə bilmədiyi kimi, milli məsələnin
ə
həmiyyətini anlaya bilməmişdi. Kazım Haşimiyə və Əli
Qəhrəmaninin müxalifəti isə adət üzərində idi. Şayət Kazım
Hakimiyə dayısı Əli Əmir Xeyzini müdafiə etmək üçün
Azərbaycanda Hizbi-Tudənin ortadan getməsinə rizayət verə
bilməzdi. Əhməd sfahani ilə Səlim Əmir Xizinin müxalifəti isə
quru təəssüb, bir az da iş qorxusundan irəli gəlmişdi. Bunlar
Hizbi-Tudənin ilhaqı nəticəsində işdən düşəcəklərindən
qorxurdular. Bu üç-beş nəfər cavan və təçrübəsiz firqə
işçilərindən başqa ümum tudə əfradi çox meyl və rəğbət ilə
firqəmizə yapışmaq istəyirdilər. Əgər Tudə təşkilatı yuxarıdaki
qərarı çıxarmasaydı, əməldə bizim üçün o qədər də təfavüt
etməzdi, çünki Hizbi-Tudədən dörd tamam mitinq, nümayiş və
hərarətli sözdən başqa nəticə görməyən üzvlər tez və ya gec
ə
vvəllinci gündən ciddi iş göstərməkdə olan təşkilatımıza
mülhəq olub, o təşkilatın pozulmasına səbəb olacaq idi. O
günlərdə Hizbi-Tudə üzvləri dəstə-dəstə bizə müraciət edib,
firqəmizə üzv yazılmaq istədikləri halda biz başçılarla
apardığımız danışıqlara görə onların xahişlərin rədd edib öz
təşkilatlarında çalışmağa məsləhət görürdük. Hətta bu səbəbə
görə onlar bizdən artıq dərəcədə narazı qalıb cürbəcür
bəhanələrlə nahiyələrdə üzv yazılmağa başlamışdılar. Mən
Hizbi-Tudənin bizə mülhəq olmasın mənasını azaltmaq fikrində
deyiləm, bu tək Azərbaycanda yox, bəlkə bütün randa siyasi
bir hadisə idi. Hizbi-Tudənin mərkəzi komitəsi Azərbaycan
285
ağırdır. Eşqi qazanmaq asan, onu saxlamaq müşküldür. Biz indi
xalqın eşqini qazanmışıq, onu saxlamaq üçün daha böyük
zəhmətləri təhəmmül etməliyik. Bu ehsasat və bu ümidlər
xalqın, firqə və milli hərəkatımızın nisbət büruzə verdiyi hüsn-
rəğbətdən tolid olduğu bəllidir. Bu hüsn-rəğbət əsərində idi ki,
o gün doğurdan –doğruya xalq ayağa qalxıb, firqənin şüarlarını
ciddi surətdə icra etməyə çalışırdı. Xalqın bitməz, tükənməz
ehsasatını müşahidə etdikdən sonra idi ki, o günədək
muxtariyyət adını belə çəkmək istəməyən Bəyat (Azərbaycanın
keçmiş valisi) ran şura məclisində Azərbaycanda həqiqətən
böyük bir nehzət başlandığını açıb, söyləməyə məcbur olmuş,
Tehranın riyakar mətbuatı isə istər-istəməz ona etiraf etməyə
məcbur qalmışdır. ş belə idi. Ayrı cürə də ola bilməzdi. Xalq
firqəmizdən əməli fəaliyyət və səmimiyyət gördükdə, onu açıq
ağuş ilə istiqbal etməyə bilməzdi. Çünki biz quru söz ilə deyil,
işdə onun qeydinə qaldığımız və büruzə verdiyimiz
fədakarlıqlar ilə onun səadətinin təmininə çalışdığımızı isbat
etməyə müvəffəq olmuşduq. Adı mövqedə ran şəraitində
aylarla uzanan nəhayət qeyri qanuni bir surətdə əncam tapan
seçki işini xalq etimad və inamı üzərində idi ki, biz 10 gündə
yüzdə-yüz demokratik tərzdə əncam verməyə müvəffəq olduq.
Elanı-etiraz (etiraz etmək) üçün müəyyən edilən günləri
çıxdıqda ümumiyyətlə rəy vermək işi bütün Azərbaycanda 4
gündə xatəmə tapmışdı. Məclisin açılmasının təxiri fəqət
qanuni mərahimi gözləməkdən ötrü idi. Xalqın etirazını eşidib,
ona rəsidəlik etmək (yetişmək) üçün biz məxsusən bir həftə
vaxt qoymuşduq. Xoşbəxtanə nümayəndələrin heç birinə etiraz
edən də olmamışdır. şin bu əndazədə inkişafı firqəmiz üçün
böyük bir azimayış və ciddi bir imtahan idi. Deyə bilərik ki, bu
imtahandan iftixarla baş uca çıxmağa nail ola bilmişdik. Bu
mənim indi dediyim söz deyil. O gün hələ xalqın xatirələri
təzəikən bu xüsusda yazdığım aşağıdakı məqalə buna canlı bir
ş
ahiddir.
284
(kadr) alqışlamaq, onlardan iş öyrənməyə özlərini möhtac
görürdülər. Firqəmizin vücuda gətirdiyi fəal qüvvə (kadr) seçki
işində öz qüdrət və istedadını büruzə verdi. Dünən mərkəzi
sandıq məhəllində yaşlı bir demokratın 48 saat tamam öz
postunda davam etdiyi aşkara çıxdı. Bu adam postunu təhvil
verdikdə gülümsünüb, “Öz vəzifəmi əncam verdiyim üçün
xoşbəxtəm”- deyib, istirahət üçün evinə qayıtdı.
Bizdə indi hamı çalışır, hamı fəaliyyət göstərir, hamı özünün
ləyaqət və qeyrətini büruzə verməyə çalışır. Qoca cavan, oğlan-
qız, yaşlı xanım, beli bükülmüş, qocalmış köhnə mücahid,
bilaxirə hər kəs öz varlığı ilə ümumxalq işini axıra yetirmək
istəyir. Firqəmizin içində əzim bir qüdrət, insanı heyrətə salan
bir intizam vücudə gəlmişdi. Üzvlər artıq tərtib və tənəzzülə
imkan verməyib, firqə rəhbərliyini canı-dili ilə mənimsəyib,
sima və əqidə üzrə mərkəzi komitəmizin təsmimlərini icra edir.
slamiyyətin əvvəl günlərində görünmüş təəssüb ilə vəzifələrini
ə
ncam verir, firqədən fəqət sadə bir təbəssüm aldıqlarını icra
edirlər. ndi bizdə ölümə getmək əmri almağa israr edən
cavanlar tapılmağa başlamışdır. Həqiqi fədailər ictimai
həyatımızın hər bir qismətində öz ləyaqət və fədakarlıqlarını
isbat edirlər. Firqə artıq böyüyür. Möhkəmləşir. Bütün xalqı öz
rəhbərliyi altına almağa imkan tapır. Bu qüdrəti, bu ləyaqət və
istedadı görən məğrur başlar da əyilib. Xalq əzm və iradəsinə
təslim olur. Millət yolunda ölməyə hazır olan fədailərin əllərini
sıxır, gecə-gündüz firqə üçün çalışan və onun hədəf və
məqsədini əldə etməyə hazırlaşırlar. şimiz xalq işi olduğu üçün
xalqın göstərdiyi hüsnü təvəccüh bizim üçün böyük fəth və
müzəffəriyyət (qələbə) hesab olunmalıdır. Ahənin (dəmir)
qalalar yıxılmaz. Səngərlərin hamısından möhkəm xalqın
ürəyidir. Ürəkləri fəth edən firqənin müqabilində heç bir qala
müqavimət edə bilməz. Firqəmiz xalqın ürəyini fəth etmişdir.
Bunu milli məclis intixabatı isbat etdi. Onu yəni o cəlb edirmiş
ürəyi saxlamaq, onun istədiklərini vermək zamanı gəlib
çatmışdır. Bu cəhətdən bu firqəmizin yolu müşkül və vəzifəsi
89
təşkilatına arxalandığına görə o təşkilatın tamamilə mülhəq
olması münasibətilə bizdən fövqəladə bir surətdə rəncidə
olmuşdu (incimişdi). Mürtəcelər isə bizi Həzb-Tudəyə rəqib
hesab etdiklərinə görə təşkilatımıza böyük ümid bağladıqları
halda tudə təşkilatının bizim ixtiyarımıza keçməsindən xoşları
gəlmirdi. Onlar qorxurdu ki, bu vasitə ilə biz dəxi Hizbi-
Tudənin sol və təbəqatı şüarları üzrə hərəkət etməyə başlayaq.
Hizbi-Tudə təşkilatının ilhaqı firqəmiz üçün böyük
müvəffəqiyyət idi. Biz bu vasitə təşkilatın yaratdığı kadr və
təşkil etdiyi məhəlli komitələr və onların iş vəsilələrindən,
həmçinin kəndlərdə hazırladığı siyasi düşüncədən istifadə edək.
Təşkilatımızı daha səri surəsdə qurmağa müvəffəq olacağımıza
inanırdıq. Bu faydalı vəli ağır işi icra etməyə təyin edilən 20
gün çox az idi. Bununla belə müvəffəqiyyətlərin bizdə yaratdığı
ruh o qədər yüksək idi ki, heç bir iş nəzərimizə ağır və qeyri
mümkün gəlmirdi. Madam ki, iş gərək 20 günün müddətində
xatəmə tapsın, onu əncam verməli idik. Təşkilat və
təbəqələmizi vaxtında əncam vermək üçün bütün vəsilələrdən
istifadə etdiyimizi Hizbi-Tudənin ilhaqdan sonra onun iş
kadrosunu alıb, öz kadrlarımız ilə birlikdə bütün Azərbaycan
kənd və şəhərləri arasında təqsim etdik. Onlar müəyyən nəqşə
üzrə hərəkət edib, müəyyən günlərdə işlərinə xatəmə verməli
idilər. Bu da çox müfit vaqe oldu. Onlara verdiyimiz tapşırıq
çox sadə idi. Hizbi-Tudə və demokrat təşkilatlarının üzvlərini
toplayıb, onların arasından iddə nisbətilə nümayəndə seçməli
və bu vasitə ilə məhəl və vilayət konfranslarını təşkil edərək,
orada komitələr intixab etdikdən sonra ümumi konqrəyə
nümayəndələr seçib, özləri ilə bərabər, mehr ayının 9-cu günü
axşam Təbrizdə hazır etməli idilər. Böyük qudrət, şiddətli
intizam və ağır iş tələb edən konqrə quruluşu fəqət təşkilat yolu
ilə
başa
gəlmirdi.
Konqrənin
gündəlik
məsələlərini
hazırlamaqla bərabər gələcəkdə firqə fəaliyyətinin əsasını təşkil
edam məramnamə və nizamnaməmizin yazılıb hazırlanması da
kiçik iş deyil idi. Bunlardan əlavə mühit, zaman və məkan bizə
Dostları ilə paylaş: |