Microsoft Word seyid c?F?R pis?V?RI. doc
Yüklə 1,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
84 rəsmi üzv kimi istifadə edib, onların iştiraki ilə bir komitə təşkil etmək, əsas etibarilə doğru ola bilməzdi. Ona görə ancaq müraciətnaməmizi imza edənlərin vasitəsilə bu işi görməyə məcbur idik. Bu onların qanuni haqları idi. Çünki firqə onların təşəbbüsü ilə qurulmağa başlamışdı. Doğrusu, müəssislər arasında Ağazadə Şahin, Hüseynqulu Katibi, Tağı Beytulla kimi yaramaz adamlar da var idi. Vəli biz özümüz çox gözəl bilirdik ki, onların vücudu işin gedişinə təsir edə bilməzdi. Firqə içərisində onlar əksəriyyət qazana bilməyəcəklər. Ona görə işin xatiri üçün müvəqqəti olmuş olsa da, müəssislər tərəfindən bir komitə yaratmaq məqsədilə şəhrivər ayının 22-də (sentiyabr 13-də) axşam saat 6-da pəncşənbə (cümə axşamı) günü 1324-cü şəmsi 1945-ci ilin də Təbrizin Şişgilan məhəlləsində Nizamül-dövlə Rəfinin ev müəssislərinin birinci konfransın dəvət etdik. clas çox səmimiyyətlə təşkil olunub, müvəffəqiyyətlə xatəmə tapdı. Konfransda müraciətnaməni imza edən 46 nəfərdən 41 nəfər iştirak edirdi. Bu yığınacaq müvəqqəti heyəti rəisənin fəaliyyətini təqdir etdikdən sonra 9 nəfərlik müvəqqəti bir komitə intixab etdi. Bu komitəyə firqənin birinci konqresini dəvət etmək üçün 20 gün vaxt verildi. Beləliklə firqənin təşkilat işi yoluna qoyulub, komitə işə başladı. Birinci işimiz konqresi istənilən vaxtda dəvət edib, firqənin məram və nizamnaməsini təhiyyə edərək, firqə təşkilatını üsul üzrə qurub mübarizəsini təşkilatlı surətdə aparmaq üçün imkan yaratmaqdan ibarət idi. Müəssislər yığıncağının qərarı üzrə birinci konqresin mehr ayının 10-da (oktyabrın1-də) toplamalı olduğunu yuxarıda qeyd etmişdik. O günkü şəraitdə bu olduqca ağır bir vəzifə idi. Biz gərək 20 gündən artıq olmayan bir müddətdə Azərbaycanın bütün şəhər və böyük kəndlərində firqə konfransları təşkil edib, yerli komitələri seçdikdən sonra konqrə üçün nümayəndə intixab etdik. Eyni zamanda hozələrdən başlayıb, nahiyə və vilayət komitələrinədək Hizbi-Tudə təşkilatı ilə yeni firqə təşkilatlarının birləşməsini də yığıncaqlar vasitəsilə icra 289 rəylərini soruşub, nə vasitə ilə silah tapmaq və nə yol ilə silahlı fədai dəstələri təşkil etmək barəsində məsləhət etmişdim. Azərpadiqan, Biriya, Qulamyəhya, Badiqan, Çavuşi,Kaviyan, Vilayi və sair inanılmış azadixahların hələ tudə təşkilatında olduqlarına baxmayaraq, bu xüsusda mənimlə həmfikir olduqlarını söyləyir, hər biri müəyyən miqdarda fədai hazırlaya biləcəklərinə söz verirdilər. Məsələn Biriya söz verdi ki, mən ittihadiyə üzvlərindən 10 min, Badiqan Hizbi-Tudə təşkilatından 20 min və sairləri hər biri mənsub olduğu məhəldən böyük miqdarda qüvvə toplaya biləcəklərinə məni inandırdılar. Fədai barəsində deyə bilərəm ki, heç də nigarançılığımız yox idi. Həqiqətdə çətinlik silah üstündə idi. Biz kəndlilərdə silah olduğunu bilirdik. Vəli onun miqdarını və mövqeyində bizim əlimizə keçə bilməsi bizi artıq dərəcədə düşündürməkdə idi. Bəzi azadixah yoldaşlarımız da əvvələn kiçik kəməri əsləhə (tapanca) ilə 10 minə yaxın cani, jandarm və polis qüvvələrini əzmək böyük çətinlik idi. Biz gözəl bilirdik iş başlanılarsa silah ələ keçirmək müşkül olmaz. Lakin iş başlanana qədər dayanmaq və işin başlanması zamanı xalqı boş ə l ilə silah qarşısına göndərmək olmazdı. Ona görə mən inandığım yoldaşların hər biri ilə təklikdə danışıb, silahlı adamları cəlb etmək və yerlərdə xalq əlində olan silahların siyahısını tutmaq barəsində möhkəm tapşırıq verdim. Beləliklə fədai dəstələrinin təşkili uğrunda firqə təşkilindən daha ciddi qədəmlər götürməyə müvəffəq olduq. Biz bilirdik iş daha davasız getməyəcəkdir. Bununla belə çalışırdıq hələ o yerə gəlib, çıxsa da bizim özümüz silah işlətmədə pişqədəm olmayaq. Bizi gizli fədai dəstələrini təşkil etməyə vadar edən ə lbəttə Tehran hökumətinin irticaı ruhiyyəsinə bələd olduğumuz idi. Bunu heç də inkar etmirik. Şəhrivər günlərində mən xüsusi yığıncaqlarda inanılmış yoldaşlara bir gün silahdan istifadə etməyə məcbur olacağımızı dəfələrlə söyləmişdim. Firqə fəalları isə bu fikirdə tamamilə şərik idilər. Mən onların fikrini və ehsasatını yaxşı düşündüyüm üçün hər vaxt aralarında 288 məşrutə nehzətindən sonra bu həqiqəti mükərrər surətdə imtahan etmişsə də axır imtahan Hizbi-Tudə idi və ondan aldığı təcrübə daha acı və daha ibrətavər idi. Halbuki, bu firqə işə girişəndə vəziyyət milli demokratik bir hərəkat yaradıb, ona rəhbərlik etmək üçün fövqəladə münasib idi. 20 il zülm və istibdad pəncəsi altında əzilən xalq da bu təşkilatdan çox yaxşı istiqbal etmişdilər. Bir iddə fədakar və imanlı cavanların fəaliyyəti sayəsində təbliğat və təşkilat sahəsində çox qüdrətli bir firqə halına da gəlib çıxa bilmişdi. Nə etməli ki, onun rəhbərləri sözdən əmələ keçmək və mübarizəni qəti tədbirlər ilə nəticələndirmək yoluna daxil ola bilmədiklərindən heç bir təşkilat və heçqunə təbliğat vəsailinə malik olmayan bir dəstə quldur, bədsabiqə, kəsif və xain adamlardan təşkil tapan dövlət başçıları bu əzim (böyük) təşkilata xalqın nəfinə olaraq islahat üçün bir qədəm belə götürməyə imkan vermirdilər. Bu və bu kimi göz qabağında olan həqiqətlər Azərbaycan Demokrat Firqəsini təşkil edərkən bizi dərin düşündürüb, ciddi yol arayıb, həqiqi qüdrət kəsb etməyə vadar etdi. Biz çox gözəl bilirdik milli muxtariyət şüarı ilə meydana çıxmaq elə də sadə və asan iş deyildir. Anlayırdıq xalq bu işdə bizə yaru-yavər olsa belə onun əlindən bir iş gəlməz. Çünki, O özünü müdafiə edib, haqqını almaq üçün onun əlində silahı yoxdur. Ona görə firqənin təşkili günündən silah tapmaq, fədai təşkilatı yaratmaq məsələsi bizim fəaliyyətimizin ən əsaslı məsələlərindən olmuşdur. Doğrudur biz bu məsələni mərkəzi komitədə rəsmən müdafiə etməmişdik. Lakin firqənin təşkilində pişqədəm olub, yüzdə-yüz ehtimal etdiyimiz firqə üzvləri isə düşünüb-daşınıb, götür-qoy etdiyimiz zaman bu fikir ilə onların şərik olduqlarını yəqin etmişdik. Həqiqətən təbii olaraq hər bir ciddi firqə üzvü istədiklərimizin həll edə bilməyəcəyini izhar edir və bu işi görmək üçün hər cür fədakarlığa hazır olduğunu daha isbat edirdi. Firqənin elamiyyəsinin intişarından daha əvvəl mən şəxsən bəzi firqə üzvlərini evimə dəvət etdim. Bu xüsusda onların 85 edəcəyik. Nəqliyyə vəsailinin olmaması lazımı kadr (olmaması) eyni zamanda hökumət məmurlarının cürbəcür əngəllər qabağa çıxartmaları işimizi daha da çətinləşdirməkdə idi. Yalnız firqə quruluşu və daxili işlərlə məşğul olsaydıq, iş elə də müşkül nəzərə gəlməzdi. Bu işlərin hamısı ilə bərabər, şüarlarımızı xalqa yetirmək məqsəd və mərmimizi camaata anlatmaq kimi ağır və çətin vəzifəni də unuda bilməzdik. Hizbi-Tudə kadrları içərisində bizim şüarlarımızı anlamaq istəməyənlər də az deyildi. Onlardan bir parası dörd il tamam çalışıb qurduqları təşkilatı qeyd-şərtsiz olaraq bizə təslim etməyə razı ola bilmirdilər. Dörd il Hizbi-Tudənin sol sözləri ilə özlərini məşğul edib, qeyri əməli xəyallar qazanında qaynayıb, bişmiş adamları bir gündə demokrat halına salmaq mümkün olmurdu. Bir sözlə demək olar ki, müəssislər konfransından sonra qabağımızda duran vəzifələr ağıla sığmayan dərəcədə ağır və çətin idi. Buna baxmayaraq qabaqdan düşünüb, danışıb, təyin etdiyimiz nəqşəni icra etməyə başlayıb, nizam və intizam üzrə irəli gedirdik. Təbiidir ki, müvəqqəti komitə düzəldikdən sonra götürüləsi lazımı qədəm, birinci tüdə təşkilatının təklifini müəyyən etməkdən ibarət idi. Bu xüsusda biz irəlidən o təşkilatın baş bilən üzvlərini hazırlamışdıq. Onlar bizim pişnəhadımızı qəbul edib, tudə təşkilatının firqəmizə ilhaq (birləşmək) ediləcəyini təmin etmək üçün çalışmağa söz vermişlər. Bu məqsədlə irəlidə hazırladığımız plan üzrə onlar şə hrivərin 15-16-da çağırdıqları geniş ümumi iclasda aşağıdaki qərarı qəbul edib, aşağıdaki məktubla bərabər, bizim müvəqqəti Mərkəzi Komitəmizə göndərməklə işin formal tərəfini əncam verməyə müvəffəq oldular. Xatırladan (mövzu) məhv olub, getməmək üçün bu tarixi vəsiqəni burada nəql edirik. Hizbi- Tudeyi- ran Azərbaycan Əyalət Komitəsi Məktubunun eyni. Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Mərkəzi Komitəsinə Göndərilir Hizbi-Tudeyi- ranın Azərbaycan əyaləti təşkilatının şə hrivər ayının 15-də və 16-da (sentiyabrın 6 və 7-də) olan konfransin qətnaməsi barəsində olan nəzəriyyəsini tezliklə bu Yüklə 1,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|