Microsoft Word seyid c?F?R pis?V?RI. doc
Yüklə 1,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
296 firqənin gücünə etimad edərək, intixabat da şirkət etməklə ciddi nehzətə tərəfdar olub və onun iftixarında şərik olduqlarını göstərməyə çalışırdılar. Bunu isbat etmək üçün aban ayının 27- də həmin şəhridari qarşısında təşkil olunan 30 min nəfərlik mitinqin tarixində bizim fədai dəstələrimizin Miyana, Sarab və sair şəhərlərdə özlərini göstərdikləri günü bu hadisəni xalqın qulağına yetirmək üçün yazdığımız “Didi ke xune nahaqe pərvane şəmra çəndan aman nə dad ki, şəbra səhər konəd” (“Gördün ki, pərvanənin tökülən nahaq qanı şəmə gecəni səhərə çıxarmağa belə aman vermədi”) ünvanlı məqalə çıxıb, intişar tapan zaman Azərbaycan müdəiyül-ümumun (prokuror) bizə yazdığı rəsmi məktubu göstərə bilərik “Azərbaycan” qəzetinin hörmətli müdirinə “Bu qəzetin 56-cı nömrəsində dövlət məmurlarının və jandarm məmurların törətdiyi cinayətlərə dair yazını oxudum. Ə lbətdə bu cinayətlərin bir qismi əvvəlcədən Azərbaycan Demokrat Firqəsi elan etmişdi. Onlara baxılır. Amma bu nömrədə dövlət məmurların törətdiyləri təzə cinayətlər haqqında onların əleyhinə yazılmışdır. Indiyə dək məhkəmədə belə cinayətlərin ənənəsi olmamışdır. Ona görə xahiş edirik ki, bu mövzunu müzakirə etmək üçün sənəd və faktları bir nümayəndə vasitəsilə məhkəməyə göndərməyi göstəriş verəsiniz. Son olaraq, qəzetin 56-cı nömrəsi təsadüfən mənim ə limə çatdı. Sizdən xahiş olunur qəzetin nömrələrini ardıcıl olaraq, bizə göndərəsiniz. Qeyd etmək lazımdır ki, məni öz qəzetinizə abunə edəsiniz. Təbriz şəhərinin məhkəmə rəisi Müsavi. Dadistanın (məhkəmə rəisnin) yazdığı məktubla bizim yazdığımız bu məqaləni tutuşdurduqda fədai təşkilatların ə məliyyatı əfkarı-ümumidə (əhalinin nəzərində) nə qədər təsir etdiyi meydana çıxacaqdır. “Didi ke xune nahaqe pərvane şə mra Çəndan aman nə dad ki şəbra səhər konəd” (“Gördün ki, pərvanənin tökülən nahaq qanı Şəmə gecəni səhərə çıxartmağa belə aman vermədi”). 77 hesab olunan Təbriz, Ərdəbil, Urmiyə, Xoy sənaye cəhətdən fövqəladə bir surətdə geri qalmış, nəticədə minlərcə azərbaycanlı öz ana yurdunu tərk edərək, Mazandaran, Xuzestan və sair məntəqələrdə iş aparmağa məcbur olmuşdu. Bir tərəfdən orada nüfuzun ciddi surətdə azalmasına səbəb olduğu kimi, ictimai həyatın bütün sahələrində durğunluq vücudə gətirmişdi. Ona görə bizim şüarlarımızın dördüncü maddəsində sənayenin tərəqqisi və işsizliklə mübarizə məsələsi barəsində meydana sürdüyümüz təlabat xalqımızın ürəyinin ən dərin yerindən qopan bir arzunun təbliği və bəyanı hesab olunurdu. Öz yerində bu şüarın daha dərin siyası mənası var idi. O vaxtadək Hizbi-Tudə və sair firqələrin mövqesiz olaraq, atdıqları (sinifi) şüar vasitəsilə tüccar və sənaye sahibləri azadlıq cərəyanından uzaqlaşıb, milli demokratik nehzətə yabancılıq, bəlkə müxalif gözü ilə baxırdılar. Biz 4-cü və 5-ci ş üar vasitəsilə onların (mənfi fikirlərini) ortadan aparmaqla müxaliflər cəbhəsini zəif salmağa müvəffəq olduq. Şəhərlərin abadlanması, maarif və mədəniyyət və səhiyyə işlərinin yoluna qoyulması üçün müraciətnamədə göstərdiyimiz sadə əməli və ciddi yollar xalqın müayyən təbəqəsinin istəkləri üzərində yazıldığı üçün çox müfid (fayda) vaqe oldu. Xüsusən ərbab ilə kəndli arasında şiddətlənməkdə olan ixtilafın sülh və saziş yolu ilə həll edilməsi şüarının isə Azərbaycanda yeniliyi var idi. O vaxta dək siyasi mübarizənin oyun-oyuncaq hesab edən macəracuların bəzisi bu xüsusda heç bir iş görməyib, heç bir ə məli qədəm götürmədikləri halda, xalqı boş ad və gurultulu sözlərlə qorxudub, azadlıq cəbhəsinin ziddinə çalışmağa vadar etmişlər. Bizim şüarımızın 7-ci maddəsində bu xüsusda geniş məlumat vermək, kəndli ilə ərbab arasında adilanə bir qərarın mümkün ola bilməsini ortalığa atdıq. Beləliklə əhalinin mühüm bir qisminin naümüd edən şaiyənin qabağını almaqla müxaliflərimizi xırdamalik və orta ərbablar hesabına əskiltmiş olduq. Bizim cəlbedici və düzgün şüarlarımızdan birisi də Azərbaycan nümayəndələrinin iddəsini artırmaq lüzumunu irəli 78 çəkməyimiz idi. Biz bu vasitə ilə xalqımızın təbii haqqını vermək yolunda mübarizə etdiyimizi bilirdik. O vaxtadək Azərbaycan Məclisi-Şürayi-Milliyə fəqət 21 nəfər vəkil göndərirdi. Bizim isbat etdiyimiz hesab üzrə Azərbaycan 45 vəkil göndərilməli idi. Xalqımızın bu şüarı azərbaycanlının milli qururunu yüksəldən, milli ehsasatını təqviyət edən bir şüar idi. Onu nə tək aşağı təbəqə belə kamali-məmnuniyyət (məmnunluq hissilə) ilə qəbul edərək, həyata keçirməyə hazır olduqlarını bildirdilər. Doğrudur biz firqəmizin nüfuz və şöhrət qazanmasının yolunda heyrətavər bir surətdə fəaliyyət göstərib, möhkəm nəqşə və səhih təşkilat üzrə rəftar etmişdik. Vəli işimizin bərqəsa bir şəkildə irəli getməsində müraciətnamə və ş üarlarımızın doğruluğu və xalq ruhuna müvafiq gəlməsinin təsiri daha artıq olmuşdu. 12 maddədən artıq olmayan ş üarlarımızda biz ictimai həyatımızın və siyasi vəziyyətimizin təqribən bütün sahələrinə aid öz nəzərimizi söyləməyə müvəffəq olmuşduq. Maliyə mövzudakı şüarımız olduqca təbii və adilanə idi. Tehran hökumətinin Azərbaycanı soyub Tehrana çəkdiyini görüb və Tehran məmurlarının oğurluq, xəyanət və su-istifadələrindən yorulan xalq bizim bu şüarımız nə üçün gərək ayei-asimani (quran ayəsi) kimi qəbul etməyəyidi. Demokrat Firqəsi səy edəcək Azərbaycandan alınan vergilərin yarısından yuxarısı Azərbaycanın öz ehtiyaclarına sərf edilsin, qeyri müstəqim (gəlir) isə ciddi azalsın. Bu şüar ilə necə ki, dedik çox mühüm bir məsələ meydana sürmüşdük. Bəziləri Azərbaycanın dövlət aidatını fəqət müstəqim vergilərdən hesab etdiklərinə görə bizə irad edərək, deyirdilər: “Azərbaycanın gəliri o qədər azdır ki, bizə onun hamısını versələr belə bizim məxaricimizə (xərclərimizə) kifayət etməz”. Bunlar isə mali məsələlərdə ümumiyyətlə dövlət gəliri və məxarici işlərinə aşna olmayan adamlar idi. Azərbaycanın müstəqim və qeyri- müstəqim gəlirinin 50 % tamamilə bizə versəydilər, biz Azərbaycanı bir neçə ilin ərzində gözəl və mütərəqqi bir ölkə halına sala bilərdik. Bu xüsusda mən şəhrivər ayının 9-da Şiri- 295 nisbət daha qüvvətli hesab olunurdu. Ərdəbil və Saindej saxluları da özlərinə görə təcrübəli qüvvələrdən hesab olunurdular. Ümumiyyətlə Azərbaycanda saxlanılan hərbi və jandarm qüvvələri ranın ayrı məntəqələrində saxlanılan qüvvələrin hamısından yaxşı və hər cəhətdən yüksək sayılırdı. Çünki bu qüvvələr yerli əhali məxsusən kəndlilərdən toplandığı üçün cürət və sağlamlıq cəhətdən ranın başqa yerlərindən toplanan sərbazlardan hərtərəfli üstün idilər. Fədai dəstələri hərəkətə gəldiyi günlərdə Tehran və Təbrizdə olan hərbi və jandarm başçıları öz güclərinə güvənib, bizim milli hərəkatımızı silah gücü ilə basdırmalarına inanırdılar. Ona görə polis, jandarm və hərbi qüvvələr yeri gəldikdə özlərinin vəhşiyanə hərəkətlərini daha şədid surətdə təkrar edərək, kəndliləri qorxudub, bizim ətrafımızdan qaçırmaq istəyirdilər. Kəndli isə öz axır sözünü deyib, bizə mülhəq olmuşdur. Fədai cərəyanı bizim gözlədiyimizdən daha sürətli olaraq irəli gedirdi. Biz fikir edirdik ki, bu qüvvədən fəqət Milli Məclisi təşkil etdikdən sonra istifadə etmək lazım gələcəkdir. Məclis quruluşundan irəli silahla mübarizəyə girişmək taktika cəhətdən doğru deyildi. Silahlı qüvvələrin tamassı uzun müddət davam edə bilərdi. Onda seçki məsələsi demək olar ki, nəticəsiz və naqis (natamam) qalar və düşmən isə günahı bizim boynumuza yüklərdi. Biz gözəl bilirdik ki, irticaı hökumət bizim ixtiyaratımızı əncümən əyalətimizi qurmağa icazə verməyəcək və məclisimizi qəbul etməyəcəkdir. Bununla belə istəyirdik ki, o (hökumət) bunu əməldə sübut etsin. Ona görə intixabat qurtarıb, Tehrandan qəti cavab alanadək ciddi bir surətdə fədai hərəkətinin qarşısını almağa çalışırdıq. Buna baxmayaraq çox yerdə məsələn Sərabda, Sərab ətrafında jandarmlarla fədailər arasında silahlı toqquşmalar xeyrimizə olaraq genişlənirdi. Bu toqquşmalarda bizim siyasətimiz düzgün olmasa da işin gedişində çox müfid vaqe olurdu. Mürtəcelər və dövlət məmurları toqquşmalarda öz qüdrətini göstərən kəndlidən qorxuya düşüb, səslərini kəsmişdilər. Kənd və şəhər camaatı isə Yüklə 1,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|