Microsoft Word seyid c?F?R pis?V?RI. doc
Yüklə 1,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
294 başlanması aban ayının əvvəlindən hesab olunmalıdır. Demək olar ki, Mərkəzi Komitənin ümumi tarixi iclası qərar çıxartdıqda (20 aban) fədai təşkilatı 20 gün olardı ki, ümum mərkəzlərdə özünü göstərməyə başlamışdır. Hətta Kəbiri, Kəlantəri, Qulamyəhya, Usanlu, Cahanşahlu və başqaları Təbrizə gizli surətdə varid olub, ümumi iclasda şirkət edirdilər. Kəbiri ümumi iclasda çıxış edərkən, onun təşkil etdiyi fədai dəstələri Marağa və Şişəvən, Miyandab və sair məntəqələrdə jandarm saxlularını müvəffəqiyyətlə xəli-silah (tərki-silah) etməkdə idilər. Miyana, Sarab, Ərdəbil və sair yerlərdən gələn xəbərlər isə daha ciddi və şədid idi. Buna baxmayaraq düşmənlərin bəhanəsini kəsmək üçün ümumi iclas bu işə çox üstüörtülü bir surətdə icazə verə bilmişdi. Iclas günlərində hələ dövlətin nizami təşkilatı qüvvəli idi. Fəqət Təbriz şəhərində jandarm, şəhrəbani və qoşun dəstələrində 2500 dək silahlı qüvvə var idi. Tək Sərtib Dirəxşanin ixtiyarında 4 tank, 50-dən ziyadə müsəlsəl (avtomat) və neçə dəstgah top var idi. Halbuki, bizim silahımız ancaq tüfəng və jandarmlardan aldığımız yüngül müsəlsəllərdən ibarət idi. Dövlətin Urmiyədə, Ərdəbildə və Saindejdə olan saxluları da özlərinə görə müasir silahlarla silahlanıb, fədailərin təərüzü (hücumu) qarşısında özlərini müdafiə edir və yeri gəldikdə hücuma hazırlaşırdılar. Marağa şəhərində kiçik olsa da mühüm nizami qüvvə saxlanılmışdır. Urmiyədə, Nizami çaxlusu kürdlərin qabağını almaq bəhanəsilə daha ciddi surətdə möhkəmləndirilib, Təbrizdən tamamilə ayrılaraq müstəqimən mərkəzi ərkanihərbin (mərkəzi hərbi ordu) göstərişi ilə hərəkət edirdi. Urmiyyənin sabiq (əvvəlki) 4-cü ustan namilə adlandırılması münasibətilə orada Təbrizdə olan qədər, bəlkə də ondan daha artıq qüvvə saxlanılmasının sabiqəsi (ənənəsi) var idi. Bu saxlunun fərmandehi sərhəng Zəngənə daha ciddi surətdə bizim əleyhimizə hazırlıq aparırdı. Urmiyyə saxlusu kürdlərlə tamasda olduğuna görə hərbi cəhətdən daha təcrübəli olduğu kimi onun əsgərləri ruhiyyə cəhətdən Təbriz əsgərlərinə 79 Xurşud salonunda həmin müraciətnaməmizi islah edərkən aşağıdakı məlumatı verdikdən sonra müxaliflərimiz susmağa məcbur oldular. Dediyim kimi içərimizdə farsların məsəli mocebincə (aşdan daha isti kasa) (kaseyi-daqtər əz aş) adamlar az deyildirlər. Dünən onlardan biri mənə irad edib deyirdi ki, yenə yazırsınız Azərbaycana dövlət tərəfindən əhəmiyyət verilmir. Yenə deyirsiniz ki, Azərbaycandan alınan vergilər oraya sərəf olunan budcədən azdır. Azərbaycan Tehrana elə böyük vergi vermir, biz gərək Tehrandan təşəkkür edək ki, bizə çox yaxşı baxır. Əgər Tehran olmazsa, biz acımızdan ölərik. Bu sözləri deyən adamın ağıl və şüuruna mənim şübhəm yoxdur. Lakin hoqqabazlıq və yalan söhbət ilə özünün moğrezanə qərəzli sözlərini xalq təhlil etmək fikrində olduğundan bu iddia ilə özünə xalqı güldürdüyün bilmir. Mən buna dedim, aya sən bilirmisən ki, iyirmi il tamam Rza xan azərbaycanlıya batmanı (çək vahidi) 4 qrana (pul vahidi – riyal) aldığı qəndi 8 qrana yedirtmişdir. Aya anlamaq istəyirsən ki, Azərbaycanın zəhmətkeş və dul arvadları bir qutu kibrit aldıqda bir riyalın üçdə iki hissəsini dövlətə maliyyat verirdilər. Həqiqət acıdır, lakin onu söyləməliyik. Mən məclisdə açıq surətdə dedim ki, (bunu mən dəqiq hesab ilə isbat edə bilərəm) Azərbaycan xalqına maarif büdcəsindən verilən pul adam başına təqsim edilərsə bölünərsə, onu göstərən bir vahid tapılmaz. Mən onu kibritə təbdil etdim. Nəticədə bu çıxdı ki, hər bir nəfərə bu kibrit çöpündən az pay düşür. O gün Təbriz camaatı qarşısında söylədiyim bu sözləri mən və mənim yoldaşlarım heç vaxt unutmamışdır. Biz bir il hökumət əlimizdə olduğu müddətdə gördüyümüz böyük işlər, məsələn şəhərlərimizin abadlanması, iqtisadiyyaıtımızın yüksəlməsi, maarif və mədəniyyətimizin heyrətavər bir tərzdə irəli getməsi ilə isbat etdik. Şüarlarımız ə fsanə və müvhum iddialardan ibarət deyildir. Müraciətnamədə vəd etdiyimiz islahat da xalqı iğfal etmək nəzərilə yazılmamışdır. Iftixarla deyə bilərəm firqəmizin təşkilinin başlanğıcı olan 12 Şəhrivər Müraciətnaməsi nehzətimizin 80 ə vvəlindən axırına qədər icra etməkdə olduğumuz, gördüyümüz işlərin ciddi payəsini təşkil edib, qalmışdır. şin cərəyanında onun bəzi maddələrini zərurət qarşısında atlayıb, getmiş olsaq da onu pozub ortadan çıxartmağa çalışmamışıq. Müraciətnamə firqəmizin məramnaməsinin əsasını təşkil etdiyi kimi mübarizə nəticəsində meydana çıxan milli hökumətimizin məramnaməsi və iş planı da onun üzərində qurulmuşdur. Doğrudur, müraciətnamədə bir milli muxtariyyət hüdudundan təcavüz etməyib, onun əyalət və vilayət əncümənləri vasitəsilə əməli olmasını irəli sürdüyümüz halda, iki aydan sonra ad çəkilməyib, işarə belə olmayan Milli Məclis və Milli Hökumət kimi dövlət təşkilatı vücudə gətirmişdik. Bununla belə onun milli mübarizə də və milli azadlıq yolunda düşündüyümüz tədbirlərində böyük təsiri olmuşdur. Biz firqəmizin qəti hədəfini müstəqil bir milli hökumət yaratmaq olduğun heç də inkar etmək istəmirik. Bu hədəfə getmək üçün ranın hazırki vəziyyəti və beynəlxalq siyasətinin icabının (dikdə etdiyin) da hərgiz unutmaq olmazdı. Bu nöqteyi nəzərdən 12 Şəhrivər Müraciətnaməsi çox tərəqqi və cəsuranə bir iş idi ki, mənim zənnimcə biz onu şərəflə əncam verib, ondan intizar edildikdən daha artıq böyük nəticələr əldə etməyə müvəffəq olduq. Firqə quruluşu yolunda şüarlar və fəaliyyətimizin təsiri 1324- cü il 12 Şəhrivər (1945-ci il 3 sentyabr) müraciətnaməsinin xalq arasında icad (yaratdığı) etdiyi dərin təsir və konfranslarımızdan aldığımız gözəl nəticələr təbliğat sahəsində böyük müvəffəqiyyət hesab olunursa da, bunlar hələ sözdən ibarət idi. Halbuki, xalq bizdən əməl gözləyib, meydana atdığımız 12 şüarın həyata keçirilməsini arzu edirdi. Müvəffəqiyyətlə götürdüyümüz birinci qədəm ancaq əməli qədəm götürmüş üçün zəminə hazırlamaq dairəsində məhdud olub qala bilmirdi. O zaman qarşımızda duran ən mühüm vəzifə firqəmizin rəhbərliyi altında milli azadlıq mübarizəsinə hazır olduğunu isbat edən xalq kütlələrini təşkil etməkdən ibarət idi. Bu da ancaq möhkəm intizam və ciddi təşkilata malik ola bilən 293 səhifələri kəndlərdə jandarm tərəfindən qurulan cinayət və faciələrin səhnələrinin qurbanlıqları dolmağa başladı. Namus və heysiyyət (qeyrət) tapdalanıb, fəci bir surətdə öldürülən arvad, uşaq, qoca və cavan kəndlilərin vəziyyətini göstərən məqalələr və əkslər Azərbaycan xalqını çox dərindən düşündürüb və şüurlu bir surətdə ayağa qalxmağa dəvət edirdi. “Azərbaycan” və “Xavərnov” (yeni şərt) ruznamələrinin De ayının 21-dən (1323) başlayıb, 21 Azərə (1324) qədər nəşr olunan nömrələrini bir daha nəzərdən keçirtdikdə cinayətkarların kəndliyə etdikləri vəhşiyanə rəftarları göz önündə mücəssəm olaraq, onun fədai dəstələrinə qoşulmağa göstərdiyi rəğbət və iştiyaq (əlaqə) səbəbləri aşkara çıxar. Məxsusən “Azərbaycan” ruznaməsində dərc edilən Azərbaycan Demokrat Fiqsəninin xarici dövlətlər nümayəndəsinə yazdığı məktublar və ondan əlavə həmin ruznamə 56 və 59-cu nömrəsində jandarm cinayətlərinin canlı şahidi olan zəcrdidələrin (zülmgörmüşlərin) və ölənlərin əksləri kənldilərin Azərbaycan Demokrat Firqəsi şüraını qəbul edərək, jandarmların silahlarını alıb, onları kəndlərdən qovub, çıxarmaqda olduqlarını isbat etməkdədir. Biz dil məsələsi, Azəbaycanın bir xalq olaraq insanlıq və xalqların sadə, mədəni, haqq və ixtiyarata malik olması, irticaı dövlət quruluşunun ifşası, qanuni-əsası və Azərbaycan xalqının maarif, səhiyyə və sair ehtiyatları haqqında vaxtilə ciddi təbliğat aparıb, firqə təşkilatı və onun bütün kənd və şəhərlərdə kök salması yolunda xariqüladə (fövqüladə) bir surətdə fəaliyyət göstərmişdik. Lakin mənim əqidəmcə kəndlinin etimadını cəlb edib, onu mübarizə meydanına çəkib, onun fədakar cavanlarından təşkil etdiyimiz fədakar qüvvələrinin nehzətimizin genişlənməsi uğrunda əhəmiyyəti daha aydın idi. Bu işdə deyə bilərəm cinayətkarların bizə az köməyi olmamışdır. Dediyim kimi biz firqə təşkil olan gündən şüurlu və düşüncəli bir surətdə istədiklərimizi təmin etmək üçün möhkəm bir hərbi təşkilat yaratmaq yolunda çalışırdıq. Lakin təşkilatın əməli surətdə Yüklə 1,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|