Magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda
Yüklə 1,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“ Neft məhsullarının istehsalı sahəsində istehsalın ümumi dəyəri 2487,3 milyon manat olmaqla əvvəlki ilin yanvar-noyabr ayları ilə müqayisədə 9,6 faiz azalmışdır” [49.səh.-26]. Bu göstəricilər ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisə etsək xidmət sahəsində gəlirlərin 0,6% , əmtəə dövriyyəsi isə 2,3% artdığını demək olar. Ölkənin xarici ticarət dövriyyəsi 11330,3 milyon dollar təşkil edib ki bununda 51,1%-i və ya 5790,3miyo dolları ölkədən ixrac olunan, 48,9%-i və ya 5540 milyon manatı isə ölkəyə idxal olunmuş məhsullar təşkil edib. 2015-ci ilin eyni dövrünə nisbətən bu il ixrac 15,7%, idxal 7,1% azalıb.
48 Maliyyə Nazirliyinin verdiyi rəsmi məlumata əsasən sentyabr ayına qədər büdcəyə 10103,1 milyon manat vəsait daxil olub.Bu dövr ərzində ölkə büdcəsindən isə 10622,2 milyon manat xərclənmişdir və nəticədə 519,1 milyon manat büdcə kəsiri yaranmışdır ki, bu da ÜDM-un 1,2%-i qədərini təşkil etmişdir.
2016-cı ildə ilk doqquz ayın göstəricilərinə əsasən bank və bank olmayan kredit təşkilatlarında kredit portfeli ötən ilin kredit portfelindən 16,2% azalaraq 16839,7 milyon manat olmuşdur.Onuda qeyd etmək lazımdır ki,vaxtı keçmiş kredit ödənişləri bütün kredit portfelinin 9,5%-ini təşkil etmişdir ki bu da son dövrlər ölkədəki həmçinin dünyadakı iqtisadi proseslərlə əlaqədardır.
2016-cı ilin sentyabr ayının 1-ə olan göstəricilərə görə respublikada əhali tərəfindən banklara qoyulan əmanətlərin həcmi 7931,9 milyon manat olmuşdur.Eləcədə bu dövrdə milli valyutanın 1 ABŞ dollarına görə dəyəri xeyli aşağı düşmüşdür.Belə ki, 1 ABŞ dolları ilə nisbətdə milli valyutanın orta məzənnəsi 1,63 manata bərabərlik təşkil etmişdir. Bunlardan başqa bank sektorunun inkişafına mane olan amillərdən biri və ən birincisi bu sahədə yüksək risk dərəcəsinin olmasıdır.Kredit risklərinin artırılmasına səbəb olaraq biznes subyektlərinin likvidliyinin və öz biznes planlarındakı hesabların dəqiqlik göstəricilərinin aşağı olması eyni zamanda qanunvericlik səviyyəsində kredit verən şəxslərin(kreditorların) hüquqlarının zəif olmasını göstərmək olar.Bu gün ən böyük problemlərdən biri olan kreditlərin risk dərəcəsinin yüksək olmasıdır ki, bunun da çıxış yolu biznes subyektlərinin idarəetmə səviyyəsinin və səmərəlilik göstəricisinin artırılması ilə mümkün ola bilər.Bu zaman isə banklarda verilən kreditlərin faiz dərəcələri aşağı düşəcəkdir.Kredit fəaliyyətinin lazımı səviyyədə inkişaf etməməsinin səbəblərindən biri də bank öhədliklərində uzunmüddətli öhdəliklərin səviyyəsinin aşağı olmasıdır.Bu da öz növbəsində bankların uzunmüddətli kredit verməsinə mane olur.Ölkə əhalisinin gəlirlərinin artırılması və məşğulluq səviyyəsinin yüksəlməsi banklarda pul vəsaitlərinin artmasına səbəb olacaqdır ki, bunun vasitəsi ilə də uzunmüddətli kreditlər verilməsi təmin
49 olunacaqdır. Həmçinin ölkədə makroiqtisadi sabitlik təmin edilərək ölkəyə xaric investorların diqqət və maraqlarını təmin etmək, ölkəyə investisiya yatrımlarına şərait yaratmaq lazımdır.
Respublikamızın hazırkı iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırlıması üçün üç mərhələni göstərmək olar: -
“İqtisadi sabitləşmə” -
“Tərəqqi” -
“Geniş təkrar istehsal” İqtisadiyyatın göstərilən “iqtisadi sabitləşmə” mərhələsində ölkənin iqtisadi tənəzzülünü dayandımaq, inflyasiyanı və əhalinin həyat səviyyəsi ilə qiymət dəyişiklikləri arasında iqtisadi qanunauyğunluq yaratmaqla birinci mərhələni yerinə yetirmək lazımdır. “Tərəqqi” mərhəsinin əsas prinsipində sosial-iqtisadi göstəricilərin daim inkişaf etməsini təmin edən mexanizmlər sistemini yaratmaq lazımdır. Həmçinin ölkənin istehsal tempinin artırılması və ölkənin xarici bazara ixrac strukturunun daha da yaxşılaşdırılmasını həyata keçirmək lazımdır. İstehsal sahələrinin inkişaf etdirilməsi üçün intensiv metodlardan və həmçinin də ETT-nin naliyyətlərindən istifadə etmək,yeni isehsal qurğu və avadanlıqların təmin edilməsi və yeni prespektiv sahələrə köməklik göstərilməsi zəruri olan amillərdəndir. İqtisadiyyatın “geniş təkrar istehsalı” mərhələsində ölkənin bir sıra yeni sahələrinə və həmçinin sosial-mədəni sferanin inkişafı üçün yeni investisiya yatrımları etmək lazımdır. Respublikamızda ölkənin təlabatlarını ödəmək üçün kifayyət qədər resurslar vardır.Resursların düzgün istifadəsi istiqamətini müəyyən etmək üçün milli sərvətin uçotunun aparılması zəruridir. Onuda qeyd etmək yerinə düşər ki, son zamanlar əhalinin məşğuliyyət istiqamətləri içərisində dövlət sektorunun payı azalmaqdadır. Bilirik ki, ölkənin resursları arasında neft-qaz ehtiyyatı mühüm yer tutur. Respublikamıza cəlb olunan investisiya qoyuluşlarının böyük hissəsi də məhz neft-qaz sektorunun payına düşür. Ancaq bunuda yaddan çıxarmaq olmaz ki, neft-qaz 50 ehtiyyatları tükənən və bərpa olunmayan təbii ehtiyyatlardır. Ölkənin iqtisadiyyatında mühüm rol oynaması bu sahənin həmişə inkişaf etməsi demək deyil. Qeyd etdiyimiz kimi tükənən ehtiyyatlar olduqundan ölkə iqtisadiyyatını neft-qaz sektorundan aslılığını minimuma endirmək lazımdır.İqtisadiyyatımızın daha da inkişaf etməsi üçün bu sahələrdə yəni neft-qaz sektorundan əldə edilən gəlirləri ölkənin digər prespektivli sahəərinə ən əsası da istehsal,xidmət və sosial sahələrə yönləndirmək lazımdır.ÜDM-un həcmində qeyri-neft sektorun payını artırmaq lazımdır.İstehsalla məşğul olan fiziki və hüquqi şəxslərlə bağlı bir sıra islahatlar aparmaq lazımdır.2016-cı ilin ilk 9 ayı ilə otən ilin 9 ayı ilə müqayisəsi və ÜDM-un tərkibində neft və qaz hasilatının payı və onlar arasıdakı fərqin %-lə ifadəsi aşağıdakı kimidir.
Yüklə 1,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|