Magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda

Cədvəl 2.6

 

Ölkədə ayrı-ayrı illər üzrə səhmdar cəmiyyətləri üzrə intizam tədbirləri. 

Göstəricilər

 

201

3

 

2014

 

artma/azalma 

%-lə

 

2014   

yanvar 

ayı     

 

2015   

yanvar 

ayı

 

artma/azalma 

%-lə

 

  Daxil olan şikayətləin 

miqdarı

 

330

 

334

 

1,2%artım

 

26

 

33

 

26,9%artım

 

Səhmdar cəmiyyətlərin sayı 

(şikayət olunmuş)

 

457

 

490

 

7,2% artım

 

136

 

67

 

50,7% azalma

 

Cərimələrin 

miqdarı(manatla)

 

179

850

 

469550

 

161,1%artım

 

40500

 

22500

 

44,4% azalma

 

 

Mənbə:

  Azərbaycan  Respublikas

ı  DSK-nın  məlumatları  əsasında  müəllif  tərəfindən 

hazırlanmışdır.[49] 

Yuxarıdakı  cədvəldə  invstorlar  tərəfindən  daxil  olan  şikayət  və  cərimələrin 

miqdarı ayrı-ayrı illər üzrə müqayisəli təhlili və faizlə dəyişimi göstərilmişdir. 

Aparılmış  uzunmüddətli  təcrübələrdən  görünür  ki,respublikada  dövlət  və  kolxoz 

---

53 

fəaliyyətindəndə  səmərəli  sahə,  şəxsi  təssərrufat  hesabına  əhalinin  kənd  təssərrufatı 

məhsullarının  böyük  hissəsi,  60%-i  ödənilmişdir.  Ölkəyə  lazım  olan  məhsulların 

nəinki  idxalına  üstünlük  vermək,  əksinə  yerli  istehsal  hesabına  ödəmək  daha 

məqsədəuyğundur.  Respublikanın  yerləşdiyi  coğrafi  şərait  və  iqlim  mühiti  bir  çox 

sahələrin  inkişaf  etdirilməsi  üçün  olduqca  əlverişlidir.Burada  kənd  təsərruffatı 

məhsullarının  istehsalının  inkşaf  etdirilməsi  və  sahibkarların  bu  sahəyə  investisya 

yatırmalarına və  maraqlarını təmin etmək  məqsədi ilə bir sıra islahatlar və tədbirlər 

həyata keçirmək lazımdır.Yerlərdə sahibkarlara öz məhsullarının qorunması və xarici 

bazarlara  çıxarılması  üçün  həm  soyuducu  anbarlarının  tikilməsi,  həmdə  xarici 

ticarətdə  gömrük  rüsmlarının  azaldılması  kimi  tədbirləri  həyata  keçirmək 

lazımdır.Bunun  vasitəsi  ilə  ölkəyə  yeni  maliyyələr  daxil  olacaq  ki  bunun  sayəsində 

ölkədə  inflyasiya  səviyyəsinin  azaldılması  və  maliyyə  ehtiyyatlarının  artırılmasına 

gətirib çıxaracaq ki, bu da öz növbəsində iqtisadiyyatın inkişafına təkan verəcəkdir. 

Ümumiyyətlə  bazar  iqtisadiyyatı  kapitalist  münasibətlərinin  yaranmasından 

sonra  meydana  gəlməyə  başlamışdır.Bazar  iqtisadiyyatından  əvvəl  isə  natural  və 

əmtəə  təsərrufatı  mövcud  idi.Sonralar  isə  kapitalizm  münasibətlərinin  daha  geniş 

əlaqəli  inkişaf  etməsi  bazar  iqtisadiyyatının  da  inkişaf  etməsinə  təkan  verdi.Bazar 

iqtisadiyyatını  zəruri  edən  səbəblər  vadır.Bu  səbəblərə  geniş  əhatəyə  malik  əmtəə 

təssərrufatının mövcudluğu, inkişaf etmiş ictimai  əmək bölgüsü, yüksək dinamikliyə 

malik  tələb-təklif  elastikliyi  və  s.  amilləri  misal  göstərmək  olar.Qeyd  etdiyimiz 

amillər bazarın genetik əsasları adlandırılır.Bazar iqtisadiyyatının ayrılmaz bir hissəsi 

də 

sahibkarlıq  fəaliyyətidi.Sahibkarlıq  fəaliyyəti  biznen  infrastrukturunun 

hərəkətverici  və  inkişaf  etdirici  sahələrindən  biridir.Bazar  iqtisadiyyatının  ən  əsas 

prinsiplərinə  iqtisadi  demokratikləşmə,iqtisadi  azadlıq  və  liberallaşma  aid 

edilir.İqtisadi  azadlığın    prinsipcə  mahiyyəti  sahibkarın  şəxsi  fikrindən  aslı  olaraq 

istədiyi növ əmtəə istehsal etməsidir. 

Bazar  iqtisadiyyatı  müxtəlif  ölkələrdə  müxtəlif  vaxtlarda  meydana  gəlmişdir 

ki,  bu  da  dövlət  siyasətindən,  əhalinin  yaşam  tərzindən,mövcud  mülkiyyət 

formalarından  və  s.-dan  aslıdır.Bazar  iqtisadiyyatı  ölkələrində  sahibkarlıq 

---

54 

fəaliyyətinin  inkişafı  və  yeni  sahibkarların  meydana  çıxması  üçün  hər  cür  şərait 

yaradılmalıdır. 

Azərbaycanda bazar iqtisadiyyatının həyata keçrilməsində maneçilik törədən eyni 

zamanda  sahibkarlığın  inkişafına  mane  olan  bir  sıra  problemlər  var.Bu  problemlərə 

misal  olaraq:  bazarda  və  yerlərdə  inhisarçılıq  və  monapoliyanın  olması,iqtisadi 

azadlığın  nisbətən  kövrək  olması,ölkədən  çıxarılan  və  ölkəyə  gətirilən  məhsullarda 

müəyyən  məhdudiyyətlərin  olması  və  eyni  zamanda  azad  xarici  ticarətdə  olan 

problemləri  göstərə  bilərik.Müstəqillik  əldə  etdikdən  sonra  özəl  sektorun  inkişafına 

dəstəyin  göstərilməsi  istiqamətində  aparılan  islahatlar,  yeni  yaranan  və  mövcud 

sahibkarların  öz  iqtisadi  fəaliyyətlərini  inkişaf  etdirmələri  üçün  güzəştli  kreditlərin 

verilməsi və “vahid pəncərə” siyasətinin yeridilməsi nəticəsində ölkə iqtisadiyyatının 

reytinqində irəliləməsinə və adı çəkilən mənfi halların aradan qaldırılmasında böyük 

rol oynamışdır. 

Müasir  dövürdə  biznes  mühitinin  inkişafına  mənfi  təsir  edən  amilləri 

ümumiləşdirsək aşağıdakı nəticələri əldə edə bilərik. 

-

 

Ölkənin  vergi  sistemində  islahatların  aparılması.Belə  ki,  investordan  alınan 

vergi  investorun  əldə  etdiyi  gəlirə  görə  deyil  dövriyyəsinə  görə  alınır.Bu  zaman 

investor  zərər  etsə  belə  vergini  ödəmək  məcburiyyətində  qalır.Bu  da  investorların 

iflasa uğramasına səbəb ola bilər. 

-

 

Bəzi  sahələrdə  monopoliyaların  olması.Bu  iqtisadiyyatda  rəqabət  dərəcəsini 

aşağı salaraq ölkə iqtisadiyatının inkişafını ləngidir. 

-

 

Gömrük  tarifləri  yerli  və  ya  daxili  bazarı  qorumaq  əvəzinə  bəzi  süni 

maneələrin yaranmasına səbəb olur. 

Biznes  mühitinin  inkişaf  etdirilməsi  üçün  bir  neçə  sahədə  islahatlar 

aparılmalıdır. 



 

Ölkədə  istehsalı  olmayan  və  ölkəyə  satılmaq  üçün  gətrilən  hər  hansi  bir 

məhsuldan gömrük rüsumu ləvğ edilsin. 



 

Monopoliyalı  sahələr  dövlət  tərəfindən  nəzarətdə  saxlanılsın.Ölkədə  ən  əsas 

sahələrin monopoliyası dövlət sərəncamında olmalıdır.Yerli bazarda rəqabət yaradıb 

---

55 

istehsal potensialını artırmaq lazımdır. 



 

Real  investisiya  layihələrinin  dövlət  tərəfindən  çox  aşağı  faiz  tətbiq  etməklə 

maliyyə vəsaitləri ilə təmin edilsin. 



 

Xarici 

bazara 

məhsul 

istehsl 

edən 

iri 

firmalara 

dövlət 

yardımının(reklamın,tanıtımın həyata keçrilməsi) təşkil edilməsi.