Magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda
Azərbaycanın ölkələr üzrə ticarət dövriyyəsi
Yüklə 1,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Azərbaycanın ölkələr üzrə ticarət dövriyyəsi.
Ölkələr üzrə ticarət dövriyyəsi (milyon ABŞ dolları ilə)
İdxal payı İxrac payı
Rusiya
1235
303,7
Türkiyə
954,5
872,5
Çin
562,4
616,9
Almaniya
324,8
513,4
Fransa
126,8
430,3
İtaliya
273,3
1305,9
Birləşmiş krallıq
429,8
-
İsrail
- 457,8
Mənbə: Azərbaycan Respublikas ı DSK-nın məlumatları əsasında müəllif tərəfindən hazırlanmışdır.[49] Bütün bunlarla yanaşı istehlak bazarının inkişafı üçün dövlət tərəfindən həyata keçirilməsi vacib olan amil tənzimləmə əsasında tələb və təklifin qarşılıqlı müvazinətinin təmin edilməsindən ibarətdir.İstehlak malları istehsal edən müəssisə və ya firmaların inkişafinda yaranmış olan problemlərin həllində dövlət dəstəyinin həyata keçirilməsi bu sahənin inkişafının dayanıqlı iqtisadi mühitin formalaşmasının daha optimal səviyyəyə çatmasına imkan verəcəkdir. Ölkəmizdə istehlak bazarının inkişafına mane olan problemlər bunlardır:
İstehlak malları istehsalı ilə bağlı təminat əsasən idxal əsasında təmin edilir.
İstehlakçıların istehlak səbətinə ayırdıqları vəsaitlə müqayisədə istehlak mallarının qiymətlərinin yüksək olması
dözümlülüyünün aşağı səviyyədə olması
İstehlak məhsulları istehsal edən müəssisə və ya təşkilatların investisiya təminatı xarici ölkələrdən götürülmüş kreditlərin təşkil etməsi
Ölkədə yaşayan insanların sosial təminatının, maddi rifah hallarının 70 yaxşılaşdırılması üçün dövlət istehlak bazarında tələb və təklif elastikliyini nizama salmalıdır.Dolayısı yolla bazarda məhsul bolluğunu təmin etməlidir.Dövlətin tənzimlənməsinə istiqamət olaraq demək olar ki:
əhalinin gəlirlilik səviyyəsinin artırılması
Dövlət nəzarətindən yayınaraq süni şəkildə əlaqəsiz qiymət yüksəldilməsi hallarının aradan qaldırılması
istehlak normasının qaldırılmasını təmin etmək
Ölkədəki istehsalçı müəssisələrin xaricdən gətirilən məhsullara qarşı müdafiəsinin təşkili
müəyyən köməkliklərin göstərilməsi
Ölkənin investisiya sahəsində müəyyən islahatlar aparmalı, mühüm əhməmiyyət kəsb edən sahələrə dövlət tərəfindən maliyyələşdirmənin təmin edilməsi. Bu tənzimləmə istiqamətləri üzrə müəyyən izahlar verək: K/T-ı məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan əhalinin gəlirlərini artırmaq məqsədi ilə onların istehsal etdiyi və ya yetişdirdiyi məhsulların bazara çıxarılma imkanlarının və şəraitinin yaradılmalıdır. Bu o deməkdir ki, bölgələrdə fermerlərin və ya investorların istehsal etdikləri məhsulları ya bazara çıxarıb məhsullarını nümayiş etdirə bilmir, ya da onların istehsal etdikləri məhsula bazarda maya dəyərindən aşağı qiymət qoyulur ki, bu da onun əmək fəaliyyətinin qiymətləndirilməməsi deməkdir. Təklifimiz odur ki, dövlət bu tip halların qarşısının alınması və onların daha da ruhlandırılması üçün həmin məhsulları özü yüksək qiymətə alaraq istehsal etsin. Bu halda həm yerli istehsalı həm də istehlak bazarını lazımı məhsulla təmin etmək olar.
Qiymət artımı məsələsində iki hal mövcuddur: birincisi ya məhsula çəkilən istehsal xərcləri artıb ki buda istər-istəməz məhsulun qiymətinin artmasına səbəb olacaqdır. Həmin istehsal xərclərinə xammalın bahalaşması, kommunal xərclərin artması, vergi dərəcələrinin artması və s. aid edilir.İkincisi isə ondan ibarətdir ki,
71 ölkəmizdə bir sıra sahələrdə inhisarçılıq fəaliyyəti mövcuddur. Ölkə üzrə bir müəssisənin hər hansi bir məhsul üzərində ixtisaslaşması həmin müəssisə rəhbərliyinin təlabata uyğun qiymət artımı edəcəyi və daha çox gəlir əldə etmək istəməsi məlum məsələdir. Belə ki, təklif edirik ki, bu halların qarşısının alınması üçün dövlət inhisar müəssisələrə tam nəzarət etməli, süni şəkildə qiymət artımına imkan verməməlidir.
Əhalinin adambaşına olan gəlirlərinin artırılması istiqamətində təcili işlər görmək lazımdır.İnsanların əmək haqqlarının artım sürəti istehlak xərclərinin artım sürətindən geri qalır.Bu iki iqtisadi kateqoriya arasında tarazlığın təmin edilməsi əhəmiyyətli iqtisadi ünsürlərdən biridir. Ölkəmizdə yerli istehsal müəssisələrinin rəqabətə davamlı olmasını təmin etməkdə şəraitin yaradılması vacib bir haldır.Belə ki yerli istehsalla məşğul olan müəssisələrin bazara təklif etdiyi əmtəələrin qiyməti xaricdən idxal olunan məhsulların qiymətlərindən yüksək olur.Dövlət bu tip məsələləri tənzimləməli, gömrük rüsmlarında və əmtəə bazarında müəyyən islahatlar aparmalıdır. Ölkədə bir çox mühüm müəssisələr var ki, hansı ki onlar istehlak məhsulları istehsalında vacib rol oynayırlar.Bu tip müəssisələrin bəzilərində köhnə texnalogiya və avadanlıqlar olduğundan istehsal gücü bir o qədər də intensivləşmir.Həmin müəssisələrə yeni standartlara uyğun avadanlıqların dövlət tərəfindən münasib kredit üsulları ilə verilməsi istehsalın inkişaf etməsinə böyük köməklik edə bilər. Məlumdur ki, bir çox istehsal və istismar müəssisələrində əsas maliyyə yatırımları xarici dövlətlərin investorları tərəfindən edilir.Bu isə xərclərin çoxalması, eyni zamanda məhsul qiymətinin artmasına səbəb olur ki bununda təsiri isə maliyyə bazarının inkişafına mane olur.Dövlət bu tip mühüm müəssisə və obyektlərin investisiyalaşmasında müəyyən islahatlar etməlidir. Nəticədə maliyyə bazarında yaranmış böhranlı vəziyyətin aradan qaldırılmasında mühüm addım atmış olar.
Yüklə 1,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|