Magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda
Yüklə 1,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
78 NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR “Biznesin maliyyə-kredit infrastrukturunun inkişafı” mövzusunda hazırlanan dissertasiya işində maliyyə bazarının təhlili, onun inkişafına təsir göstərən müsbət və mənfi halların müəyyən edilməsi və təhlili nəticəsində aşağıda göstərilmiş nəticə və təklifləri qeyd etmək olar: 1. Ölkədə maliyyə bazarının inkişaf etdirilməsi istiqamətində bir neçə tədbirlər və islahatlar həyata keçirilmişdir. Bu tədbirlərə misal olaraq maliyyə bazarının əsas tərkib hissəsi olan qiymətli kağızlar bazarının normativ-hüquqi bazasının formalaşdırılmasını misal göstərmək olar. Qiymətli kağızlar bazarına dövlət nəzarətinin gücləndirilməsinə və bu sahənin inkişaf etdirilməsinə dövlət diqqəti artırılmalıdır. 2. Dövlət tərəfindən qiymətli kağızların, səhmlərin və isteqrazların buraxılmasının sürətinin artırılması, fond bazarının inkişaf xüsusiyyətləri üzrə qərb iqtisadiyatına inteqrasiya edilməsi təşkil edilməlidir. 3. Respublikanın ticarət dövriyyəsinin əsasını neft-qaz ehtiyyatlarının ixracı təşkil edir.Ölkənin maliyyə ehtiyyatlarının formalaşmasında əsas payı bu sahədən əldə edilən gəlirlər təşkil edir. Dünya bazarındakı mövqeyindən aslı olmayaraq ölkə iqtisadiyyatının tükənən və eyni zamanda bərpa olunmayan ehtiyyatlar üzərində qurulması məqsədəuyğun deyildir.Təklif edirik ki, ölkənin xarici ticarət əlaqələrinin obyekti kimi neft və qaz ehtiyyatları ilə yanaşı qeyri-neft sektorunun ticarət dövriyyəsində payının artırılmasına şərait yaradılsın. 4. Kredit bazarının iştirakçıları olan bankların inkişaf etməsinə mane olan amillər əsasən girovlar və faiz dərəcələrinin yüksək olmasıdır. Bu zaman istənilən bir biznes fəaliyyəti ilə məşğul olan sahibkar çatışmayan maliyyə ehtiyyatı üçün banklara müraciət etdikdə qeyd edilən amillər onların kredit vasitəsi ilə maliyyələşməsinə mane olur.Kredit risklərinin artırılmasına səbəb kredit götürən tərəfin aşağı dəqiqlikli məlumatlarının mövcudluğu və zəif korporativ idarəetmənin olması çıxış edir. Həmçinin kreditorların dövlət tərəfindən hüquqi müdafiəsi zəif olduğundan bu risk dərəcələri bir qədərdə artmış olur. Ölkədə
79 kreditlərin verilməsi ilə bağlı ətraflı məlumatlar toplayan qrumlar(kredit büroları) yaradılmalıdır ki, gələcəkdəki riskli halların vaxtında qarşısını almaq mümkün olsun. Həmçinin fikrimizcə Respublikamızda qərb təcrübələrindən istifadə edərək Korporativ İdarəetmə İnistitutlarının yaradılması ilə ölkədə sahibkarlıq fəaliyyətinin və korporasiyaların inkişafında əsaslı irəliləyişlər əldə ediləcəkdir. 5. Ölkədə bank sferasının inkişaf etdirilməsi və onların maliyyə bazarında rolunu artırmaq üçün mühüm addımlar atılır.Bu addımlara bank aktivlərininn dəyərlərinin artırılmasını aid misal çəkmək olar.Banklarda əhalinin yerləşdirmiş olduğu depozitlərin sığortalanması sistemində bir sıra təkmilləşdirmələrin reallaşdırılması bu sahənin inkişafı üçün mühüm məsələdir. 6. Ölkədə sahibkarların maliyyələşdirilməsi üçün böyük rolu olan investisiya banklarının yaradılması zərurudir.İEÖ-in əksəriyyətində bu tip bankların olması həmin ölkələrin sahibkarlığının inkişafına müsbət tövhə verir. 7. İnkişaf etmiş ölkələrin iqtisadiyyatına nəzər salsaq orada ölkəyə investorların fəaliyyət göstərə biləcəkləri şərait, yəni “sənaye meydançalarının” yaradıldığını və müsbət nəticə verdiyini görərik.Respublikamızda bu tip şəraitlərin yaradılması və nəticədə ölkəyə investisiya axınının təmin edilməsi maliyyə bazarının inkişafı üçün atılması lazım olan addımlardandır. 8. Ölkənin xarici ölkələrdən aslılıq səviyyəsinin azaldılması üçün prespektiv sahələrin maliyyələşməsinə dövlət yardımı edilməlidir. Belə ki, kənd təsərrufatı üzrə çoxlu məhsullar yetişdirilməsi üçün əlverişli şəraitin olduğu halda bir sıra vacib məhsulları hələ də xarici ölkələrdən idxal edirik.Yerlərdə sahibkarların üzləşdikləri problemləri həll etməklə bu sahənin inkişafını stimullaşdırmaq lazımdır.Təklif edirik ki, dövlət sahibkarlara ölkə üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən kənd təsərrufatı məhsullarının yetişdirilməsi istiqamətində göstərişlər verərək, məhsul yığımında isə onlardan məhsulu məhz dövlət özü yüksək qiymətə alsın. Belə olan halda həm ölkənin xarici bazardan aslılıq dərəcəsi azalar həm də bölgələrdə bu sahəyə maraq və diqqət artmış olar.Həmçinin ölkənin bölgələrdəki məşğulluq problemi müəyyən qədər aradan qaldırılar. 80 9. Ölkənin ÜDM-da neft sektorunun payının azaldılması eyni zamanda qeyri-neft sektorunun payının gücləndirilməsi istiqamətində tədbirlər görülməlidir. Mənfəət və ümumi vergi güzəştlərinin tətbiq edilməsi bu tədbirlərə misal ola bilər.Bu zaman istehsal olunan məhsulların qiymətləri də aşağı olar ki, buda ölkənin istehlak bazarına müsbət təsir edəcəkdir. Əhalinin maddi rifah halı yaxşılaşacaqdır. 10. Gömrük sferasında islahatların aparılması vacib bir amildir. Belə ki, ölkəyə hər hansı bir məhsul istehsalı üçün gətirilən maşın, texnika və texnologiya və s. istehsal vasitələrindən gömrük rüsumları ləğv edilməsi yerli istehsalın artırılmasına geniş mənada köməklik göstərə bilər. Həmçinin ölkədə yerli istehsal məhsulları xaricdən idxal olunan məhsullara qarşı müdafiə olunmalıdır.Bu istiqamətdə isə bazarın tənzim olunması məsələsi yenidən gözdən keçirilməlidir. 11. Düzgün pul-kredit siyasətinin tətbiqi nəticəsində ölkədə inflyasiyanın yüksəlməsinin qarşısını almaq lazımdır. İnflyasiyanın qoyulan hədd səviyyəsindən qaxmaması üçün ölkənin hər ayına uyğun eyni bərabər səviyyədə büdcə xərcləri təmin edilməli,başqa sözlə desək dövriyəyə xərclərə uyğun həcmdə pul ehtiyatları buraxılmalıdır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ölkəmizin maliyyə bazarındakı və kredit sektorundakı geriliyinin səbəblərindən biri də informasiya təminatının aşağı səviyyədə olmasıdır.Bu geriliyin aradan qaldırılması və mövcud bazar infrastukturunun optimallaşdırılması ölkə iqtisadiyyatının canlanmasında müsbət rol oynayacaqdır. Xarici inkişaf etmiş ölkələrin sınaqdan keçirilmiş maliyyə siyasətinin tətbiqi ilə ölkənin maliyyə bazarının dayanıqlı inkişafını təmin etmək lazımdır.Banklarda sahibkarlara uzunmüddətli kreditlərin müxtəlif güzəştlərlə verilməsinə dövlət nəzarətinin artırılması, kredit bazarının tənzimlənməsi və kreditlərin verilməsi və ödənilməsində qeyri-müəyyənlik hallarının aradan qaldırılması kredit sektorunun inkişaf etməsinə səbəb olacaqdır.
|