Magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda
Yüklə 1,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
72 3.3. Biznesin inkişafının sosial nəticələri və prespektiv istiqamətləri
Sağlam biznes mühiti cəmiyyətin sosial təminatının qarantilənməsinin ən başlıca aspektlərindən biridir.Dünya ölkələri təcrübəsinin araşdırılması və tədqiqi nəticəsində belə nəticəyə gəlmək olar ki, iqtisadi dayanıqlılığın, əhalinin sosial təminatının yaxşılaşdırılmasının, iqtisadi-sosial inkişafın təmin edilməsinin və ölkələrarası əlaqələrinin inkişafına nail olunmasının ən başlıca əsasını ölkədə biznes mühitinin yaxşılaşdırılması və yaradılması təşkil edir. Bütün dünya ölkələrinin əsas məqsədlərində əhalinin yaşayış səviyyəsinin yəni, maddi rifah halının yaxşılaşdırılması və ölkənin iqtisadi gücünün artması durur. Bütün bunlara isə sağlam biznes mühiti yaratmaq vasitəsi ilə nail olmaq olar. Sağlam biznes mühiti çox geniş bir iqtisadi kateqoriyadır.Onun təmin edilməsi isə eyni dərəcədə çətin bir işdir.Sağlam biznes mühitinin qısa açılışı haqqında deyə bilərik ki, ölkədə hər hansı uzunmüddətli prespektivli sahələrin müəyyən edilməsi, onların dövlət tərəfindən investisiyalaşması, məhsulların xarici bazarlara çıxarılması və dövlət hesabına reklam olunmasının təmin edilməsi, müxtəlif növ vergi və digər güzəştlərin həyata keçirilməsi, monopoliyaların qarşısının alınması, bazarın tənzimlənməsinə dövlət nəzarətinin olması, bəzi yolverilməz halların qarşısının alınması, digər xarici ölkələrin investorlarının investisiya yatırımları etmələrinə şəraitin yaradılmasının təmin edilməsi və digər sahələrin təmin edilməsi aid edilir.Bundan əlavə biznesin inkişafına bir sıra makroiqtisadi amillərdə təsir göstərir ki, bu amillərdə xarici və daxili amillər olaraq iki hissəyə ayrılır. Daxili amillərə misal olaraq:
Ölkədəki işsizliyin səviyyəsi və inflyasiya mühitinin hazırkı vəziyyəti
Vergilərin və ya vergitutma dərəclərinin sərt olub olmaması Biznesin inkişafına təsir edən xarici makroiqtisadi amillərə isə;
Valyuta məzənnələri və milli valyutanın xarici valyutalara nisbətən dayanıqlılıq səviyyəsi
73
Ölkənin xarici tədiyyə balansının vəziyyəti Biznesin inkişafının təmin edilməsində ən başlıca yeri elmi texniki tərəqqinin naliyyətləri tutur. Müasir dövürdə biznesin səmərəlilik göstəricilərinin artmasında bilavasitə rolu olan ETT rəqabətli mühit şəraitində yeni texnalogiyaların və avadanlıqların yaranması ilə öz müsbət təsirinin biznes mühitinə göstərir. ETT-i köklü dəyişikliklər, ara formaların yaradılması və yeni təkmilləşmələrin nəticəsində biznesə bir neçə istiqamətlər üzrə təsir edir:
Məhsulların səmərəlilik göstəricilərinin və rəqabətqabiliyyətlilik dərəcəsinin artırılması
Yeni biznes fəaliyyəti sahələrinin genişləndirilməsi Yeni avadanlıq, maşın və texnologiyaların tətbiqi nəticəsində istehsalın artmasına nail olunursa bu ETT-nin sayəsində baş vermiş irəliləyişlərdəndir.Məhz ETT-nin vasitəsi ilə intensiv üsulla məhsul istehsal etməklə məhsuldarlığı əsaslı dərəcədə artırmaq və iqtisadi səmərəliliyə nail olmaq mümkündür. Azərbaycan iqtisadi və coğrafi mövqe cəhətdən çox əlverişli bir mövqedə yerləşir. Hələ qədim zamanlardan Avropa-Asiya ticarət yollarının ölkə ərazisindən keçməsi ölkənin iqtsadi mövqeyini daha da əlverişli etmişdir. Ölkədə istehsalın gücləndirilməsi və yeni prespektiv sahələrin tapılması və həmin sahələrə yatırımların edilməsi ilə iqtisadi səmərəlilik göstəricilərini yaxşılaşdırmaq olar. 2016-cı ildə ölkədə prespektivli sahələrə kredit qoyuluşunun həcmi 15820 milyon manat olmuşdur ki, bu da ötən ilki göstəricidən xeyli az kredit qoyuluşu deməkdir. Tikinti sektoruna qoyulan investisiyalar və əldə edilən gəlirlərdə xeyli dərəcədə azalmışdır ki bunun da nəticəsində ÜDM-un həcmində azalma müşahidə edilmişdir. Maliyyə bazarında milli valyutanın sabitliyini təmin etmək üçün Mərkəzi Bank bir sıra tədbirlər reallaşdırsa da son illərdə bu öz bəhrəsini vermir.Milli valyuta olan manatın alıcılıq qabiliyyətinin aşağı düşməsi bir sıra problemlərə gətirib çıxarmışdır.Valyutanın dəyişən məzənnəsi xarici investorların yatırım etmələrinə və ölkəyə sərmayə axının daxil olmasına mane olur. Odur ki, fikrimizcə ölkənin milli valyuta sabitliyinin yaradılmasının ilk variantı 74 ÜDM-də neft və qaz istismarının həcminin azaldılması və istehsal müəssisələrinin istehsal gücünün artırılmasıdır. Ölkənin ixrac payının böyük hissəsinin heft ixracından ibarət olduğuna görə dünya bazarında neftin qiymətindəki cüzi dəyişikliklər ölkənin maliyyə sisteminə böyük təsirlərlə iz qoyur. Buna görə də, neft və qazdan əldə edilən gəlirlərlə yeni sahələrə yönəlməli və istehsal payı artırılmalıdır. Ölkənin biznes sektorunun inkişaf etməsi həm dövlət üçün həm də cəmiyyət üçün daha səmərəlidir. Adambaşına düşən gəlirlər artırılmalıdır. Biznesin inkişaf etdirilməsi ölkədə bir neçə problemin həllini asanlaşdırır. Beləki yeni biznes sahələrinin yaranması və inkişafı ölkədə işsizlik, istehlak məhsullarına təlabat, əhalinin adambaşına düşən gəlir normaların yüksəldilməsi və s.də problemli stuasiyaların həllində böyük köməklik göstərəcəkdir. Ölkənin real bazar sektorunun inkişafının tənzim edilməsi, bir sıra iqtisadi-sosial islahatların həyata keçirilməsi yerinə yetrilməsi mühüm olan bir prosesdir. Ölkədəki maliyyə bazarının inkişafına mənfi təsir edəh hallar aradan qaldırılmalı iqtisadiyyatın davamlı inkişafının təmin edilməsi, ölkənin makroiqtisadi göstəriclər cədvəlindəki göstəricilərin real olaraq analiz olunması istiqamətində addımların atılması labüd bir məsələdir.Son illərdə həyata keçirilən islahatların məntiqi sonluğu olaraq ölkənin kiçik biznes və ya kiçik sahibkarlıqla məşğul olanların sayı xeyli artmışdır. Bu da iqtisadi dayanıqlı inkişafa yol açan bir prosesdir.Ölkə əhalisinin gəlirlərinin artmasını da ölkənin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına misal kimi göstərmək olar.Ümumiyyətlə 2016-cı ildə əhalini gəlirlərinin və eyni zamanda sərəncamda qalan gəlirlərinin həcminin 2015-ci ildəki göstəriciləri ilə nisbətindən məlum olur ki, 2016-cı ildə əsasən əhalinin gəlirlilik səviyyəsi artmışdır.Bunu aşağıdakı cədvəldən qeyd edilmiş müqayisəli təhlildə də aydın şəkildə görmək mümkündür. Ölkədə biznes mühitinin inkişaf etməsi ən əsas olaraq ölkənin sosial təbəqəsinin işsizlik probleminin aradan qaldırılmasına gətirib çıxarır. 2016-cı ilin göstəricilərinə əsasən ölkə üzrə iqtisadi məşğul əhalinin sayı 4733700 nəfər olmuşdur ki, halbuki iqtisadi fəal əhalinin sayı 5006800 nəfər olub. Hazırki vəziyyəti təhlil 75 etdikdə ölkə iqtisadiyyatının hərəkətverici qüvəssi olan əhalinin işsizlik səviyyəsi kifayət qədər böyükdür. Bunun da sosial nəticəsi olaraq adambaşına düşən gəlirlərin miqdarı aşağı düşmüşdür. Bu da ölkə əhalisinin yoxsullaşma dərəcəsinin artmasına səbəb olur. Dünyanın İEÖ-də işsizlik problemin həll olunması istiqamətində görülən işlərin praktik olaraq ölkə iqtisadiyyatında təcrübə etmək onların müsbət cəhətlərindən maksmum yararlanmaq lazımdır.
Yüklə 1,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|