Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

xa r bi r Millat va э^ш^ o'zini real Mavjud sub'eKt, Muayyan Moddiy va Ma'naviy 
Ь
ОУ
П
К
^ rini ifodatavchi эtniк bi rliк, til, u r^da^a r, an'anala r, кad riyatla rga мansubligini, Manfaatla r 
va эxtiyojla r uMuMiyligini tushunib etishga Milliy o'zliкni anglash, 
- deb ataladi. Milliy o'zliKni anglash 
Millat bi rligining MustaxKaMligini, Millat Manfaatla rining, shaxs, MaxalliychiliK Manfaatla ridan 
ustun tu rishini anglash da rajasi bilan bogliKdi r.
 
Milliy o'zliKni anglash real xayotda Millat sha'ni, Kad r-KiMMati, ob ru^'tibo ri poyMol эtilganda 
yoKi Millatning Manfatla riga nisbatan iKKinchi bi r toMondan zu ravonliK xa raKatla ri boshlanib 
Ketgan xolatla rda yanada Kuchli va yaKKol naMoyon buladi. Bunday xolatda, Millatning ba rcha 
vaKilla ri Kaysi lavoziMda xizMat Kilishi, Kaysi da rajada boy yoKi KaMbagal bulishidan Kat'iy naza r 
o'za ro bi rlashib Ketadila r va Millatning Manfaatla rini xiMoya Kiladila r.

---

Milliy o'zliKni anglash Millatning til, u rf-odatla r, an'anala r, Kad riyatla r, xudud yagonaligi, 
Ma'naviyatdagi o'ziga xosligidan №о rat belgila ri каЫ Millatning мustaкil belgisi xisoblanadi. 
Milliy 
o'zliKni anglash Millatning MustaKil belgisi экanligi - Milliy Manfaatla r, эxtiyojla r uMuMiyligini 
xiMoya Kilish va Milliy ta raKKiyotga э rishish va uning jaxon ta raKKiyotidagi u rnini MustaxKaMlash za 
ru riyatini anglash bilan belgilanadi.
Milliy o'zliKni anglash oMilining Kud rati Kuyidagi sha roitla rda Kup roK naMoyon buladi:
Bi rinchidan, aga r Milliy o'zliKni anglash rivojlangan bulsa, yo'qo rida Kayd эtganiмizdeк, 
Millatning Manfaatla riga, ayniKsa sha'ni, Kad r KiMMati, ob ru^'tibo ri, gu ru ri poyMol эtilishiga Ka 
ratilgan xa raKatla r yo'zaga Kelgan sha roitla rda, Millatning ba rcha vaKilla ri bi rlashib Ketadila r, 
xatto Millatning ichida o'za ro Muxolafatda bulgan toMonla r xaM Millatning sha'ni, gu ru ri, ob 
ru^'tibo rini xiMoya Kilish Manfaati yulida bi rlashadila r.
IKKinchidan, Milliy o'zliKni anglash ruxiy, xis-xayajon, эxti ros oMilidi r. MazKu r xolat tashKa 
ridan Ka raganda sezilMaydi. Uni Millatning xatti-xa raKatla rida, intilishla rida va MaKsadla rini 
aMalga oshi rishla ridagi saloxiyati o rKali bilib olish MuMKin buladi.
Ruxiy xis-xayajon va эxti rosla rning «po rtlashi» Millatning xa raKte ri, xususiyatla ri, Milliy 
goyala rni ya ratuvchi, uning ta raKKiyotida oldingi safda tu ruvchi ziyolila rning saloxiyatiga bogliK.
Uchinchidan, Milliy o'zliKni anglash oMili faKat Milliy Manfaatla rni xiMoya Kilish bilan 
cheKlanMaydi, balKi Milliy ta raKKiyot ja rayonida, uning oldida yo'zaga Keladigan ichKi MuaMMola rni 
xal Kilish xaMda Millatni bi rlashti ruvchi va xa raKatga Kelti ruvchi vazifani xaM baja radi. Bu 
MuaMMola r MaMlaKatda iKtisodiy, ijtiMoiy-siyosiy, Madaniy-Ma' rifiy soxala rda sodi r bulishi 
MuMKin.
Tu rtinchidan, Milliy o'zliKni anglash Millatning MuxiM belgisi sifatida, faKat uning Manfaatla 
rini ifodalab yoKi xiMoya Kilish bilan cheKlanMaydi, balKi shula r bilan bi rga uning abadiyligini 
ta'Minlab tu ruvchi MustaxKaM 
KU
rgon xaMdi r.
Siyosiy Ma'naviyati, Milliy ongi rivojlangan, Milliy jixatdan o'zini o'zi anglab etgan xalq, Millat 
MustaKilliKning buyo'q Kuchiga aylanadi. Millatning, xalqning Kuch Kud rati uning soni bilan 
ulchanMaydi, balKi siyosiy etuKligi, Milliy ongning usganligi, Milliy gu ru ri, Milliy xissiyoti, Milliy 
tuyguning Kay da rajadaligi, o'z-o'zini anglab etganligi, Milliy uyushganligi bilan belgilanadi. Bunga 
yana BoltiKbuyi respubliKala ri va boshKala rni Misol Kilib 
KU
rsatsa buladi. SHunday Kilib, Milliy o'zliKni 
anglash Millatning эng MuxiM belgisi, uning rivojlanishi va Kelajagini ta'Minlovchi
OMili xisOblanadi. MustaKilliKni Kulga Ki ritish o'zbeK xalqi xayotida Milliy o'zliKni anglash yulidagi 
buyo'q inKilOb xisOblanadi. CHunKi chO rizM tOMOnidan bu ulKaning bOsib Olinishi OKibatida Tu 
rKistOn xalqla rining Ma'naviyati, Ma' rifatiga etKazilgan Katta za ra rla r va ROssiyada aMalga Oshi 
rilgan OKtyab 
ГЬ
tunta rishidan Keyin u rnatilgan SHu rOla r xuKuMati tOMOnidan davOM эtti rilgan zu 
ravOnliK siyosati xalqiMizning gu ru rini pOyMOl эtishga, uning jaxOn цivilizaцiyasida tutgan u rniga 
salbiy ta'si r 
KU
rsatgan эdi. SHu rOla r dav rida o'zbeK Millati nOMi faKat sObiK SSS R xujjatla rida Kayd 
эtilsada, u xalqa rO xayotda MustaKil sub'eKt sifatida tan OlinMay Kelingan эdi.
MustaKilliK uchun 
KU
rash, ga rchand chO rizMning MustaMlaKachiliK siyosati dav ridan 
bOshlangan bulsa xaM, u SHu rOla r to'zuMi dav rida yanada KesKin tus Oldi. A
MMO
o'zbeK xalqining 
Ko'zga 
KU
ringan Millatpa rva r fa rzandla rining izchilliK bilan bosKichMa-bosKich Ki rib yubo rilishi 
Milliy o'zliKni anglash ja rayonining oMMaviy ravishda yo'qsalish iMKonini be rMagan эdi. 80- yilla rga 
Kelib SSS R iKtisodiyotidagi inKi roz, uning siyosatda xalqa ro janda rMga aylanishga intilishi va 
Ma'naviyat va Ma' rifatdagi KashshoKlashuvi bu to'zuMning Millatla rni ta raKKiy эШ rishga 

---

noKobilligini yana bi r bo r tasdiKlagan эdi. Bu ja rayon sobiK SSS R ta rKibiga Ki rgan Millatla rning 
MustaKilliKKa intilishini, o'zliKni anglashning ziMdan usib bo rishini tezlashti rib yubo rdi. 80-yilla rning 
oxi ri 90-yillla rning boshla rida Millatla ra ro Munosabatla rda tu rli nizola r xaMda fojiala rning Kelib 
chiKishi Milliy o'zliKni anglashning yashi rin Kud rati yo'zaga KalKib chiKKanligini bildi ra r эdi. Bu Kud 
ratli ja rayon OKibatida «MetindeK» MustaxKaM bulgan Kud ratli SSS R davlati va butun jaxon 
so^alizM tiziMi xaloKatga uch radi. SobiK xalqla r tu rMasi u rnida MustaKil davlatla r vujudga Kelib, 
Millatla rning o'zligini anglashga intilishi Kuchayib Ketdi. Ana shu 
MU
raKKab 
KU
rash ja rayonini o'z 
boshidan Kechi rgan o'zbeK xalqi MustaKilliKni Kulga Ki ritganidan sung, o'zining MustaKil Millat 
MaKOMini tiKlash uchun dadil xa raKat Kildi. Xususan, MustaKilliK yilla ri bosib utilgan ta rixan KisKa 
dav r Mobaynida iKtisodiy va ijtiMoiy soxala rda Katta ishla rni aMalga oshi rdi. Bu yilla rda 
MillatiMizning o'zligini anglashi jadal rivojlanib bo rdi. Bu Milliy o'zliKni anglash ja rayonining yo'qsalib 
bo rish xususiyatla ri Kuyidagila rda naMoyon buldi:
Bi rinchidan, sobiK to'zuM sha roitida Ma'naviy-Ma' rifiy soxala rda bu to'zuMni Madx э^^ ishla r 
zu ravonliK va MaKKo rliK bilan Kaysi shaKlda va usulda aMalga oshi rilMasin, MillatiMizning dunyoKa 
rashini butunlay o'zga rti ra olMadi. XalqiMiz xa r Kanday sha roitda xaM o'zligiga Kaytish Kayfiyati va 
ruxiyati bilan yashab Keldi. CHunKi shu rola r to'zuMi be rMOKchi bulgan Ma'naviyat va Ma' rifat, uni 
shaKllanti rish Milliy Madaniyatla r rivojlanishining ob'eKtiv Konunla riga asoslanMay, balKi sub'eKtiv 
Kuchning, ya'ni KOMMunistiK MafKu raning zu ravonligiga tayangan эdi. Bundan tashKa ri, sobiK 
to'zuM be rMOKchi bulgan Ma'naviyat va Ma' rifat Milliy Madaniyatla rning o'za ro ta'si ri va shu 
asosda boyishiga эмas, balKi rus Millati Madaniyati va Ma' rifatini boshKa Millatla rga singdi rishga Ka 
ratilgan эdi.
SobiK sovet jaMiyati Madaniyatining Modeli naza riy jixatdan asoslangan bulsa xaM, aMMo u 
aMalda MavxuM tushuncha эdi (MazMunan so^alistiK, shaKlan Milliy). Moxiyat jixatdan эsa o'zbeK 
xalqi ajdodla ri toMonidann as rla r davoMida ya ratilgan va bugungi avlodla rga Me ros bulib utgan 
Ma'naviyat va Ma' rifatga MutlaKo zid эdi.
MustaKilliKKa э rishishiMiz bilan bunday xolatla rga P rezidentiMiz IsloM Ka riMov 
raxnaMoligida ba rxaM be rildi.
IKKinchidan, MustaKilliKning dastlabKi bosKichla rida Milliy o'zliKni anglashning xa raKte rli 
xususiyati shunda buldiKi, Milliy Kad riyatla rdan 
KU
ra diniy Kad riyatla rni Kuta rish ustivo rliKni tashKil 
Kildi. Buning ob'eKtiv sababi bo r эdi. Xususan, o'zbeK xalqi Ma'naviyati va Ma' rifati rivojlanishining 
shu rola r to'zuMi u rnatilgungacha bulgan dav ri isloM Ma'naviyat va Ma' rifati bilan chaMba rchas 
boglangan bulib, u MillatiMiz ongi va ruxiyatining MuxiM KisMini tashKil Kilib Kelgan. Xuddi shuning 
uchun xaM bolbsheviKla r isloMga Ka rshi 
KU
rash yuli bilan Millatni xaM yo'q Kilish MuMKin, deb 
xisoblaganla r va shu siyosatni izchilliK bilan aMalga oshi rishga intilganla r. Ula rning bu xa raKatla ri 
bejiz эмas эdi. CHunKi P rezidentiMiz I.A. Ka riMov ta'KidlaganideK, «Ta rixdan Ma'IuMKi, bi r xalqni 
o'ziga tobe Kilishni istagan Kuchla r, avalo uni o'zligidan, ta rixidan, Madaniyatidan judo Kilishga 
intiladi»*
1
*. MustaKilliKni Kulga Ki ritgandan Keyin ta rixiy xoti rani va diniy Kad riyatla rni tiKlash 
Milliy tiKlanishining, o'zliKni anglashning MuxiM oMili sifatida ustivo r bulib Keldi. U Milliy bi rliKni 
MustaxKaMlashda va Milliy ta raKKiyotni yangi bosKichga Kuta rishda aMaliy axaMiyat Kasb эtdi.
Uchinchidan, Milliy o'zliKni anglash jadal su ratla r bilan usib Ketishiga Ka raMasdan, 
O'zbekistonda Millatla ra ro va fuKa rola ra ro nizola rning bulMaganligi, ula rning oldi olinganligi 
o'zbeK Millati uchun vazMinliK, bag riKengliK va boshKa Millat vaKilla riga nisbatan xu rMat Kabila r 
xos bulgan xususiyatla rdan sanaladi. Aslida, 1990 yilla rda sobiK SSS R tiziMida bulgan sobiK 

---

ittifoKdosh respubliKala rda bulgani Kabi pa roKandaliK, ta raKKiyot yulining noaniKligi O'zbekistonda 
xaM bulgan эdi. A
MMO
o'zbeK xalqining o'ziga xos te ran aKl-zaKovati, bosiKliK, vazMinliK xususiyatla 
ri, uning raxba ri IsloM Ka riMovning vaziyatni tug ri anglab, shunga 
MOS 
ravishda siyosat olib bo rishi 
pa roKandaliK yuliga tusiK Kuydi.
Tu rtinchidan, o'zbeKla r o'z at rofida yashayotgan boshKa Millat va э^ vaKilla riga nisbatan 
dustliк, bi roda rliK, xaMKo rliK, o'zbeK xalqiga xos Mex r-oKibat tuygula rini saKlab Kola olganligi Milliy 
o'zliKni anglashdagi yana bi r xususiyat xisoblanadi. VaxolanKi, MustaKilliKKKa э rishgan ay riM 
respubliKala rda MustaKilliK sha rofati oldida dovdi rab, o'z at rofla rida yashayotgan, yaKindagina Ka 
rdoshMiz deb yu rgan Millat vaKilla riga xu rMatsizliK bilan Ka rash yo'z be rganligi si r эмas. 
O'zbekistonda bunday xol yo'z be rMaganligi, xalqiMizning yo'qsaK Ma'naviyatini 
KU
rsatadi.
YU rtboshiMiz IsloM Ka riMov ta'Kidlaganla rideK: «Bizning Keyingi yilla rda э rishgan эng Katta 
yutugiMiz - bu uMuMiy xonadoniMizda Ka ro r topgan tinchliK va ba rKa ro rliK, Millatla ra ro va fuKa 
rola ra ro totuvliKdi r»*
2
*.
MustaKil O'zbekistonning yo'qsalishi, o'zbeK Millati gullab-yashnashining ta rafdo ri bulgan xa r 
bi r O'zbekistonliK fuKa ro Millatla ra ro totuvliK, dustliK Koidala riga sodiK bulishi Ke raK. CHunKi, 
MustaKil davlatiMizning Kelajagi bi rinchi navbatda, o'zbeK xalqining Milliy o'zligini KanchaliK anglab 
etganligiga xaMda MaMlaKatiMiz xududida o'zbeKla r va boshKa Millat, xalq vaKilla ri bilan yonMa-
yon istiKoMat Kilib tu rgan xa r bi r Kishining Millati, dini, tili va э'tiкodla ridan Kat'i naza r, bi r-bi rining 
Kunglini ola bilishiga, ula r u rtasida dustona Munosabatla rning u rnatilishiga bogliK. Xozi r 
O'zbekistonda 136 Millat va э^ vaKilla ri tinch, fa rovon xayot Kechi rMoKda. Ula r o'zbeKla r bilan bi r 
Kato rda bunyodKo rliK ishla ri bilan shugullanMoKdala r. MaMlaKatiMizda xa r bi r Millatning tili, 
Madaniyati, u rf-odatla ri va rasM- rusuMla rini tiKlash, ta rixiy vatan bilan aloKa va Munosabatla rni 
boglashga, Milliy xis-tuygula rning naMoyon bulishiga Keng yul ochib be rilgan. Bu эsa MaMlaKatiMiz 
ba rKa ro r rivojlanishining Kafolatidi r.
Xullas, Milliy o'zliKni anglashni usti rish yulida MustaKilliKni MustaxKaMlashga fidoyi bula 
oladigan, jonKuya r, - IsloM Ka riMov so'zla ri bilan aytganda,