Paul karl feyerabend 13 Ocak 1924'te Viyana'da doğdu. Avusturya asıllı abd'li filozof. Bilimsel gelişmenin ancak yeni kuramların eskilerini yadsımasıyla sağlanabileceğini ileri
Yüklə 8,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XH. AKLA VEDA Bu yazının Almanca versiyonu Yönteme Karşı nın(kısaca YK)
- (kısaca EFM) Özgür Bir Toplumda Bilim’m (ÖBTB) büyük ölçüde (üçte ikisi)
- -konunun doğası gereği
film vardır- büyük sanat ile iyi para arasında nasıl bir yakın işbirliği kurulabileceğini göstermektedir. Bu işbirliği kolay değildir -kolay ■ve önemli olan çok az şey var- fakat verimli olabiliyor; ve bize geçmişin sanatlarım armağan eden bu tür verimli bir işbirliğidir yoksa o muğlak (fakat derinlerinde başkalarını küçük görme duygusu yatan) özerklik talepleri değil. Sözlerimi bitirmeden son bir nokta daha. Sık sık Phil Donahue şovdaki tartışmaları ve seyircilerin, tepkilerini izlerim. Bunlar sıradan insanlardır, TV seyreder, sinemaya giderler, çoğu Ronald Reagan’ın şu ya da bu politikasını destekler, çoğu dinine bağlıdır, biraz para kazanmak, çocuklarına bakmak, akrabalarına yardım etmek için çok fazla çalışmak zorundadırlar. Russell Baker (otobiyografisi) ve Evelyn Keyes (otobiyografisi) gibi yazarları da okurum. Onlar da insanlardan bahseder, açık, basit ve somut terimlerle konuşurlar; yürekleri vardır, bilgelik gösterirler, anlayışlıdırlar, sık sık şaşırır ne yapacaklarını bilemezler, ve bunu olduğu gibi söyler, şaşkınlıklarını boş laflarla gizlemezler. Şimdi tüm bu insanların istemleriyle sizin istemleriniz dikkat çekici bir benzerlik gösteriyor -hepiniz de muhalif gelişmelerle ilgileniyorsunuz-, fakat diliniz ne kadar farklı! Buyanda basit ve kişisel bir anlatım, bir yanda kişisiz soyutlamaların karman çorman huzursuz dili. Bu zıtlığa uzmanlarımızın ne diyeceğini biliyorum: toplumsal analiz zor bir iştir ve bunu hakkıyla yapmak için yoğun bir teorik söyleme ihtiyaç vardır. Ben de şöyle cevap veriyorum, teorik söylem, soyut terimlerin onlardan kolaylıkla geri alabileceğimiz sonuçların özet ifadeleri olarak işlev gördüğü doğa bilimlerinde anlamlıdır fakat toplumsal meselelerle ilgili teorik ifadeler çoğu kez içerikten yoksundur ve belli bir içerik verilmeye kalkışıldığında ya saçma sapan ya da alenen yanlış ifadelere dönüşürler (krş. sizin ana teziniz ve sanatsal özerklik hakkındaki ek mazeretiniz üzerine kısaca söylediklerim). O yüzden, bu tür teorik lakırdıların ördüğü anlaşılmazlık duvarının temelinde, bilgi değil kurnazlık ve gözdağı verme arzusu yatıyor -işte size entelektüellerin toplumumuzda çaktırmadan elde etmeyi başardığı ayrıcalıklara son derece eleştirel bakmak için bir neden daha. Size bundan sonraki tüm işlerinizde başarılar diliyorum! XH. AKLA VEDA Bu yazının Almanca versiyonu Yönteme Karşı 'nın(kısaca YK) İngilizce, Fransızca, Japonca ve Portekizce bcf- sımlarından farklı olan üçüncü Almanca basımı üzerine kurulmuş ve 1986’da basılmıştır. Erkenntnis Für freie Mens- chen (kısaca EFM) Özgür Bir Toplumda Bilim’m (ÖBTB) büyük ölçüde (üçte ikisi) Almanca yeniden yazılmış halidir. İngilizce metindeki Kuhn, Aristo ve Köpernik bölümleri ile eleştirilere verdiğim cevaplardan oluşan bölüm -ki metnin yandan fazlası demektir- EFM’de yer almaz. Onun yerine akıl ve pratik ilişkisi daha ayrıntılı ele alınmış, görecilik üzerine kapsamlı bir bölüm konmuş ve şematik olarak antik çağda akılcılığın yükselişi anlatılmıştır. Aşağıdaki yazıda cevaplandırdığım eleştiriler Versuchungen ( H P . Duerr, der.,2 Cilt, Frankfurt 1980/81, içinde yayımlanmıştır. A. DÖKÜM Kitabın bu bölümünde şu başlıklara yer veriliyor: Bilimsel akıl yürütmenin yapısı ve bilim felsefesinin rolü; diğer yaşam biçimlerine kıyasla bilimin otoritesi; söz konusu diğer yaşam biçimlerinin önemi; soyut düşüncenin (felsefe, din, metafizik) ve soyut ideallerin (örneğin insancıllık) rolü. Ayrıca 1980’de hakkımda Almanca yazında çıkan eleştirileri cevaplıyor ve YK ve EFM’de tartıştığım kimi noktalara açıklık getiriyorum. B. BİLİMİN YAPISI Bu konuda benim ana tezim şu: bilimleri oluşturan olay ve sonuçlar genel, ortak bir yapı göstermez; bilimsel araştırmaların hepsinde karşımıza çıkan ve onlar dışında hiçbir yerde rastlamadığımız birtakım öğeler yoktur (bu tür öğeler bulunmaması halinde “bilim” sözcüğünün de hiçbir anlam taşımayacağı itirazı Ockham, Berkeley ve Wittgenstein’m dört dörtlük argümanlarla eleştirdiği bir anlam kuramı önvarsayar). Somut gelişmeler (kararlı hal kozmolojilerinin alaşağı edilişi veya DNA’nın yapısının keşfi gibi) kuşkusuz son derece kendine has özelliklere sahiptir ve çoğu kez bu özelliklerin niçin ve nasıl başarı yolunu açtığını gösterebiliriz. Fakat her keşfin muhasebesi aynı şekilde yapılamaz ve geçmişte başarılı olmuş usûller geleceğe dayatıldığında tahripkâr sonuçlar yaratabilir. Başarılı araştırma genel standartlara boyun eğmez; bir bakarsınız şöyle bir bakarsınız böyle bir marifet üzerinde yükselir ve onu ilerleten hamleler her zaman hamle sahiplerince de biliniyor değildir. Tüm bilimsel faaliyetlere belli yapısal unsur ve standartlar vazeden ve bunları bir tür akılcılık-teorisine başvurarak yetkili kılan bir bilim teorisi konuya yabancı olanları etkileyebilir -ama olay ma- hallindeki insanlar açısından, yani belli somut araştırma sorunlarıyla yüz yüze olan bilimadamları açısından haddinden fazla kaba bir araçtır. Bizim bu uzaklıktan o insanlar için yapabileceğimiz en iyi şey birtakım pratik iş görme usûllerini sıralamak, tarihsel örnekler vermek, önlerine birbirinden farklı usûller barındıran vaka incelemeleri koymak, araştırmanın doğasına içkin karmaşıklığı göstermek ve böylece onları içine adım attıkları cangıla hazırlamaktır. Bizden dinledikleri bu masallarla bilimadamlan, dönüştürmek istedikleri tarihsel sürecin ne kadar zengin olduğunu içlerinde hissedecekler, mantıksal kurallar ve epistemolojik ilkeler gibi çocuksu şeyleri bir yana bırakıp çok daha karmaşık bir tarzda düşünmeye girişmek konusunda ce- saretleneceklerdir -konunun doğası gereği yapıp yapabileceğimiz tüm şey budur. Daha fazlasını yapmaya niyetlenen bir bilgi “teorisi” gerçeklikle temasını kaybeder. Önerilen kuralların bilimadamlan tarafından kullanılmayacak olması bir yana, muh- Yüklə 8,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|