Pedagogik nizolar va ularning oldini olish texnologiyasi
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ǀ
ISSUE 4 ǀ 2022 ISSN: 2181-1601 Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257 Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 698 bo’lishni taqozo etadi. Bazi murabbiylar o’z talablarini bajarmagan o’quvchilarga uni tarbiyalash maqsadida ularni turli qo’pol so’zlar bilan haqorat qilishi, hatto urishini ham o’zining nazarida to’g’ri deb baholaydi. U shunday qilsa o’quvchi to’g’ri shakllanadi deb o’ylaydi ham. Bunday holatlar ko’pincha tarbiyasi og’ir, nosog'lom oilada yashayotgan bolalar o’rtasida vujudga kelishi mumkin. Shunday ekan har bir o’quvchining oilaviy sharoitidan kelib chiqib uning yashash muhitini o’rgangan holda yondashishi kerak. Pedagogik jarayondagi aloqalar tizimida o’qituvchi bilan o’quvchi o’rtasida muomala munosabatlar kata o’rin egallaydi. Muallim pedagogik jarayonda asosiy figura, yetakchi kishidir. Unga yosh avlodni o’qitish va tarbiyalash vazifasi yuklatilgan. O’qituvchi-pedagog ishda fidoiylik ko’rsatib, muallimlik burchini yuksak darajada bajarib, bolalarga bilim berib, ular qalbiga halollik, go’zallik, haqiqat, odob – axloq nurini singdira olganliklari, xushmuomalada bo’lganliklari uchun bunday obro’ e’tiborga erishganlar. Men bunga birinchi prezidentimiz I.A.Karimovning quyidagi so’zlarini misol keltiraman “Taraqqiyot taqdirini manaviy jihatdan yetuk odamlar hal qiladi. Texnikaviy bilim - murakkab tenologiyani egallash qobiliyati manaviy barkamollik bilan mustaqil tafakkur bilan birga borishi kerak. Aqliy zakovat va ruhiy-manaviy salohiyat marifatli insonning ikki qanotidir”. Shunday ekan avvalambor pedagok-muallim o’quvchini xarakteri, xulqini etiborga olishi zarur. Hattoki bazi holatlarda o’quvchilarini rag’batlantirib turish ham zarar qilmaydi. O’quvchining qiziqishini shakllantirish, yoqtirgan faniga qarab rag’batlantirish masalan oilaviy sharoiti tufayli darsga tayyor holda kelmagan o’quvchi yoki kasalligi tufayli dars tayyorlamagan o’quvchi bo’lsa shunga qarab munosabatda bo’lish joiz. Yana bir misol o’quvchi oyog’i qaltisganligi aksincha biror kasalligi sababli jismoniy tarbiya darsidan vos kechishi, bosh og’rig’i tufayli adabiyot darsida aktiv bo’lmasligi mumkin. Bunday vaziyatlarda har bir o’quvchiga individual yondashib dars o’tish maqsadga muvofiqdir. Afsuski hamma muallimlar haqida ham shunday deb bo’lmaydi. O’zining dag’al muomalasi bilan bolaning ko’nglini o’qishdan sovutib, dilini o’rinsiz ranjitadiganlar ham uchrab turadi. Pedagogik amaliyotda bunga misol bo’ladigan dalillar ko’p. Bundaylar yoshlar tarbiyasiga, ularning axloqiga salbiy ta’sir etadilar. Tarbiyaviy ishlarga tuzatishi qiyin bo’lgan darajada ziyon yetkazadilar. Natijada o’qituvchi bilan o’quvchi-talaba o’rtasida nizolar vujudga keladi. Barkamol ijodkor shaxsni shakllantirishga, tarbiyalashga doir axloqiy normalar pedagogik etikada ifodalangan. Tarbiyalanuvchiga ijobiy ta’sir o’tkazish shartlaridan biri bo’lgan ishonch bilan unga nisbatan qo’yilayotgan talablarning birligidur. Bu qonuniyat pedagogik amaliyotda ko’p sinovdan o’tgan va o’zini oqlagan. Muallimlar talabalar bilan o’tkazilgan suhbat natijalari shundan dalolat beradiki, maktabda xushmuomala |