Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

2.
 
Maarifl
əndimə.Beynəlxalq  QHT-lər,məsələn,Amnesti  İnternational  və 
Human  Rights Watch ölk
ədaxili qruplarla işləyərək, uzun müddət ərzində polis 
cinay
ətlərinə fokuslanmışdır. Strategiyanın biri “kölgə hesabatları” yazmaq adla-
nır  və  onlar faktları  toplamaq üçün BMT-nin  strukturlarına göndərilir  və  onun 
əsasında müqavilələrin yerinə yetirilməsinə müşahidə edən komitələr hökümətin 
t
əqdim etdiyi versiyalarla tutuşdurma aparır
141
.QHT-l
ərin,hökümətləri anti-kor-
rupsiya qanunla
rı,siyasətləri və proqramları qurmaq və həyata keçirməyə həvəs-
l
əndirən beynəlxalq  və  milli koalisiyalar formalaşdırmaq imkanları  vardır
142
. 
Mülki c
əmiyyət təşkilatları, həmçinin, korrupsiyaya bulaşmış rəsmilərin pis dav-
ra
nışlarını önə çəkərək və onların düzəlməsini müdafiə edərək onların adlarını çə-
kib utan
dıra bilərlər. Bu beynəlxalq səviyyədə utandırıcı vəziyyət yaradar və da-
xild
əki ictimaiyyəti öz seçilmiş nümayəndələri vasitəsilə hərəkətə keçməyə  hə-
v
əsləndirər.. 
Icra,parlament v
ə ya məhkəmə fəaliyyətlərinin başlanmasına təşəbbüs edilməsi. Bəzən 
korrupsiya
lı  praktikanın  üzə  çıxarılması,hökümət orqanını  hərəkətə  keçməyə  məcbur 
etm
ək üçün kifayət edir. Mülki cəmiyyət təşkilatları korrupsiyalı rəsmilərin adını açıqla-
yıb  onları  utandirdıqları  zaman  və  ya  polis korrupsiyası  problemi haqqında maarifçilik 
kampaniya
sı aparanda onlar ictimai sorğuları sürətləndirə bilər. Ən çox təəssüratyaradıcı 
hallar,korrupsiya
lı bürokratlar və ya idarə müdirlərinin qanun pozuntularının ictimaiyyətə 
m
əlum olandan sonra onlara qarşı ittiham irəli sürülməsi,cinayət işi aparılması və ya iş-
d
ən çıxarılması hallarıdır. Sağlam mülki cəmiyyət təşkilatları olan və informasiyaya açıq 
çıxışı olan ölkələrdə,siyasi rəhbərlik korrupsiya iddiaları yayılmazdan öncə təsisatları is-
lah etm
əyə  cəhd  edirlər,düşünürlər  ki,vəzifə  cinayəti praktiki baxımdan gizlədilə  bil-
m
əz
143
. 
1.
 
İctimait debatlar təşəbbüsündə olur. Polis korrupsiyası ilə bağlı bir çox 
m
əsələlərin yeganə düzgün cavabı yoxdur və hər bir cəmiyyət bu məsələni necə 
h
əll etməyi arzuladığını  müəyyən etməlidir.Məsələn,polisin əməliyyata müstəqil-
liyi il
ə demokratik nəzarət arasındakı dəqiq balans,polslik xidməti ilə bağlı tarixi 
t
əcrübədən asılı olaraq ölkədən ölkəyə dəyişə bilər. Mülki cəmiyyət, bu cür incə 
m
əsələlərin müzakirəsi üçün,  məsələn,elmi  konfranslarla,jurnal  və  ya  dərgilər-
l
ə,QHT və ya digər maraqlı tərəflərin dərc etdikləri materiallarla platforma təklif 
ed
ə bilər. 
4.7.2. 
Media-
nın rolu  
Media mülki c
əmiyyət təşkilatının xüsusi növüdür və o, informasiyanın əldə olunması 
v
ə cap edilməsi ilə məşğuldur. Media polis korrupsiyasının üzə çıxarılması və islahatlara 
gedilm
əsi istiqamətində tarixən çox vacib rol oynamışdır.Media təşkilatları tərəfindən üzə 
çıxarılan məlumatlar  Nyu York şəhərində  Mollen  Komissiyasının    yaradılmasında mü-
hüm rol oyna
mışdır və media çox zaman korrupsiya praktikalarının üzə çıxarılmasında ön 
225 

---

c
əbhədə gedir.Bu yolla onların digər kənar izləyici təşkilatlarla qovuşmuş münasibətləri 
var
dır. Media, həmçinin,izləmə orqanlarının mesajlarını və sorğularını daha geniş forma-
da çat
dırmaqla da əhəmiyyətlidir, məsələn, New York Times  Mollen sorğusundan yazan-
da, onun 
əldə etdiyi nəticələri ictimaiyyətə çatdırır
144
. 
Media öz
əl ola bilir və gəlir əldə edə bilər və çox sayda TV və radiolar və qəzetlər bu 
cür edirl
ər və ya onlar ictimai olub,gəlirsiz təşkilat kimi hərəkət edə bilər,məsələn, Böyük 
Britaniyada BBC v
ə ya ABŞ-da Milli Radio kimi.İctimai yoxsa özəl medianın daha yaxşı 
oldu
ğunu söyləmək mümkün  deyil və  onların  hər  birinin zəif  və  güclü tərəfləri vardır. 
Öz
əl  mediaya gəlincə,  onların  hökümət saxtakarlığından  asılı  olmamasını  təmin  etmək 
asan
dır,lakin onlar özəl biznes və yatırımçıların marağının hədəfi ola bilərlər və əgər əy-
l
əndirici materialların  verilməsi daha gəlirli olarsa onların  araşdırıcı  jurnalistikaya  pul 
ayırmalarının stimulu olmaz
145
. Öz
əl medianın yüksək keyfiyyətli araşdırıcı jurnalistikaya 
sahib olma
sı üçün ixtiyarında daha çox resurs ola bilər.Gəlirsiz media təşkilatlarının üs-
tünlüyü onda
dır ki,onların təşkilati mandatı məlumatlı cəmiyyət saxlamaqdır; ona görə də 
onlar ictimai maraq k
əsb edən məsələlərə yönələcəklər.Əgər media bütün cəmiyyət tərə-
find
ən maliyyələşirsə,yenə də hökümətlərin xəbərlərə müdaxilə etmək riski vardır.Ümu-
miyy
ətlə,istənilən ölkə mediasının ən mühüm xarakteri ondan ibarətdir ki,onlar geniş və 
r
əngarəng olmalıdırlar və sahibkarlıq yayılmalıdır. Mediada sahibkarlığın toplanması icti-
mai etiba
rın pozulmasına və ya inamdan sui-istifadəyə imkanlar yaradar. 
4.7.3. 
Prob
lemlər 
H
əm mülki cəmiyyət işçiləri,həm də jurnalistlər polis korrupsiyasını aydınlaşdırmağa 
ça
lışdıqları zaman  cətin və təhlükəli maneələrlə üzləşə bilərlər. Polisi tənqid edən QHT-
l
ərin fəalları polis tərəfindən təhqir və hətta həbslə üzləşə bilər. Yamaykada,məsələn,in-
san hüquqla
rı fəalları qanunsuz müdaxilə ilə ittiham edilmiş,polisin düşməni kimi damğa-
lan
mış və dövlət rəsmiləri tərəfindən cinayətgar adlandırılmışlar
146
. Kamerunda,QHT-l
ə-
rin f
əaliyyəti qadağan  edilmiş  və  zaman-zaman fərmanla  ləğv  edilmişdir
147
.  Bu  s
əbəb-
d
ən,mülki cəmiyyət subyektlərinin  işi  qanun  aliliyi möhkəm  şəkildə  qurulmamış  və  ya 
əsas mülki hüquqların gündəlik qaydada pozulduğu ölkələrdə təhlükəli ola bilər. 
Mülki c
əmiyyət işçiləri üçün ikinci maneə informasiya almağa imkan verilməməsi ola bi-
l
ər. Mülki cəmiyyət üzvlərinin çox zaman rəsmi mövqeleri olmadığından,polis, məxvilik və 
ya dövl
ət sirrinə isnaddan istifadə etməklə öz fəaliyyətini yoxlamağın qarşısını ala bilər
148
. 
Jurnalistl
ər polis korrupsiyasını araşdırmaq istəyəndə  eyni maneələrlə üzləşirlər.  Bi-
rincisi,jurnalistl
ərin bu araşdırmanı aparmaması riski ortaya çıxır,belə ki, polis korrupsiya 
əməlinin üzə çıxmasından qorxaraq jurnalisti fiziki qorxutma ilə fikrindən döndərir. Mə-
s
ələn,Sərhədcsiz Jurnalistlər  QHT-si deyir ki,Meksikada  “media üçün,xüsusilə  də  yerli 
media üçün höküm
ət korrupsiyası iddialarını işıqlandırmaq,narkotik daşıyıcıları ilə üzə-
üz
ə gəlmə və ya polis və silahlı qüvvələr tərəfindən insan hüquqları pozuntularını  işıq-
226 

---