Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

bi
lərlər və prokurorlar daxili izləmə mexanizmlərindən çox az faydalı informasiya əldə 
edə bilərlər.Bu hal, polis işçilərinin özləri arasında mövcud olan güclü qardaşlıq əlaqələri-
nin nəticəsi ola bilər,təsisati ”susmaq kodeksi” və /və ya iş yoldaşlarından alacağı əks təd-
bir
lərə görə narahatlıq da ola bilər
113
.Korrupsiya
ya uğramış polis idarələrinin yaxşı hesa-
bat
çı olmaları ehtimalı da azdır: onlar öz praktikaları ilə bağlı fəal şəkildə informasiya 
topla
yıb saxlamırlar və orada prokurorların əldə edib və istifadə edə biləcəyi az dəlil olur.   
Mül
ki fəaliyyətin nəticələri əsasında polis korrupsiyasına qarşı mübarizədə məhkəmə-
nin tutumu(dola
yı olaraq), mülki şəxslərin bu cür işləri məhkəmə qarşısına çıxarmaq im-
kanla
rından yüksək dərəcədə asılı olacaq. Polisin cəlb olunduğu mülki işləri məhkəməyə 
çıxartmağın saysız maneələri vardır. Daha çox, hüquqi addımlar atmaq üçün çox sayda 
adamla
rın resursları və /və ya bilgiləri çatmır və polisin atacağı əks addımlara görə qor-
xurlar. 
Nümu
nə 2: Anti-Korrupsiya Dövlət Prokuroru: Avstriya 
 
2009-cu ild
ə,Avstriya,Dövlət Prokurorluğu Xidməti daxilində Anti-Korrupsiya Dövlət 
Prokuroru yarat
dı
114
. Korrupsiyaya qar
şı mübarizədə onun töhvəsi önləyici tədbirlərin gö-
rül
məsi və araşdırmalar aparılmasıdır. Onun mandatına dövlət və özəl sektorda korrupsi-
ya
nın təhqiq edilməsi və o cümlədən,dövlət vəzifələrindən sui istifadə edilməsi daxildir. 
T
əşkilati baxımdan bu prokuror polisdən asılı deyil. Anti-korrupsiya dövlət prokurorunun 
s
əlahiyyətləri cinayət kodeksində müəyyən edilir və onun təhqiqat və məhkəməyə çağırış 
s
əlahiyyətləri  də vardır. Anti-korrupsiya prokuroru dövlət prokuroruna hesabat verir;la-
kin,o, hesaba
tı ancaq iş bağlananda verir. Bu maddə prokurora müdaxilə olmadan korrup-
siya halla
rını aparmağa müəyyən müstəqillik verir.  
4.5.5. 
Məhkəmə sistemi üçün tövsiyələr 
Polis korrupsiya
sını daha səmərəli ayırd edib və təqib etməkdən ötrü prokurorluq or-
qanla
rının görə biləcəyi bir sıra tədbirlər vardır. Ən başlıca tədbir,məhkəmə sorğularını 
d
əstəkləyə bilən müstəqil istintaq orqanlarının yaradılmasıdır. Bu tövsiyələr 1929 –cu ildə 
Polis S
əlahiyyətləri üzrə  Kral  Komissiyası  tərəfindən Böyük Britaniyada formalaşdırıl-
mışdır
115
. Toronto polisind
ə korrupsiya ilə bağlı Neily sorğusu,Kanada Kral Süvari Poli-
sinin ha
lında kənar polis idarələrindən istifadə edilməsinin faydasını korrupsiya üzrə pro-
kuror
luq araşdırmalarında nümayiş etdirdi. Burada əsas məsələ işin aparılmasının yaxşı 
araşdırmaya  əsaslanmasıdır  və  polis müstəntiqlərinin  öz  həmkarlarının  işlərini  tam və 
ədalətli şəkildə aparmasına həmişə arxalanmaq olmur. Nəticədə,polis cinayətlərini,o cüm-
l
ədən korrupsiyanı araşdırmaq üçün müstəqil orqanların qurulması korrupsiyalı davranı-
şın uğurla təqib edlməsinə geniş formada yardım edir.  
4.6.  Xüsusi
ləşmiş izləmə və anti-korrupsiya orqanları 
Xüsusi
ləşmiş izləmə və anti-korrupsiya orqanları polis fəaliyyətinin daimi yoxlaması-
nı apara bilər. Bu onlara digər izləmə təsisatlarından fərqli olaraq daha da səmərəli olma-
217 

---

ğa kömək edər,çünki onlar polisi nəzarətdə saxlamaq və korrupsiyaya qarşı mübarizədə 
mü
vəffəqiyyətli olmaq üçün vaxt və resurslarını həsr edir və zəruri təcrübə qazanır. Xüsu-
si
ləşmiş orqanlar mövcud məsələyə uyğun formada təşkil oluna bilər,məsələn,onlar kor-
rupsiyaya fokuslana bi
lər,ya da təsisatlar üzrə təşkil oluna bilər,məsələn,polis və ya təhlü-
kəsizlik xidmətlərinə fokuslanar. Bir çox xüsusiləşmiş izləmə orqanlarının, polis xidmət-
lərini ümumi şəkildə nəzarət etməyə mandatları vardır,digərləri isə ümumi olaraq korrup-
siyaya qar
şı mübarizə aparırlar. Çox ölkələrdə bu iki növ xüsusiləşmiş orqanların hər ikisi 
var.
Məsələn,Belçikadakı Office Central pour la Répression de la Corruption ümumi ola-
raq korrupsiya iddiala
rını araşdırmağa məsuldur və Comité P isə ümumilikdə polis izlə-
m
əsi ilə məsuldur.Bu alt-bölmə polis korrupsiyası ilə məşğul olan üç fərqli təsisat mod-
ell
ərini araşdırır: 1)ümumi anti-korrupsiya orqanları 2) xüsusiləşmiş polis korrupsiya or-
qanla
rı və 3) xüsusiləşmiş polis izləmə orqanları 
Ümumi anti-korrupsiya orqanla
rı.  Ümumi anti-korrupsiya orqanlarının  üstünlükləri 
beyn
əlxalq səviyyədə geniş tanınmışdır,məsələn,2003-cü ildə yaradılmış BMT –nin Kor-
rupsiyaya qar
şı Konvensiyasını göstərmək olar. BMT –nin Korrupsiyaya qarşı Konvensi-
ya
sının 6-cı maddəsi, korrupsiyanı önləmək üçün yaxşı işçilərdən təşkil olunmuş müstəqil 
orqan v
ə ya orqanların olmasını üzv ölkələrdən tələb edir
116
. Bu orqanlar,korrupsiya
lı fəa-
liyy
əti müşahidə etmək və ya audit etməyə,anti-korrupsiya siyasətini formalaşdırmağa və 
ya  korrupsiya il
ə  məşğul  olanlari  araşdırmağa,həbs  etməyə  və  cinayət isi açmağa  cəlb 
oluna bil
ər.   
Anti-korrupsiya orqanla
rında “eyni formanın hamıya uyğun gələn” modeli yoxdur.Hər 
bir ölk
ənin korrupsiya ilə bağlı özəl təcrübəsi,özünün anti korrupsiya orqanının atdığı ad-
dımla  formanı müəyyən edəcək və ölkənin izləmə problemlərini həll etmək üçün yanaş-
mala
rını əks etdirəcəkdir
117
. Anti-korrupsiya orqanla
rı iki əsas modelə bölünə bilər: 1)bü-
tövlükd
ə ictimai sektora fokuslanan ümumi anti-korrupsiya orqanları (və bir çox hallarda 
öz
əl sektor), və 2)polis korrupsiyası ilə mübarizə üzrə ixtisaslaşan orqanlar.  
Birinci xüsusil
əşmiş anti-korrupsiya orqanı 1952-ci ildə Sinqapurda qurulan Korrupsi-
ya
lı Praktikaları Araşdırma Bürosudur
118
. Sinqapur modeli
nim uğuru,oxşar orqanların di-
g
ər ölkələrdə yaranmasına gətirdi və 2006-cı ilədək təkcə Asiyada on üç xüsusiləşmiş an-
ti-korrupsiya orqanla
rı yaradıldı
119
. Korrupsiyaya Qar
şı Honq Konq Müstəqil Komissiya-
sı ümumi anti-korrupsiya orqanı nümunəsidir və o dövlət təsisatları və agentlikləri ilə əla-
q
ədar bir sıra bu cür funksiyalar yerinə yetirir. Korrupsiyaya Qarşı Honq Konq Müstəqil 
Komissiya
sı öz mandatını
120
 üç komponentd
ən ibarət müəyyən edir: 1) hüquq mühavizə, 
2)önl
əmə və 3) əlaqə və təhsil. (aşağıda Rəsm1-ə bax)
121
. 
 
 
218 

---