3.4.1.1.
Qərar vermə prosesi
Q
ərar vərmə prosesi Şəkil 5-də nümayış etdirilir. Hər bir dördbucaq zaman keçdik-
c
ə,başlanğıcdan sona qədər prosesdəki addımı(və ya addımları) göstərir.:
Şəkil 4: Qərar vermə prosesi
Problemi rasional olaraq h
əll etmək üçün, verilən uyğun zaman çərçivəsində,aşağıdakı
m
ərhələlər yanaşmanı strukturlaşdırır(idarəetmə və həmçinin, əməliyyat problemlərini).
Aşağıda, Cədvəl 4-də, biz hər bir mərhələni sol tərəfdəki sütunda yerləşdiririk. Bu
r
əhbərliyin başlanğıcdan başlayıb(ən başdakı hissə) sona qədər(sonuncu dairə aşağıda)
gör
əcəyi işin xronoloji ardıcıllığı ilə eynidir. Bu mərhələ zamanı atılacaq addımlar sağda
göst
ərilir.
.
Cədvəl 4: Qərar qəbul etmə prosesinə necə yanaşmalı
Mərhələ
Fəaliyyətlər
Problemi
n tərifi
Problemin ba
şa düşülməsi,aydınlaşdırılan ehti-
yaclar, missiya
Problemin analizi
Problemin qoyulma
sı
Qərar vermə
1-ci m
ərhələdə qoyulan problemin geniş qiy-
m
ətləndirilməsi
M
əqsədlər və məhdudiyyətlər(resurslar, qanunilik)
Mümkün v
ə izn verilmiş fəaliyyətlərin aydın-
laşdırılması və qiymətləndirilməsi
Vahid varian
tın seçimi
Yeri
nə yetirmə
Q
ərarın yerinə yetirlməsi üçün fəaliyyət planı
Tap
şırıqlar
H
əyata keçirmə
Monitorinq
Apa
rılan fəaliyyətlərin məqsədlərə nə qədər
uy
ğun olduğunu izlə
Gələcəyə planlaş-
dırma
V
əziyyətin mümkün dəyişməsini müəyyən et
Cavab t
ədbirləri hazırla
Qiy
mətləndirmə
N
əticələri və prosesi qiymətləndirmə
M
ə
lumat
toplanması
v
ə
analizi
Q
ə
rar
Taktikalar
v
ə
t
ə
tbiq
etm
ə
l
ə
r
Müşahid
ə
v
ə
qiym
ə
tl
ə
n
dirm
ə
121
Problemi daha yax
şı başa düşmək üçün hansı məlumat bazaları faydalıdırsa, o infor-
masiyalar topla
nır və müxtəlif variantlar və mümkün həll yolları önə çəkilir. Qərar müx-
t
əlif həll yolları arasındakı seçim olacaq; taktikalar və açılmalar məqsədlərə (missiya və
ya probleml
ərin həlli) nail olmaq üçün yollar(taktikalar,metodlar) və vasitələr(resurslar)
ara
sındakı ən yaxşı qarışığı birləşdirəcək. Monitorinq,qarşıya qoyulan məqsədlər və tətbiq
edil
ən ölçülərin effekti arasında boşluqları müəyyən etməyə imkan verir və qiymətləndir-
m
ə öyrənilən təcrübədən dərs almağa kömək edir.
Ayd
ın qərar vermə prosesi təşkilat üçün əhəmiyyətlidir ,çünki o əmin olur ki:
Uy
ğun subyektlər qərar qəbul etmədə iştirak edirlər.
Probleml
ərə rasional yanaşma tətbiq etməyi imkan verən və qə-
rar ver
ənlər arasında ümumi dil yaradan metodologiyadan istifadə olunur.
Q
ərarlar qəbul ediləndə vaxt itirilmir.
Q
ərarlar hec vaxt tam rasional ola bilməz: informasiya qıtlığı,vaxt məhdudiyyəti,şəxsi
t
ərəftutma,maraqlı dairələr və digər amillər onları asanlıqla təhrif edə bilər.Korrupsiyanın
özü d
ə başqa təhrif ola bilər.
3.4.1.2.
Qərar vermə prosesi və korrupsiya
Q
ərarvermə prosesinin bütün mərhələləri korrupsiya üçün imkanlar yaradır. 5-ci cəd-
v
əldə bir neçə nümunə göstərilir:
Cədvəl 5: Qərar vermə prosesinin nümunəsi və korrupsiya
Q
ərar vermənin mərhələsi
Korrupsiya imkanla
rı
Informasiya toplanma
sı və
analizi
Mü
əyyən adamları qorumaq üçün
m
əlumat toplanması məhdudlaşdırılır.
Mühüm m
əlumat məhv edilir və ya
ötürülmür.
Analizl
ər tərəf tutur.
Q
ərarlar
El
ə ölçülər ortaya qoyulur ki,onlar
mü
əyyən adamları və ya fəaliyyətləri təhlükə
al
tına qoymur.
Açılmalar/təhqiqatlar
Açılmalar haqda məlumatlar verilir.
S
əciyyəvi məqsəd nəzərdə tutulmur
N
əzarət
Bir çox n
əzarət həyata keçirilmir
122
3.4.1.3.
İdarəetmə sistemi
İdarəetmə sistemi təşkilat daxilində səlahiyyətin,xəbərləşmə və məsuliyyətin rəsmi
xəttidir; o xidməti borcları və məsuliyyətləri müəyyən etməyə imkan verir. Yenə də,ida-
rəetmə sistemi strategiya, strukturlar və müxtəlif proseslərlə,xüsusilə də qərar qəbul etmə
pros
esləri ilə əlaqəli olmalıdır.
3.4.1.4.
Liderlik
Liderliyin çox
tərifi vardır. Piter Draker (Peter Drucker) onu belə ifadə edir: “Liderin
yega
nə tərifi odur ki, onun arxasınca gedənlər olsun”
61
. Varren Bennisin(Warren Bennis)
tərifi, liderin fərdi qabiliyyətlərinə fokuslanır. “Liderlik özünü bilmək funksiyasıdır,öz
ba
xışının ictimaiyyətə yaxşı çatdırılması,həmkarları arasında inam yaradılması və öz lid-
erlik potensia
lını həyata keçirmək üçün səmərəli addımların atılmasıdır”
62
. Jon
Maksvell(John Maxwell) lid
erlik tərifini bu formada ifadə edir: “liderlik təsir etmədir –nə
çox ,n
ə az”
63
. Bu
təriflərdə ümumi olan güc və nüfuz anlayışlarıdır.Liderlər arasındakı
fərqlilik, onların güc və nüfuzdan necə istifadə etmələri ilə bağlı ola bilər.
Nümu
nə 2: Liderlik və korrupsiya
Lid
erlər də kiminsə arxasında gedirlər: onlar başqalarının nüfuzuna tabe olurlar və on-
lar öz güc
lərini başqalarına nümayış etdirirlər. Ona görə də, korrupsiya ilə mübarizə, kor-
rupsyaya bu
laşmış mühitdə nüfuz xəritəsinin çəkilməsini tələb edir. Bu xəritə bir tərəf-
dən,şübhəli liderə təsir edən nüfuzun mənbələrini, digər tərəfdən,mənbə kimi görünən,lid-
erdən gələn potensial viruslanmış münasibətlər şəbəkəsini müəyyən etməyə imkan verir.
Liderl
ərin gücü onların tutduğu mövqelərdən asılı olaraq dəyişir və ona görə də,onla-
rın korrupsiya sahəsində nüfuzu onların fəaliyyətlərinin nəticələrinin həcmində əks olu-
nur. Yüks
ək vəzifəli rəhbərlər prosesləri təhrif etmək və sistemli korrupsiyaya münbit şə-
rait yaratmaq imka
nındadırlar;məsələn vəzifəni artırmaq məsələsində,əgər onu rüşvət va-
sit
əsilə almaq mümkündürsə. Bu cür sistem o zaman işləyə bilər ki, o ali rəhbərlik tərəfin-
d
ən qəbul edilsin və onların qazancı üçün istifadə edilsin. Təşkilatın aşağı hissəsin-
d
ə,məsələn,fərdi polis işçiləri,şübhə yaradan davranışlara göz yummaqla və ya yol hərə-
k
əti qaydaları pozuntularına göz yummaqla xalqın nümayəndələrindən rüşvət ala bilər.
Bu növ korrupsiya
əgər müəyyən səviyyəyə qalxarsa sistemli şəkil alır. Birbaşa rəislə-
rin rolu çox ön
əmlidir. Onlar polis işçiləri ilə birbaşa təmasdadırlar və həmçinin,onlar yu-
xa
rı polis təşkilatının yüksək vəzifələrində nələrin baş verdiyindən məlumatlıdırlar.Onlar
özl
ərinin tabeçiliyində onların korrupsiyalı fəaliyyətini görəndə həyəcan siqnalı vermir-
l
ərsə,ali rəhbərlik də vaxtında məlumat almayacaq. Əgər onlar müəyyən davranışa və pis
v
ərdişlərə dözürlərsə, bu cür iş mədəniyyəti də tezliklə uyğun olaraq inkişaf edəcək.
Birba
şa rəis olan serjantın, tabeçiliyində olanlara təsiri ən əhəmiyyətlidir, çünki o,on-
larla birba
şa təmasdadır,onların problemlərini bilir və özündən yuxarı rəhbərlik ilə əlaqə
qurmaq imka
nındadır; o həmçinin tabeçiliyində olanlara yuxarıdan gələn təlimatları çat-
123
Dostları ilə paylaş: |