Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

siyaya  meylli  f
əaliyyətlər,məsələn,avadanlıq,yanacaq,yemək və binalar alınması 
v
ə polislərin işə alınması və vəzifələrinin artırılması məsələləri aid ola bilər.. 
 
4.
 
İzləmə  təsisatlarını  qurmağa  imkan  verən  qanunlar.Parlament,  polisin 
nec
ə nəzarətdə saxlanmasını şərtləndirən qanun çərçivələrini qəbul etməyə və hə-
m
ən izləmə funksiyalarını yerinə yetirməli olan strukturların öz işlərini səmərəli 
görm
əyi təmin eməyə məsuldur. Parlament,polisi izləmə strukturlarının mandatı-
nı və səalhiyyətlərini müəyyənləşdirən hüquqi formatları qəbul etməklə bu səla-
hiyy
ətləri həyata keçirir. 
 
4.4.2. 
İzləmə rolu 
  
Parlamentin ikinci ön
əmli rolu,polis daxil olmaqla hökümətə  nəzarət etməkdir. Çox 
sayda ölk
ələrin parlamentlərində  hökümətlərin fəaliyyətlərini hesabatlı  tutmağa  imkan 
ver
ən cürbəcür izləmə alətləri vardır. Onların polis korrupsiyası kimi məsələlərə fokus-
lanma
ğa yönəlmiş komitələri də vardır,məsələn,Birləşmiş Krallıq Nümayəndələr Palatası 
Daxili 
İşlər  Komitəsi kimi.  Aşağıda,Haşiyə1-də  parlamentin  təhlükəsizlik sektoruna,o 
cüml
ədən polisə nəzarət etmək üçün istifadə edə biləcəyi səlahiyyətlərin xülasəsi verilir. 
 
Ha
şiyə1: Parlament və polis: izləmə səlahiyyətləri
100
 
 
Ümumi s
əlahiyyətlər 
 
Polis korrupsiya
sı ilə bağlı qanunvericilik təşəbbüsündə olmaq,düzəliş vermək və qa-
nun q
əbul etmək. 
Pollis orqanla
rı üzrə məsul olan icra orqanının üzvlərini və həmçinin,yüksək rütbəli 
polis zabitl
ərini sorğulamaq(and içmək şərtilə) 
Polis korrupsiya
sı ilə bağlı müstəqil ekspertləri dinləmək. 
Polis korrupsiya
sı hay-küyləri ilə bağlı müstəqil sorğularla çıxış etmək. 
 
Maliyy
ə izləmə səlahiyyətləri 
 
İllik polis büdcəsinin bəyənilməsi. 
Büdc
ə təkliflərini nəzərdən keçirmək və düzəliş vermək,o cümlədən əlavə büdcə tək-
lifl
ərinə . 
Keçmiş xərcləri yoxlamaq və təsdiq etmək(audit təsisatlarının hesabatı əsasında). 
Bütün büdc
ə sənədlərinə çıxış . 
 
T
əyinetmə səlahiyyətləri 
Ali polis r
əhbərlərinin təyinatının təsdiqi  
 
 
211 

---

Korrupsiya kontekstind
ə yanaşdıqda,parlament izləməsi iki məsələyə fokuslanmalıdır: 1) po-
lis üz
ərində maliyyə izləməsi və 2)polis izləməsi və şikayət mexanizmlərinin nizamlanması.  
 
Maliyy
ə izləməsi.  Polis korrupsiyasi ilə  mübarizədə maliyyə  dürüstlüyü mərkəzi yer 
tutur,ona gör
ə də,parlamentin büdcə məsələlərində daha güclü rol oynaması vacibdir. Və 
polis büdc
əsinin qəbul edilməsi və audit edilməsi də bura daxil olmalıdır
101
. Parlamentin 
müxt
əlif rollarını aydın analiz etməkdən ötrü,burada analizlər büdcənin qəbul edilməsi və 
büdc
ənin audit edilməsinə bölünür.  
 
Parlamentin büdc
ə qəbul etmək səlahiyyəti ona siyasi prioritetləri müəyyənləşdirmək-
d
ə müəyyən imkanlar verir.O,korrupsiyaya qarşı mübarizəni prioritetləşdirməyi hökümət-
d
ən tələb edə bilər,polis izləmə mexanizmlərini maliyyələşdirə bilər və polis işçiləri üçün 
anti-korrupsiya t
əlimi  və  maarifləndirmə  kampaniyası  təşəbbüsündə  ola bilər.  Bundan 
əlavə,  maliyyənin məhsuldar  və  qanuni xərcləndiyini yoxlamaq üçün auditdən istifadə 
ed
ə bilər. Korrupsiyanı cilovlamaq üçün bu cür auditlər çox faydalıdır, çünki polis büdcə-
si üçün fondlar onla
rın nəzərdə tutulan məqsədi üçün gedib çıxmır. Audit idarələrinə təh-
qiqat aparmaq üçün sifa
riş verərək və höküməti büdcəyə əsaslanaraq hərəkət etməyə məc-
bur ed
ərək, parlament korrupsiyanın qarşısını almaqda mühüm rol oynaya bilər.
102
   
 
Maliyy
ə  nəzarəti sahəsində  parlamentin  son əhəmiyyətli rolu planlaşdırma,proqram-
laşdırma,büdcələmə və polis xərclərinin qiymətləndirilməsi üçün şəffaf sistem qanunveri-
ciliyi q
əbul etməsidir.Bu cür büdcələmə sistemi,maliyyənin polis xidmətinə necə ayrıldığı  
v
ə necə xərcləndiyini izləmək iqtidarında olmalıdır. Aydın və şəffaf hüquqi çərçivə olma-
dıqda,büdcələmə sistemi oğurluğa,pis idarəetməyə və mənimsəməyə meylli olur
103
. 
 
Izl
əmə təsisatlarının işinin nəzərdən keçirilməsi. Parlament büdcəyə  nəzarət etdiyindən, 
polis izl
əmə strukturlarının resurslarını nəzərdən keçirir. Çox sayda ölkələrdə,parlament xüsu-
sil
əşmiş polis izləmə təsisatlarının üzvlərini təyin edir. Parlament,həmçinin,izləmə təsisatları-
nın öz mandatlarını necə yerinə yetirmələrini təmin etməkdən ötrü onların fəaliyyətini araşdı-
rır.  Məsələn,Hüquq Mühavizə  Dürüstlüyü üzrə  Avstraliyanın  Parlament Birgə  Komitəsi 
Avstraliya
nın cürbəcür hüquq mühavizə  dürüstlük təşkilatlarının idarəçilik strukturlarını  və 
əməliyyat proseslərini araşdırmışdır.(aşağıda, bax Nümunə1) 
Nümu
nə 1: Polis izləmə və şikayət mexanizmlərinin parlament tərəfindən izlən-
məsi: Avstraliya
104
 
2008–2009-cu ill
ərdə parlament birgə komitəsi, Hüquq Mühavizə Dürüstlüyü üzrə 
Avstraliya Komissiya
sının(HMDAK) idarəçilik strukturlarını və əməliyyat proseslərini 
mümkün d
əyişikliklərlə canlandırmaqdan ötrü müxtəlif dövlət hüquq mühavizə dürüstlük 
idar
ələrini araşdırmışdır..  
212 

---