Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

Daxili n
əzarətin 
tör
ətdiyi problemlər-
l
ə, məsələn, hədsiz 
n
əzarət və onun  nə-
tic
ələri haqqında xə-
b
ərimiz varmı? 
Əgər cavab yox olarsa, biz: 
•
 
Potensial riskl
əri 
qiym
ətləndirə bilərik 
•
 
R
əhbərlik üçün 
h
ədsiz nəzarətdən qaçınmaq 
üçün ay
dın qaydalar müəyyən 
ed
ə bilərik  
 
Biz: 
•
 
Konkret 
eksperti h
ədsiz-nəzarət 
imkanla
rı işləyib hazırla-
ma
ğa cəlb edə bilərik 
•
 
İşçi qrupu 
daxilind
ə daxili nəzarəti 
müzakir
ə edə bilərik 
T
əşkilat boyu da-
xili n
əzarət, rəhbər-
lik v
ə işçilər tərəfin-
d
ən qəbul edilirmi? 
Əgər cavab yox olarsa, biz: 
•
 
Şəffaf qərar və 
reaksiya ver
ə bilərik 
•
 
Daxili n
əzarət üz-
r
ə zəif nöqtələri və daxili tən-
qidçil
əri qiymətləndirə bilərik 
•
 
Aydın qaydalar 
ha
zırlaya bilərik 
Biz: 
•
 
Ekspert/audi-
tor c
əlb edə bilərik 
•
 
R
əhbəri və 
işçiləri qaydalara bağlaya 
bil
ərik 
 
Qeyd: 9-cu F
əsildə təsvir 
edil
ən alətlər faydalı ola bi-
l
ər 
 
 
 
 
 
200 

---

Fəsil6: KƏNARDAN İZLƏMƏ VƏ NƏZARƏT  
1-ci Böl
mə: 
6-
cı Fəsilə giriş  
Polis
lər qanun pozuntusunu aşkarlamaq və önləmək üçün səlahiyyətləndirilir. Onların 
polis xid
mətinin öz daxilində baş verən belə pozuntuları aşkarlaması və önləməsi prob-
lemlidir. Bu 
səbəbdən, polisin qanunlara riayət etməsinin təmin edilməsini müşahidə edən 
kənar izləmə və nəzarət strukturları vardır. 6-cı Fəsil,polis xidmətlərində korrupsiya ilə 
mübari
zədə bu cür müşahidə prosesinin necə getdiyini izah edir. O, hansı kənar təsisatla-
rın polisi izləməyə qoşulduğunu izah edir və bu təsisatların nə etdiyini nəzərdən keçirir. 
Bu 
fəsildə korrupsiyanı önləməkdən ötrü polis xidmətləri üzərində izləmənin necə aparıl-
dığı və bu izləmə proseslərinin necə təkmilləşdirilə bilməsi haqqında dünyada baş vermiş 
real praktiki nümu
nələr verilir. 
Bu 
fəsil, korrupsiyanın 1-ci Fəsildə verildiyi tərifindən istifadə edir və o tərif  korrup-
siya
nı “özəl məqsədlər üçün dövlət idarəsindən sui- istifadə etmək” kimi adlandırır. “Sis-
temli korrupsiya” konsepsiya
sı da burada istifadə olunur. Sistemli korrupsiya polis xid-
mətində korrupsiyalı fəaliyyətə hamının və ya çoxluğun cəlb olunmasıdır və polisin rolu-
nun tam orientasiya
sının dəyişilməsi ilə də müşaiyət oluna bilər. Sistemli korrupsiya,cina-
yətin qarşısını almaqda polis xidmətinin imkanlarını sarsıda bilər. Bu cür vəziyyət, xüsu-
si
lə də, kənar izləmə və nəzarət strukturlarının müzakirəsinə uyğundur,çünki polis xidmə-
ti sis
temıi şəkildə korrupsiyaya uğramış olduqda o zaman ancaq kənar strukturlar korrup-
siyaya qar
şı səmərəli müqavimət göstərə bilər. 
 
Başqa fəsillərlə əlaqələr 
Bu f
əsildə müzakirə olunan müəyyən mövzular daha ətraflı digər fəsillərdə də inkişaf 
etdirilir:  
5-ci F
əsil daxili nəzarətlər haqqında tamamlayıcı məlumatlar verir, və  
T
əhqiqatla bağlı olan 7-ci Fəsil istintaqla bağlı köməkedici məlumatlar verir.  
1-ci F
əsilə də bax.  
M
ətndə səciyyəvi linklər də göstəriləcək. 
Böl
mə 2:  Kənardan izləmə və nəzarət nədir? 
6-
cı Fəsil,polisə kənar nəzarəti (external contol)və polisi kənardan izləməni(external 
oversight) 
əhatə edir.  Kənar nəzarət polis əməliyyatlarının istiqaməti və idarəetməsinə 
aiddir.Polisin ida
rəetmə sisteminə yaddır,amma polis fəaliyyətini istiqamətləndirmək iqti-
da
rındadır,məsələn,siyasi rəhbərlik polis xidmətinə bir məsələni prioritetləşdirmək əmri 
verir(
məsələn,narkotiklə bağlı)və ya hakim axtarış aparmaq üçün polisə order verir. Bu 
201 

---

cür 
nəzarətedici funksiyalar polis prosedurlarının qurulmasının özəllikləridir və onlar kə-
nar strukturlara polis davra
nışını nizamlamağa və polisi qanunlara uyğun şəkildə özünü 
aparma
ğa imkan verir. 
Kənardan izləmə, polis strukturlarından kənardakı təsisatlar vasitəsilə polis davranışı-
nın yoxlanması və müşahidə edilməsi ilə məşğul olur.  Onun məqsədi polisin xalqa etdiyi 
xid
məti yaxşılaşdırmaq üçün pis davranışın qarşısını almaq və müəyyənləşdirməkdir. 
İzləmə, ümumiyyətlə baş verən işlərin yoxlanmasından ibarətdir, lakin o davamlı müşahi-
dəni də əhatə edir. Tam izləmə funksiyaları yerinə yetirən təsisatların nümunələri kimi 
parlament komi
tələrini,media və mülki cəmiyyət subyektlərini(QHT-lər və BQHT-lər), 
məsələn,Beynəlxalq Şəffaflıq, və Amerika Mülki Azadlıqlar Birliyini(American Civil 
Liberties Union) gös
tərmək olar.Bu təşkilatlar polis idarəetmə sisteminə inteqrasiya olun-
ma
mışdır və sadəcə kənardan korrupsiya və ya digər pozuntularla bağlı polis fəaliyyətini 
mü
şahidə edir. Kənar izləmə kənar nəzarətdən fərqli olur,o dərəcədə ki,nəzarət polisin 
ida
rə etmə sisteminə inteqrasiya olur və polisin davranışının dəyişmək imkanına sahb 
olur.   
Bu f
əsilin müqyası çərçivəsində,kənar strukturlar dedikdə həm təşkilati baxımdan,həm 
d
ə əməliyyat baxımından polisdən asılı olmayan bütün təsisatlar nəzərdə tutulur.. Bu fəsil 
icraedici,parlament,m
əhkəmə,xüsusiləşmiş polis izləməsi və anti-korrupsiya strukturları-
nı,xüsusi sorğuları,mülki cəmiyyət təşkilatlarını və medianı nəzərdən keçirir. O bu təsisat-
la
rın hər birinin rolunu və funksiyasını müzakirə edir və həmçinin ən yaxşı praktikaların 
nümun
ələrini verir.  
Kənar izləmə və nəzarət təsisatları təkcə polisi deyil,bi-birini də müşahidə edir. Bu sə-
bəb kənar nəzarət təsisatlarını, daxili nəzarət mexanizmlərinə nisbətən korrupsiyadan da-
ha yax
şı qoruyur. Məsələn,əgər polis rəisi rüşvət alırsa, o zaman o dərhal bilərəkdən daxi-
li anti korrupsiya mexaniz
mlərini sarsıdır. Belə hal baş verdikdə,polis rəisi polisdən kənar 
bir strukturla, 
məsələn,siyasi rəhbərlik tərəfindən durdurulmalıdır. Siyasi rəhbərlik də 
,korrupsiyaya bu
laşmış polis rəisindən istifadə edib siyasi müxalifəti susdurmaqla korrup-
siya
ya uğramış ola bilər. Əgər bu baş verirsə,o zaman,hamı prokurorun korrupsiyaya qar-
şı necə mübarizə aparmasından, parlamentin icra orqanına inamsızlıq nümayiş etdirmə-
sin
dən və mülki cəmiyyət və medianın isə üzə çıxarılmış korrupsiyanı işıqlandırmasından 
asılı olacaq.Əgər kənar izləmə strukturlarından biri korrupsiyalı praktika ilə məşğul ol-
maq iqtida
rında ola bilmirsə,o zaman qalan digərləri müdaxilə edib korrupsiyanı durdura 
və qanun aliliyini bərpa edə bilər.  
Ona gö
rə də,kənar izləmə strukturlarının uğuru o fakta söykənir ki, birlikdə götür-
sək,onlar həm polis xidmətlərini korrupsiyaya uğramasınlar deyə müşahidə edirlər,həm 
də hər bir təsisatın öz işini uyğun şəkildə yerinə yetirməsi üçün bir-birini müşahidə edir-
lər.Bu hər bir təsisatın polis təşkilatı üzərindəki hakimiyyətindən sui-istifadə edilməməsi-
ni təmin edir. 
202 

---