Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

Böl
mə3: 
Nəyə görə kənar izləmə və nəzarət strukturları korrupsiya ilə müba-
ri
zədə əhəmiyyətlidir? 
Aşağıdakı altbölmələr kənar izləmə və nəzarət strukturlarının korrupsiya ilə mübarizə-
də önəmli rolları üçün arqumentlər gətirir..  
3.1.  Demokratik ida
rəçiliyin gücləndirilməsi  
Xal
qın öz höküməti və dövlət xidmətləri,o cümlədən,polis üzərində  nəzarətinin olma-
sı geniş qəbul edilmiş normadır. Dövlət xidmətlərinin xalqın ehtiyaclarını qarşılamasını 
və polisin xalqın maraqlarına zidd olan fəaliyyətlərə(məsələn,korrupsiya kimi) qoşulma-
ma
sını təmin etmək çox vacibdir. Demokratik ölkələrdə, ictimaiyyət əsasən polisə(və di-
gər hökümət idarələrinə) dolayı yolla,öz seçilmiş nümayəndələri vasitəsilə nəzarət edir. 
Polisin ya birba
şa seçilən (məsələn,parlament) və ya birbaşa seçilən struktur tərəfindən 
təyin olunan(xüsusiləşmiş polis izləmə strukturları) təsisatlar tərəfindən müşahidə olun-
ma
sı faktı, izləməni faktiki olaraq demokratik edir. Polis izləmə strukturunun işini qur-
maqla,
təyin etməklə və nəzərdən keçirməklə, parlament,xalq və polis arasında körpü ya-
ra
dır. Demokratik yolla müşahidə olunan polis izləmə strukturları polisin xidmət etdiyi 
xal
qın ehtiyaclarına daha da məsuliyyətli yanaşması üçün əhəmiyyətli rol oynayır.  
3.2.  Poli
sə ictimai inamın artırılması 
Bir 
sıra ölkələr üzrə əldə olunan təcrübə, pis davranış,məsələn,korrupsiya və gücdən 
hədsiz dərəcədə istifadə olunma şikayətlərinə və iddialarına polisin tələb olunan səviyyə-
də daxili təhqiqat aparmasına,xalqın bəzən inanmadığını nümayiş etdirmişdir. Çox hallar-
da, poli
sin fəaliyyəti ilə bağlı edilmiş kənar ictimai sorğuların nəticəsi bu qayğıların doğ-
ru oldu
ğunu sübut etmişdir
78
. Sor
ğular ardıcıl formada göstərmişdir ki, daxili təhqiqatçı-
lar öz
lərini çox vaxt səmərəli və tərəfsiz tərzdə aparmırlar,çünki onlar öz iş yoldaşlarının 
təsirinə və polis həmrəyliyi və sadiqliyinə məruz qalırlar
79
. Bu proble
mlər xüsusilə sis-
temli korrupsiya
nın təhqiqatı zamanı üzə çıxır və  burada rəislər,rəhbərlik və ya təhqiqat-
çıların özləri korrupsiyalı praktikaya qoşulmuş olurlar.  
Bun
dan əlavə,hətta əgər bir çox polis xidmətləri ədalətli və tam daxili təhqiqat apar-
maq iqtidarda olsa 
belə,ictimaiyyətin bundan xəbəri olmaya da bilər və doğru olaraq daxi-
li təhqiqatın tərəfsiz olub-olmadığı haqda şübhələnə bilər. Səmərəli polis işi ictimaiyyətin 
ina
mından asılı olduğundan,polis xidmətlərinin şəffaflıq üçün güclü səy etmələri çox əhə-
miy
yyətlidir. Şəffaf olmağın bir yolu da, polis xidmətlərinin kənar izləmə strukturları va-
si
təsilə müşahidə olunmalarıdır və beləliklə,ictimaiyyətə polisin gizlətməyə heç bir şeyi 
olma
dığını nümayiş etdirməkdir. Əgər ictimaiyyət bilsə ki,polis kənar struktur tərəfindən 
iz
lənir və şikayətlər bu struktura təqdim edilə bilər və bu struktur tərəfindən müstəqil təh-
qiqat apa
rıla bilər,o zaman bu hal polisin işinə ictimai inamın artmasına kömək edər.  
 
203 

---

3.3.  Polis xid
məti və korrupsiya məsələlərində beynəlxalq standardlara riayət 
olunma
nın təmin edilməsi  
Polis xid
mətlərinin kənardan izlənilməsi dövlətin beynəlxalq hüquqi öhdəliklərinin 
yeri
nə yetirlməsi baxımından əhəmiyyətlidir.Xüsusilə, beynəlxalq insan hüquqları qanu-
nu, döv
lətlərin təsisatlarından, polis tərəfindən insan hüquqlarının pozulduğu hallarda fər-
dlərin şikayətlərinə qulaq asılmasını və zəruri hallarda onların məhkəmə müdafiəsi vasitə-
ləri ilə təmin edilməsini tələb edir
80
. Bu rol normal
da məhkəmə tərəfindən icra olunur,la-
kin ombudsman,insan haqla
rı komissiyaları və xüsusiləşmiş polis şikayətləri strukturları 
ki
mi təşkilatlar da polis tərəfindən iddia olunan insan haqları pozuntularının təhqiq olun-
ma
sına cəlb olunurlar.  
Po
lis işçilərinin korrupsiyaya cəlb olunması tez-tez insan hüquqlarının pozulması ilə 
mü
şaiyət olunur. Məsəslən,polis işçiləri özbaşına olaraq kimisə saxlaya bilər və ya pul 
qoparmaq üçün 
hər hansı şəxsə qarşı hədsiz dərəcədə güc işlədə bilər. Bu korrupsiya nü-
mu
nəsidir və azadlıq hüquqlarının və potensial olaraq işgəncə və ya qeyri-insani və aşağı-
la
yıcı münasibətə məruz qalmamaq hüququnun pozulmasıdır.Alternativ olaraq,bir çox 
po
lis işçiləri hər hansı şəxsə qarşı digər polis işçisinin və ya hər hansı şəxsin törətdiyi qa-
nun pozuntusunu qulaqar
dına vurmaqla rüşvət ala bilər. Bu baxımdan insan hüquqları po-
zuntula
ri ilə korrupsiya arasında aydın əlaqə vardır. 
Çox sayda öl
kələr  korrupsiyaya qarşı mübarizənin səciyyəvi sahələrində beynəlxalq 
öh
dəliklər götürmüşlər. Buraya dövlət rəsmiləri,o cümlədən,polis işçiləri tərəfindən törə-
di
lən korrupsiya iddialarını təhqiq etmək üçün müstəqil,kənar təsisatların yaradılması da-
xildir
81
.  
3.4.  Polis xid
mətlərinin təkmilləşdirilmısi  
Polis xid
mətinin xalqa göstərdiyi xidməti yaxşılaşdırmağa kömək etmək üçün kə-
nar iz
ləmə vacibdir. Buraya onların göstərdiyi xidmətin qanuniliyi,səmərəliliyi və 
məhsuldarlığı daxildir.Kənar izləmə polislərə öz işlərində zəiflikləri və problemləri 
ayd
ınlaşdırmaq və onları həll  etmık baxımından kömək edə bilər. Məsələn,kənar izlə-
mə təsisatı polis işçiləri arasında korrupsiya hallarını aşkarlamaq üçün polis xidməti 
sistemin
dəki problemləri və ya işə alınacaq işçilərin yoxlanılmasında mövcud olan 
prob
lemləri aşkarlaya bilər. Cavabında,izləmə təsisatları polisin qəbul etməsi üçün 
yeni konsepsiyalar 
və prosedurlar  tövsiyə edə bilər. Bəzən,kənar təsisatlar polisin si-
ya
sətində və prosedurlarında problemləri aydınlaşdırmaq baxımından daxili struktur-
lara nis
bətən daha yaxşı vəziyyətdə olurlar. Bu ona görə ki,kənar strukturlar polis ie-
rarxiya
sının,iş yoldaşlarının sadiqliyi və ya digər təsisati ənənələrin təsiri olmadan 
poli
sin fəaliyyətini qiymətləndirə bilər.  
 
 
204 

---