Post-haqiqat nima


Boshqa kognitiv buzilishlar yoki odatiy fikrlash xatolari



Yüklə 18,25 Kb.
səhifə4/4
tarix30.12.2023
ölçüsü18,25 Kb.
#164532
1   2   3   4
Post-haqiqat nima-fayllar.org

Boshqa kognitiv buzilishlar yoki odatiy fikrlash xatolari
adolatli dunyo fenomeni (ya'ni, u shunday va har kim o'zi loyiq bo'lgan narsani olishi kerak, degan ishonch);
mavjud ma'lumotlarning kaskadi (bir necha marta takrorlash "haqiqat" tuyg'usini kuchaytiradi - bu repostlar davrida ayniqsa muhimdir) va boshqalar;

salbiy tarafkashlik (tafakkurimizning yana bir xususiyati: biz xushxabardan ko‘ra yoqimsiz, yomon xabarlarga osonroq ishonamiz. Va agar bizga ishonarli shaklda teleserialning qandaydir yulduzi, aytaylik, odamxo‘r degan gap aytilsa, biz bunga ishongan ma’qulroq bo‘lardik. Bu o'zini oqlashga bo'lgan keyingi urinishlariga qaraganda. Bu "aybdorlik prezumpsiyasi"ning bir turi).



Yana bir omil, g'alati darajada, ommaviy axborot vositalarining o'z ob'ektivligini ta'kidlash istagi edi

Ommaviy axborot vositalarining voqealarga turlicha qarashlarini bildirishi, o‘quvchilarning o‘z xulosalarini chiqarishi uchun “yaxshi shakl”ga aylandi. Ammo bu yondashuv juda yuqori IQ va tahlil qilish qobiliyatini nazarda tutadi, bu tomoshabinlarning hammasi ham ega emas.


Oxir-oqibat, bu yondashuv psevdoob'ektivlik niqobi ostida manipulyatsiya qilish imkoniyatlarini ochdi. Jamoatchilik fikrini o'z tarafingizga tortish uchun voqea haqida birinchi bo'lib gapirib, o'quvchilarda g'azab, hamdardlik, qo'rquv hissiyotlarini uyg'otish kifoya.
Bugun biz haqiqatan ham juda ko'p ma'lumotlarga egamiz.
Miya "hazm qilishga" qodir bo'lganidan ko'ra ko'proq, bu har doim ham hayotning tezlashib borayotgan tezligiga moslashishga vaqt topa olmaydi. Va unda adashib qolish juda oson. Ma'lumot allaqachon giyohvand moddalarga o'xshaydi va uning oqimidan tashqarida bo'lgan odam giyohvand moddalarni olib tashlashga yaqin alomatlarni boshdan kechiradi.
Shunday qilib, axborot va uning oqimini boshqaradiganlar, aslida, haqiqiy kuchga ega. Folbinlar bashorat qilgan "Uchinchi jahon urushi" allaqachon boshlangan va bu axborot urushi haqida bir fitna nazariyasi mavjud. Ammo esda tutingki, fitna nazariyasi ham kognitiv buzilishning bir turidir.
Shekspirning dunyo teatr degan so‘zlari yangicha mazmun kasb etadi. Va, albatta, o'z aktyorlari va rejissyorlari bor. Va yangiliklar lentasini ochar ekanmiz, barchamiz ajoyib shou tomoshabinlariga aylanamiz.
Haqiqatdan Keyin (Post-Haqiqat) terminlarhaqidasızbilmaganfaktlar
Ing. "Post-truth"- bu odamlar jamiyatdagi bo'layotgan hodisalarga nisbatan o'z fikrini shakllantirishda ob'ektiv dalillarga murojaat qilishdan ko'ra shaxsiy e'timodlari va his-tuyg'ularga murojaat qüish samaraliroq deb hisoblanuvchi ijtimoiy holat Post-haqiqat - bu zamonaviy jamiyatda aniq maqsadli ravishda OAVning yordamida ommaviy ongni manipulyatsiya qilish maqsadida real voqelikdan farq qiladigan boshqa virtual yaratishga urinishdir.
TARIXI
Birinchi marta "post-haqiqat atamasi 1992 yilda serb-amerikalik dramaturg Stiv Tesic tomonidan Fors ko'rfazidagi konfliktiga bag'ishlangan essesida ishlatilgan. 2004 yilda amerikalik yozuvchi Ralf Keys xuddi shu nomli kitobda "haqiqatdan keyingi davr atamasidan foydalangan. Shu yili amerikalik jurnalist Erik Alterman "post haqiqat siyosiy muht" haqida gapira turib 2001 yil 11 sentyabr voqealardan keyin Bush ma'muriyatining bayonotarini tahlil qilishda "post-haqiqat dav prezidentligi atamasidan foydalangan
Qiziqarli faktlar
2016 yil "Post-haqiqat atamasi Oksford lug'atiga binoan Yil so'ziga aylandi. Unga bunday sharaf ko'p sabablarga ko'ra loyiq edi, birinchi navbatda o'sha yil yuz bergan voqealar, ekspertlarda shubha tug'dirdi: Donald Trumpning AQSh prezidentligiga saylanishi, Buyuk Britaniyada Brexit va ko'plab populistik harakatlarming paydo bo'lishi. Chunki, ushbu barcha holatlarda voqealar borishi ekspertlarning prognozianga zid ravishda rivojlangandi.
Biroq, men post-haqiqat hodisasini biroz boshqacha tarzda ko'rib chiqaman Menimcha, bu G'arb tafakkuri tanoni chuqurroq aks ettiradi. Haqiqatdan keyingi haqiqatni faqat zamonaviy muammo deb hisoblaydiganlar noto'g'ri o'ylashadi. Post haqiqat fenomeni har doim biz bilan bo'lgan, shunchaki bu hodisalarni aniqroq aniqlashga imkon beradigan so'z endi
Ishlash prinsipi
Qachonia, bizning nuqtai nazarimizni to'g'rilash uchun faktlar yetani bolmaganda bu rejim ishga tushadi. Masalan, Ukrainaning sharqida "Boeing" passajir samolyoti quladi, 350 kishi halok boʻldi. Nima boʻlishidan qari nazar, ichki xissiyolarz nima deyishidan kelib chiqib, siz bu fakida nima ko'rishni xohlasangiz shuni ko'rasiz. Siz ulkan voqealar zanjirini tushni boshlaysiz, bu ukrain qiruvchi samolyotidan boshlanadi. Bu qiruvchi samolyotda Ukrain harbiysi kapitan Vermolonko bo'ladi. Keyin bu ishnio'sha qilganidan xabar beruvchi guvohlar topasiz. Bu voqeadan so'ng, u o'z joniga qasd qladi Bu faktar zanje hammasi sizni siz haq boʻlganingizni tasdiqlab boraveradi buning hammasi G'arb provakatsiyasi geno ukrain jangarilan qilgan.
Agarda sizning e'timodingiz qarama-qarshi bo'lgan taqdirda ham, siz Ukrainaning sharqida qurollangan guruhlar mavjudligini, ular hududni nazorat qilishiga va uyerda hohlagan ishini qishiga ishonasiz. Ularga quroini Rossiya yetkazib berad Va yana sizda Boeing va halok bo'lganlar haqida ajoyib fikrlar zanjiri paydo bolad Sababi sizning e'timodingiz boshqa ssenariy bo'yicha shakllangan bo'lib chiqadi.
Xulosa
Haqiqatdan keyingi haqiqat-bu har qanday sizga tanish va tushunarli bo'lgan qadriyatlar va mavzular tizimiga ta'sir ko'rsatuvchi faktlar jamanmaside
Ammo bunda obektiv holatni saqlab turish muhimdir.
Nima uchun bizga mediasavodli bo‘lish muhim?

Biz bugun mediasavodxonlik XXI asr odamlari uchun eng zarur bo‘lgan ko‘nikma ekanligidan kelib chiqib yozayapmiz. Xuddi o‘qish, yozish qobiliyati kabi bu juda muhim ko‘nikma. Sababi, bugungi kunda odamlar media dunyosida yashaydilar, turli axborot manbalaridan foydalanadilar. Albatta, har kim bu ma’lumot qanchalik foydali yoki zararli bo‘lishi mumkinligini o‘zi o‘ylashi kerak. Shu ma’noda menga axborotlar oziq-ovqatlar bilan taqqoslanadigan metafora juda yoqadi. Biz aynigan ovqatni yemaymiz. Juda yog‘li yoki juda achchiq taomni iste’mol qilmaymiz. Albatta, bu masalada insonni o‘zi nimani tanlashini hal qilishi kerak. Axborotlar ham xuddi shunday. Turli ta’mli mahsulotlar tanlanishi mumkin, ammo aynigan ya’ni yolg‘on ma’lumotlarga ega bo‘lish, ularni o‘qish, iste’mol qilish kerak emas. Nazarimda, bu metafora, axborot dunyosida hozir nima sodir bo‘layotganini juda yaxshi ko‘rsatib beradi. Fast fud (tez pishadigan taom) kabi hamma narsani iste’mol qiladigan odamlar bor. Sifatli mahsulotni tanlab, saralab o‘qiydigan, tinglaydigan odamlar ham mavjud. Ammo, bu ma’noda qaraydigan bo‘lsak, inson uchun axborotdan keladigan xavaoziqovqatnikidan kam emas. Agar biz fast fudni iste’mol qilsak nima bo‘ladi? Biz ortiqcha vaznni orttirib olamiz. Mobodo biz sifati past ma’lumotlarni o‘qisak, unda dunyo haqida noto‘g‘ri tasavvurga ega bo‘lamiz. Ehtimol, ba’zi firibgarlar bizni aldab ketadi.


http://fayllar.org
Yüklə 18,25 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə