veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz
37
Tahlil
Donalab sanaladigan otning aniq, noaniq bo‘linuv-
chan ko‘plik yoki jamlik ma’nosi uchun qulaylik bo‘lma-
sa,
umumiy lik
namoyon bo‘ladi.
-lar
shakli
cheklangan
miqdordagi ko‘plikni anglatsa tub shakldan shu turga
kiruvchi barcha ot (yaxlit tarzda) anglashiladi. Quyidagi
vositalar umumiylikni ifodalaydi:
– matnning ijtimoiy-tarixiy xususiyati:
Farzand ‒
belning quvvati.
Daraxt
tomiridan suv ichar;
– gapning umumiy mazmuni:
So‘z
adabiyotning eng
birinchi unsuri, uning birinchi quroli
(A.Qahhor, “Hayot
qo‘shig‘i”).
Donalab sanaladigan ot
umumiylikni ifodalaganda
fe’l kesim ko‘pincha
-adi
shaklida keladi. Chunki bu
shakl bir turga kiruvchi mavjudotning doimiy belgisini
ko‘rsatadi:
Suvsizlikni
tuya
ko‘taradi
(A.Qahhor, “Sa-
rob”).
Juft a’zo va narsani bildiruvchi ot birlik va ikkilikka
betaraf bo‘lga nidan mazkur ma’no larni qulay vosita yor-
damida ifodalaydi.
Birlik
ifodalanishiga quyidagi vositalar yordam beradi:
– bir
soni: Shundan so‘ng
bir qo‘l
im
bilan
bir
oyog‘
im
butkul ishga yaramay digan bo‘lib qoldi
(A.Qahhor, “Qo‘shchinor chiroqlari”). Juft narsani bildi-
ruvchi ot oldidan
toqa, poy
kabi hisob so‘z qo‘llaniladi.
Qambarali yechgan
bir poy kalish
ini darhol kiyib oldi
(A.Qahhor, “Qo‘shchinor chiroqlari”);
–
ikki
so‘zidan yasalgan tartib son:
Ikkinchi qo‘l
i
bilan bolani bag‘riga oldi
(A.Qahhor, “Qo‘shchinor chi-
roqlari”);
–
boshqa, narigi, o‘ng, chap
so‘zlari:
Muhayyo
og‘irligini
boshqa oyog‘
iga tash ladi
(A.Qah hor, “Mu-
habbat”).
Ikkilik
ma’nosiga quyidagi vositalar qulaylik tug‘dira-
di:
– mantiqan ayonlik:
Dostları ilə paylaş: 
