Psixologiya fanining rivojlanish tarixi

---

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 
ǀ 
ISSUE 3 
ǀ 
2023 
ISSN: 2181-1601 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
 
PSIXOLOGIYA FANINING RIVOJLANISH TARIXI 
Abdusalimova Iroda Sherzod qizi
ANNOTATSIYA 
Ushbu maqola O‘zbekistonda so‘ngi yillarda psixologiya fanining jadallik bilan 
rivojlanayotganligi, ko’plab psixologiyaga doir bo‘lgan darsliklar, o‘quv-qo‘llanmalar 
chop etiliyoganligi haqida. Psixologik tadqiqotlar barcha jabxalarda o‘tkazilmoqda va 
bugungi kunda psixologiya fanining o‘rni juda ham katta axamiyatga egadir. 
Kalit so’zlar: 
psixologiya, fan, rivojlanish, jadallik, o‘quv-qo‘llanmalar, 
ahamiyat. 
Psixologiyaning fan sifatida yurtimizda rivojlanish tarixiga e’tibor beradigan 
bo‘lsak 
shuni ta’kidlash lozimki, u oxirgi o‘n yilliklar mobaynida shakllanmoqda, 
xolos. Lekin 
tarixan, 
umuman 
psixologiyaning O‘zbekiston hududida 
shakllanishini tahlil qilinsa, uning diniy-falsafiy olimlar va qarashlar tizimida o‘ziga 
xos tarzda shakllanib kyolganini ko‘rish mumkin. Masalan, eramizning II-III asrlarida 
rivoj topgan manixizm (asoschisi Mani) yoki mazdakizm (asoschisi Mazdak) va 
boshqalar o‘z diniy qarashlari tizimida ijtimoiy munosabatlar, ijtimoiy adolat va 
shaxsning o‘ziga xosligi kabi g‘oyalarni keng tashviqot qilganlar. Lekin tarix bizga 
shundan darak beradiki, yaxlit, sistematik ijtimoiy psixologik qarashlar sistemasi 
umuman bo‘lmagan. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, O‘zbekistonda o‘tkazilayotgan 
psixologik tadqiqotlar asosan oila va oilaviy munosabatlarga bag‘ishlangan. Chunonchi, 
birinchi ijtimoiy psixologik tadqiqot ham 70- yillarning oxiri 80- yillarning boshida I. 
Yoqubov tomonidan o‘tkazilgan bo‘lib, u oilaviy munosabatlarning barqarorligi va er-
xotin ijtimoiy rollarining muvofiqligini ta’minlovchi sotsial-psixologik omillarni 
o‘rgandi. Tadqiqot natijasida, shu narsa aniqlandiki, oila a’zolarining rollar borasidagi 
muvofiq o‘zaro munosabatlari oilaviy xamjihatlikning muhim shartidir. Oilaviy 
majorolar esa, asosan hozirgi zamon o‘zbek ayolining ijtimoiy mehnat bilan bandligi 
hamda oilaviy munosabatlarda eskilik sarqitlarining saqlanib qolganligidadir.
[1]. 
G‘.B.Shoumarov va E.A. Morshinalarning (1986) tadqiqotlarida esa oilada 
bolalar tarbiyasiga bevosita ta’sir ko‘rsatadigan ijtimoiy-psixologik omillar o‘rganildi, 
chunonchi, unda o‘ziga xos milliy va an’anaviy o‘zaro munosaoat xususiyatlarining 
o‘rni belgilandi. 
Oilaviy munosabatlar psixologiyasi xususida o‘tkazilgan muhim tadqiqotlardan 
biri N.Sog‘inovning o‘zbek oilasiga xos bo‘lgan nikoh va oila munosabatlari - nikohdan 
Uzbekistan