batda odam lar to ‘dasida ularni
sonining keskin kamayib
ketishiga olib kelgan. Shu tufayli erkaklar o ‘rtasida ko‘plab n i
zolar yuzaga kelgan, ularning k o ‘pchiligi qonli to ‘qnashuv
ishtirokchilaridan birining nobud b o iis h i bilan tugagan.
Bunday tabiiy tanlanish estrus hodisasi uzoqroq m uddat davom
etgan urug‘larning k o ‘proq yashab qolishiga olib kelgan.
Biroq bu biologik omil «ilk ijtimoiy» rejadagi yangi
to ‘siqlarni yuzaga keltiradi: hech bir organizm bunday uzoq
vaqt davom etgan o ‘ta shahvoniy, asabiy zo‘riqishlarga dosh
bera olmas edi. Shuning uchun estrus m uddatining uzayishi bi
lan ayollar bu davrda «sovuqroq», o ‘zining jinsiy maylini nazo-
rat qiladigan va endi kim to ‘g‘ri kelsa o ‘sha
bilan emas, balki
faqat o'zlariga yoqadigan erkaklar bilangina q o ‘shiladigan
bo ‘lib borganlar.
E-rkaklarga nisbatan «tanlab» m unosabatda b o ‘lish — o ‘ziga
xos insoniy m uhabbatning biologik poydevori yuzaga kela
boshlaganligidan dalolat beradi.
Shu o ‘rinda t a ’kidlab o ‘tishim iz joizki, hozirgi odam
tushunadigan, his qiladigan «sevgi» hissining ilk elementlari,
ayollarning shu holati xususiyati evaziga insoniyat ruhiyatiga
singib borgan.
Shulardan so‘ng.
asta-sekinlik bilan, garchi
hech qanday ijtimoiy m e’yorlar
bilan boshqarilmasada, bir-bir-
larini shahvoniy m a’qul ko‘radigan juftlardan iborat unchalik
katta boim agan guruhlar tashkil topa boshlaydi.
Shunday
qilib, estrusning uzayishi hamma uchun ham qulay, m a’qul
b o ‘lmagan. Bu esa urug‘ tarkibiga kiruvchi erkaklar o ‘rtasida
yana janjallar, qon to ‘kilishlarga sabab b o ‘ladigan holatlarni
keltirib chiqargan. Odam lar jamoasi xo‘jalik faoliyatining jiddiy
buzilishi, urug‘ning yashab qolishi uchun xavfning ro ‘yobga
chiqishiga olib keldi. Shu tarzda
yuzaga kelayotgan jamiyatda,
urug‘ ichidagi jinsiy m uloqotni boshqarish, biologik instinkt,
zoologik individualizmni jilovlash uchun maxsus ijtimoiy m e’
yorlar shakllana boshladi. Ana shunday ijtimoiy m e’yorlardan
biri m azkur urug‘ ichida erkak va ayollarning jinsiy m uloqot-
larini m a’lum bir muddatga (ovga tayyorlanish, ov vaqtlarida)
taqiqlovchi jinsiy tabular (taqiqlash)ning yuzaga kela boshla-
ganligidir.
Tabu — axloqiy m e’yorlarga qaraganda ancha jiddiy va
qattiq taqiqdir. Axloqiy m e’yorlam i
buzuvchilam i jam oa jazo-
lashi, uni yo‘q qilib yuborishi ham yoki kechirib tirik qoldirishi
30