PüSTƏ oruc qizi fərhadi

 
261 
(marketinq) kimi, marketinqin təkcə “ bazarla” bağlı kimi 
hesab  edilməsi  də  düzgün  olmazdı.  Həqiqətdə  biznes, 
menecment,  marketinq,  bazar  mexanizminin  böyük, 
fövqəladə  mürəkkəb  bir  konstruksiyasının  müxtəlif 
tərəfləridir.  Bu  tərəflərdən  hər  birisi  iqtisadi  bazar 
prosesinə  müxtəlif  bucaq  altında  baxmağa  və  hər  tərəfin 
çox  asan  olmayan  məzmununu  işıqlandırmağa  imkan 
verir. 
2.Bir  çox  ölkələrin,  o  cümlədən  Azərbaycan 
iqtisadiyyatının  inkişaf  tarixi  göstərir  ki,  bazar 
mexanizmi istehlakçıların tələblərini tam dərəcədə nəzərə 
ala  bilir  və  bu  mexanizm  təsərrüfatçılıqda  kökündən 
dəyişikliklərə məqsədyönlü təsir edə bilər. 
Kommersiya fəaliyyətinin son məqsədi – mənfəətin 
əldə  olunmasından  ibarətdir  ki,  bu  da  ancaq  alıcıların 
çoxsaylı  tələbatlarını  tam  həcmdə  və  keyfiyyətli 
ödənilməsi zamanı əldə edilə bilər. 
Kommersiya  fəaliyyəti    -cari  və  perspektiv 
dəyişiklikləri  nəzərə  almaqla  əhalinin  tələbatının    tam,  
keyfiyyətli    və  vaxtında  təmin  olunması  və  mənfəətin 
əldə  edilməsi  məqsədilə  alqı-satqı  proseslərinin  həyata 
keçirilməsinə yönəldilmiş mürəkkəb operativ-təşkilati bir 
sistemdir.  Bu,  elə  bir  fəaliyyətdir  ki,  kommersiya 
dövriyyəsinin 
bütün 
iştirakçılarına 
ticarət 
sövdələşmələrinin 
reallaşdırılmasının 
bütün 
mərhələlərində  qarşılıqlı  faydalılığı  nəzərə  almaqla    bir-
biri  ilə  uğurlu  əlaqədə  olmaq  imkanı  verir.  Məhz 
kommersiya  fəaliyyəti  istehsalın  səmərəli  inkişafına 
imkan  yaradır  və  onun  həcmlərinin  və  perspektiv 
istiqamətlərinin  formalaşmasına  öz  təsirini  göstərir.  O, 
daha çox dərəcədə sənaye firmasının iqtisadi vəziyyətini, 

---

 
262 
bazarın  dəyişkən  hallarını  nəzərə  almaqla  onun 
kommersiya uğurunu müəyyən edir. 
Müasir  əmtəə  bazarında  kommersiya  fəaliyyəti 
özünün  ümumi  qeyri-sabitliyinə  və  böhran  vəziyyətinə 
baxmayaraq çox fəal inkişaf edir, bu da topdansatış, xırda 
topdansatış  və  pərakəndə  ticarətdə  nəzərəçarpan 
dəyişmələr ilə təsdiqlənir. 
Kommersiya  fəaliyyətinin  effektiv  inkişafının 
dəyişməyən  şərtlərindən  biri  işgüzar  münasibətin 
subyektlərinin lazımi qədər iqtisadi sərbəstliyinin olması, 
xüsusi  kapitala  malik  olma,  maliyyə  imkanlarının 
bacarıqlı  idarə  edilməsi,  maksimal  mənfəətin  əldə 
edilməsi imkanlarından istifadə olunmasıdır. 
 
MÖVZU 2. 
KOMMERSİYA  ƏLAQƏLƏRİNİN 
İNKİŞAFI 
1.  Ticarət  –  kommersiya  sisteminin  xüsusiyyəti 
ondan  ibarpətdir  ki,  o,  bir  qayda  olaraq,  hər  hansı  bir 
ayrıca  götürülmüş  sahə  ilə  əlaqədə  deyildir  və 
sahələrarası xarakter daşıyır. Alqı-satqı prosesi vasitəsilə  
məhsulun  istehsalı  və  istehlakı  bir-biri  ilə  bağlı  olan 
sahələrdə  elə  bil  ki,  əlaqələndirilir.  Bu  proses  məhsulu 
müxtəlif  sahələrin  istehsalçılarından  istehlakçılarına 
çatdırılması    rolunu  oynayır.  Bununla  da  o,  müxtəlif 
sahələrdə, 
istehsallarda  hazır  məhsulun  buraxılış 
həcmlərinin 
və 
müdətlərinin 
üst-üstə 
düşmədiyi 
mürəkkəb  şəraitlərdə  istehsal  prosesinin  vəhdətini  təmin 
edir. 

---

 
263 
Təkrar  istehsal  prosesi  –  istehsalın,  bölgünün, 
mübadilə  və  istehlakın  üzvi  vəhdətindən  ibarətdir  Bu 
vəhdətin  əsasını,  bölgünün,  mübadilənin,  istehlakın 
xarakterləri  və  üsulundan  asılı  olduğu  maddi  rifahların 
istesalı  təşkil  edir.  Lakin  əmtəə  dövriyyəsi  istehsala 
birbaşa təsir göstərir. 
Buradan belə  görünür ki,  əmtəə  tədavülü  prosesi, 
məhsula,  mübadilə  forması  kimi  bazar  şəraitində  
tamamilə  istehsalın  xarakteri  ilə  müəyyən edilir  və onun 
vacib  şərti  kimi  çıxış  edir.  Tədavül  dairəsində    hər  bir 
istehsal  birliyinin  və  müəssisənin  fəaliyyətinin  real 
nəticələri real ictimai qiymətini alır. 
Müasir  bazar  şəraitində  təkrar  istehsalın  bütün 
məqamları, o cümlədən, əmtəələrin bölgüsü və tədavülü, 
başqa  sözlə  desək,  onların  alışı,  yaxud  satışı  prosesi 
dövlət nəzarəti və nizamlanması altında olmalıdır.  
2.  Kommersantın  iş  vaxtının  çox  hissəsini 
müxtəlif  kommersiya  sövdələşmələri  ilə  əlaqədar  olan 
işgüzar  danışıqlara  və  işgüzar  yarışmalara  sərf  olunur. 
Dünya  təcrübəsi  bu  sahədə  müxtəlif  tövsiyyələr 
toplamışdır  ki,  bunlardan  da  ən  geniş  yayılmışları 
bunlardır. 
     Əgər siz tezliklə saziş bağlamağa can atırsınızsa, onda 
əvvəlcədən partnyorunuza əməkdaşlığa hazır olduğunüzu 
nümayiş  etdirin.  Buradan  başlayaraq  sizin  danışıqlar 
aparmaq  bacarığınız  qüvvəyə  minir.  Sürətlə,  ekspromt  
şəkildə  aparılmış  danışıqlar,  bir  qayda  olaraq,  müsbət 
nəticələr  vermir,  belə  ki,  bu  halda,  bir  tərəfin  və  ya  hər 
iki tərəfin danışıqlara hazır olmaması özünü biruzə verir. 
    Danışıqlara  başlamazdan  öncə,  istər  şəxsi  görüş 
və ya telefon danışıqları  olsun, nə söyləməli olduğunuzu 

---

 
264 
dəqiq  qərarlaşdırın,  danışığın  başlanğıcına  daha  çox 
reaksiya    variantlarını  düşünün  və  müsbət  cavaba  hazır 
olun.  Özünüzü  təqdim  etdikdən  sonra,  elə  ilk  sözlərlə  
potensal  müştərinin  diqqətini    ələ  almağa  çalışın. 
Məsələn “ Bizim malları satmaq barədə sizinlə müqavilə  
bağlamaq istəyirik”.Sizin ticarət firmanızı biz sanballı və 
perspektivli hesab edirik. 
     Danışıqları  çox  qısa,  lakin  aydın  və  nəzakətlə 
aparmağa çalışın..Əgər zərurət olarsa, yeni görüşün dəqiq 
yerini və vaxtını təklif edin. 
     Sazişin  bağlanmasına  təkan  verə  biləcək 
atmosferi  düşünmək  və  yaratmaq  lazımdır.  Görüşün 
təşkil ediləcəyi yer  əlverişli, rahat olmalı və elə olmalıdır 
ki, görüşə heç kim mane olmasın. 
    Danlşlqların  sxemini  belə  qurmaq  olar:  salamlamaq 
təqdim 
etmək, 
və 
kommersiya 
sövdələşməsinin  
xarakterinə  giriş  vermək,  danışıqların  gedişatı  barədə 
təkliflər  vermək,  öz  təklifinizi  və  öhdəliklərinizi  tam 
təfsilatı ilə izahı, dialoq, danışıqların başa çatması və s.  
 
Yadda  saxlayın:  başınızda  və  ya  kağız  üzərində 
müxtəlif  variantlar  olduqda  ,  danışıqlar  aparmaq  bir 
qədər asand olur. 
 
Hər şeydən əvvəl partnyorunuzun sizin  əmtəələrə    
tələbatı  olub-olmadığını,  onları  almaq  hüququ  olmasını 
(lisenziya  və  s)  və  onların  dəyərini  ödəmək  imkanlarını 
müəyyənləşdirin. 
Bilin 
ki, 
sizin 
danışıqlardakı 
partnyorunuz  sizin  kimi  danışıqlara  yüksək  səviyyədə 
hazır ola bilər, partnyorun vəziyyətini, onun məqsədlərini 
biliir  və  sizin  vədlərə  uymadan  öz  fikirlərini  məntiqi 
arqumentlərlə söyləməyi bacarır. 

---