127
qat
ı
n
ı
n bir neç
ə
santimetr da
ğ
ı
lmas
ı
na s
ə
b
ə
b olur. Son 50 il
ə
rzind
ə
ə
ks
ə
r dövl
ə
tl
ə
rin
ə
razisind
ə
torpa
ğ
ı
n
da
ğ
ı
lmas
ı
prosesi olduqca intensiv gedir. Bu torpaqlar
ı
n b
ə
rpa olunmas
ı
na 1000 ill
ə
rl
ə
vaxt t
ə
l
ə
b olunur. Bu,
torpaq resurslar
ı
n
ı
«nisbi b
ə
rpa olunan»
resurslar qrupuna aid etm
ə
y
ə
ə
sas verir.
Haz
ı
rda s
ə
naye
ə
h
ə
miyy
ə
tli yeti
ş
mi
ş
ya
ş
l
ı
me
şə
l
ə
r intensiv istismar edilir. Bu hal
ə
n çox tropik
me
şə
l
ə
rd
ə
mü
ş
ahid
ə
olunur. Bir çox inki
ş
af etm
ə
kd
ə
olan ölk
ə
l
ə
rd
ə
(Nigeriya, Kosta-Rike, Filippin, Tailand,
İ
ndoneziya, Vyetnam v
ə
Rusiyada) yeti
ş
mi
ş
ya
ş
l
ı
me
şə
l
ə
rin sah
ə
sinin azalmas
ı
çox sür
ə
tl
ə
gedir. Bel
ə
me
şə
l
ə
rin
b
ə
rpas
ı
na az
ı
bir-iki
ə
sr vaxt t
ə
l
ə
b olunur v
ə
onlar
ı
n oldu
ğ
u kimi t
ə
bii hal
ı
nda b
ə
rpa olunmas
ı
qeyri-
mümkündür.
Bitki örtüyünün intensiv antropogen t
ə
zyiq n
ə
tic
ə
sind
ə
deqradasiyaya u
ğ
ramas
ı
v
ə
m
ə
hv edilm
ə
si
onlar
ı
n b
ə
rpa olunmayan resurs qrupuna keçm
ə
sin
ə
s
ə
b
ə
b ola bil
ə
r. Bioloji növ (bitki, yaxud heyvan) n
ə
q
ə
d
ə
r
mövcuddursa, o, planetin b
ə
rpa olunan hiss
ə
si say
ı
l
ı
r. Növün yoxa ç
ı
xmas
ı
il
ə
o,
ə
b
ə
di olaraq Yer üz
ə
rind
ə
n
silinmi
ş
olur.
Tük
ə
nm
ə
y
ə
n
t
ə
bii resurslara okean
ı
n su resurslar
ı
, iqlim resurslar
ı
, yer t
ə
kinin enerjisi, d
ə
niz qabarmas
ı
v
ə
dal
ğ
alar
ı
daxildir.
Planetar miqyasda su resurslar
ı
praktiki olaraq tük
ə
nm
ə
y
ə
n resurs hesab edilm
ə
si fakt
ı
m
ə
lumdur. Lakin
Yer s
ə
thind
ə
su istifad
ə
si sistemind
ə
ş
irin su ehtiyat
ı
qeyri-b
ə
rab
ə
r paylanm
ı
ş
d
ı
r. Arid v
ə
subarid rayonlarda
geni
ş
ə
razil
ə
rd
ə
suyun çat
ı
ş
mazl
ı
ğ
ı
xüsusil
ə
mü
ş
ahid
ə
olunur. Sudan qeyri-s
ə
m
ə
r
ə
li istifad
ə
olunmas
ı
n
ə
tic
ə
sind
ə
regionlar s
ə
viyy
ə
sind
ə
v
ə
lokal s
ə
viyy
ə
d
ə
su ehtiyat
ı
n
ı
n faci
ə
li azalmas
ı
ba
ş
verir.
M
ə
lum oldu
ğ
u kimi, Yerin hidrosferinin su obyektl
ə
rind
ə
suyun ümumi h
ə
cmi 1390 mln. km
3
-a
yax
ı
nd
ı
r. Lakin onun 96,4%-i Dünya okean
ı
n
ı
n duzlu sular
ı
v
ə
yaln
ı
z 2,6%-i (36 mln. km
3
)
ş
irin sular
ı
n pay
ı
na
dü
ş
ür.
Duzlu
d
ə
niz suyunun
ş
irinl
əş
dirilm
ə
si texnologiyas
ı
art
ı
q m
ə
lumdur. Odur ki, Dünya okean
ı
, duzlu
göll
ə
r v
ə
duzlu yeralt
ı
sular g
ə
l
ə
c
ə
kd
ə
potensial su resurslar
ı
kimi istifad
ə
oluna bil
ə
r. B
ə
rpa olunan
ş
irin suyun
illik miqdar
ı
o q
ə
d
ə
r d
ə
böyük olmay
ı
b müxt
ə
lif m
ə
lumatlara gör
ə
41 …. 45 min km
3
t
əş
kil edir. Dünya
t
ə
s
ə
rrüfat
ı
na öz ehtiyac
ı
n
ı
öd
ə
m
ə
k üçün 4,5 min km
3
-
ə
yax
ı
n su t
ə
l
ə
b olunur. Bu is
ə
b
ə
rpa olunan su resursunun
t
ə
xmin
ə
n 10%-i q
ə
d
ə
rdir. Dem
ə
li, t
ə
bi
ə
td
ə
n, su resurslar
ı
ndan s
ə
m
ə
r
ə
li istifad
ə
etm
ə
k
şə
raitind
ə
, bu su
resurslar
ı
tük
ə
nm
ə
z resurs kimi qiym
ə
tl
ə
ndiril
ə
bil
ə
r. Lakin bu prinsipl
ə
r pozulduqda ekoloji v
ə
ziyy
ə
t olduqca
k
ə
skinl
əşə
bil
ə
r v
ə
h
ə
tta planetar miqyasda t
ə
miz
ş
irin su defisiti yarana bil
ə
r. H
ə
l
ə
ki, t
ə
bii mühit müxt
ə
lif
m
ə
qs
ə
dl
ə
r üçün öz ehtiyaclar
ı
n
ı
öd
ə
m
ə
k üçün h
ə
r il b
əşə
riyy
ə
t
ə
10 d
ə
f
ə
çox su «b
ə
x
ş
» edir.
Dostları ilə paylaş: